Rhy'r cyfeiriadau hyn ystyr arbennig i'r digwyddiadau.

b) fod cyfeiriadau at statws Saesneg fel iaith swyddogol yn neddfwriaeth Ewrop, ac chyfeiriadau at ddefnydd swyddogol o'r Saesneg mewn deddfau a chonfensiynau eraill, e.e. yn San Steffan ni chaniateir defnyddio unrhyw iaith heblaw Saesneg.

Keint oedd enw Henry Rowlands arni hefyd, ac mae'r rhan fwyaf o'r cyfeiriadau ati yn yr archifau sydd yn dyddio o'r cyfnod hwn yn defnyddio'r llythyren flaen k.

Gallai'r Iesu yn hawdd fod yn meddwl am y cyfeiriadau hyn yn yr ysgrythurau ar y pryd, neu am oracl enwog Eseciel yn erbyn bugeiliaid Israel: 'Fel hyn y dywed Yr Arglwydd

Ond er prinned yw'r cyfeiriadau uchod, ac er nad oedd llawer iawn o gysylltiad rhwng y rhanbarthau hyn a'r taleithiau eraill yn y ddeuddegfed ganrif a'r drydedd ar ddeg, eto, pan gododd Casnodyn ym Morgannwg yn y ganrif ddilynol, gwelir yn ei waith holl nodweddion canu cymhleth y Gogynfeirdd, ffaith sy'n awgrymu fod traddodiad barddol cyffelyb wedi ffynnu yn y de-ddwyrain yn ogystal yn y canrifoedd blaenorol.

Teimlais wedi darllen The Ascent of Everest y gallasai'r cyfeiriadau at fwyd yn hwnnw fod yn help i ddyn gwan ei stumog i adfeddiannu ei archwaeth.

Mae'r cyfeiriadau yn amrywio o'r cyffredin i'r anghyffredin o'r disgwyliedig i'r annisgwyl.

Canfyddir yr un syniad o undod hefyd mewn cyfeiriadau at warchodaeth gwraig dros ei theulu neu feistres dros ei morynion neu fam dros ei phlant.

Mae Arthur, nid yn unig yn hybu'r gwaith er mwyn y deillion, ond hefyd yn arloesi i helpu'r anabl o gorff mewn cyfeiriadau eraill, a chodi calon sawl un isel ysbryd.

Os rhoir y testunau mewn diweddariad cyfoes, byddai'n werthfawr cael y cyfeiriadau troed-y-ddalen at yr argraffiadau gwreiddiool hefyd.

Llyfr cyfeiriadau Cymraeg ar gyfer busnesau.

Ceir cyfeiriadau yn yr Hebreaid sy'n ategu fod y syniad hwn wedi gwreiddio ym meddwl yr eglwys fore.

Er angen egluro'r cyfeiriadau ynddynt, nid cerddi amwys mohonynt a phrin y gellir anghytuno ynghylch eu cynnwys.

Teimlid bod y cyfeiriadau cyson at yr 'hynaf penteulu' a'r 'hylwydd iawn gynheiliad' ynghyd â'r 'ymherawdr' a'r 'emprwr', y sofran a wyliai fuddiannau ei ddeiliaid, yn elfennau teuluol yn eu hystyr ehangaf ac yn cyfannu'r gymdeithas ac aelodau o'r 'cenhedlog waedogaeth' ynghlwm wrth uned sylfaenol y teulu cenhedlig na allai ffynnu mewn cyflwr o anarchaeth neu ddiffyg trefn.

Mae'n werth dyfynnu'r paragraff hwn oherwydd mae'n dweud mwy am y gwir bryder ynglŷn ag addysg academaidd ac uwchradd nag y mae cyfeiriadau Iolo Caernarfon (er enghraifft) at y Cwrdd Misol yn haeru mai 'hunan a balchder oedd wrth wraidd' dymuniad Dr Owen Thomas i fynd i Brifysgol Edinburgh.

Mae enwau'r ysgrifwyr yn warant o werth yr ysgrifau, sydd gan amlaf yn canolbwyntio'n effeithiol ac yn drylwyr ar un gerdd, gan egluro'r cefndir a'r cyfeiriadau a geir ym mhob un.

Diau mai yn y cyfeiriadau hyn y mae chwilio am natur y cymorth a roed ganddo i gyfieithydd y Beibl, ac yn fwyaf arbennig efallai yn a wybodaeth o eirfa a chystrawen yr hen gywyddwyr.

Ei ddadl yw fod y "dilyniant" cyfeiriadau'n ffurfio "is-destun" (ei air am "sub- text") i gyfleu mewn ffordd anuniongyrchol neges nad yw'n amlwg ym mhrif destun y Llyfr.

Ychwanegai'r cyfeiriadau Catholig at y dieithrwch.

Daethant maes o law yn allwedd i ddehongli cyfeiriadau Iesu at Fab y Dyn yn rhoi ei einioes yn bridwerth tros lawer ac at y cyfamod newydd yn ei waed.

Os yw hyn yn annerbyniol i Mr Thomas, efallai y gallai gynnwys cyfeiriadau at y ddwy gyfrol fawr o weithiau Llwyd ochr yn ochr â'i gyfeiriadau presennol i gynorthwyo'r darllenydd.

I gael cydbwysedd yn y bennod ar Feibl Morgan Llwyd, byddai angen ystyried y cyfeiriadau Beiblaidd eraill sydd ar ymyl y ddalen yn Llyfr y Tri Aderyn.

Cytunwn yn llwyr â'r Dr Rachel Bromwich fod tystiolaeth y Trioedd hynny lle cyfeirir at Drystan yn hynod bwysig, ond rhaid cofio nad yw cyfeiriadau o'r fath o angenrheidrwydd yn datgelu gwybodaeth am fwy nag un episod neu elfen stori%ol: ni allwn gymryd yn ganiataol eu bod yn adlewyrchu gwybodaeth am chwedl go iawn.

Honnir fod hwiangerddi yn llawn 'ageism, sexism a racism'. Cwmni Macdonald yn penderfynu tynnu cyfeiriadau at 'golliwogs' du o straeon Noddy.

Ar wahân i Ystorya Trystan, sydd yn bryfoclyd o fyr ac yn anodd ei ddyddio, y cwbl sydd gennym yw'r cyfeiriadau yn y Trioedd a chan y beirdd, cyfeiriadau sydd, oherwydd eu cyd-destun, yn anorfod yn gwta iawn, er eu bod yn awgrymu fod stori fanylach y tu ôl iddynt, stori a fyddai'n gyfarwydd i'r bardd a'i gynulleidfa.

Dyna ergyd y cyfeiriadau a delweddau o faes y canu serch, megis y cyfarchiad i Ddwynwen (nawddsantes y cariadon), y 'cae Esyllt' (torch flodau'n arwydd o serch), a galw Siôn 'fy nghusan' a 'fy serch'.

Yn yr un modd y mae cyfeiriadau'r beirdd at Drystan yn hynod niwlog.

Ymhle felly, y ceir y cyfeiriadau cynharaf at Arthur wrth ei enw?

Nid oes ganddo'r uchelgais i dorri cyt fel meddyliwr neu athronydd, er y gall fod ganddo feddwl chwim ac athroniaeth dreiddgar; a thybiaf finnau nad oedd mewn rhai cyfeiriadau neb llymach ei ddeall yng Nghymru yn ei genhedlaeth na Waldo Williams.

Cynhwyswch fynegai, cynnwys, cyfeiriadau, llyfryddiaeth lle bo hynny'n briodol

Efallai mai gelyn pennaf dyn mewn rhai cyfeiriadau yw ef ei hun.

Y mae'n bosibl mai hwn yw'r mwyaf dibynadwy o'r cyfeiriadau cynnar at Arthur.

Llyfr cyfeiriadau Cymraeg.

I gael wybodaeth pellach am ein gwaith, neu aelodaeth neu rhoddion, defnyddiwch y ffurflen uchod, neu'r cyfeiriadau post ac e-bost.

Wrth gwrs ni fyddai rhywun byth yn dod i ben a dyfynnu cyfeiriadau difyr allan o gyfrol fel hon a'i dalennau yn brothio ohonyn nhw.

c) Cyffelybiaeth arall sydd eto'n perthyn i drosiad y rhyddhau yw cyfeiriadau at Grist yn dileu dylanwad Adda.

Safle i athrawon a disgyblion pob Adran y Gymraeg - adnoddau, Siop Siarad Cymraeg, cyfeiriadau addysg, cysylltiadau perthnasol, oriel o waith ysgrifennu, adolygiadau llyfrau a llawer mwy.

Rhoddir dyfnder ychwanegol i'r cyfeiriadau hyn gan gyfeiriadau eraill sydd o gryn bwysigrwydd, sef i'r ardd-winllan sydd wedi'i sefydlu fel delfryd diwydiannol gan awdur Buchedd Garmon.

Roedd y cyfeiriadau niferus at Ddafydd yn herio Goliath a frithai bapurau newyddion y gorllewin pan oedd gwledydd y Baltig yn gwrthod plygu glin i Gorbachev yn siŵr o fod yn drysu llawer o'r Rwsiaid yn lan.

Nid yw'n swil o gynnwys cyfeiriadau ysgafn a fyddai o gryn ddiddordeb i ambell ddarllenydd.

Y mae ei gamgymeriadau, meddai, 'yn difwyno llyfr hanes sydd, mewn cyfeiriadau eraill, yn gampus.' Y mae David Powel yntau yn cydnabod bod peth sail i'r amheuon ynghylch bodolaeth Arthur, un o gonglfeini'r hanes Brytanaidd, yn ogymaint a'i fod wedi'i gymysgu a 'ffug-chwedlau' a 'phroffwydoliaethau ynfyd Myrddin', ond eto i gyd, deil yn gadarn ei gred yng ngwirionedd sylfaenol yr hanes: 'y mae'n glir nid yn unig wrth y llu hen gofebau sydd wedi cael eu henw oddi wrth Arthur, ond hefyd wrth yr hanesion Sgotaidd a Sacsonaidd ac ysgrifeniadau'r mwyaf dysgedig ymhlith amddiffynwyr yr hanes hwn, fod yr Arthur hwnnw wedi bod yn frenin ar Brydain, yn ddyn amlwg ei glod mewn rhyfel, ac iddo'n fynych fod yn fuddugoliaethus ar ei elynion trwy ei gampau tra rhagorol'.

Fel y gwelir oddi wrth y Salmau, y mae byd natur yn tystio i ogoniant Duw ac felly yr oedd yn gwbl briodol gweu cyfeiriadau at fyd natur â chyfeiriadau at drugaredd a ffyddlondeb Duw wrth addoli.

Efallai bod Tafod y Ddraig a Chymdeithas yr Iaith yn bur ddieithr i chwi os digwyddoch ddod ar ein traws ni ar hap; os felly, a'ch bod am gael mwy o fanylion gyrrwch at un o'r cyfeiriadau E-Bost, neu'n well fyth llenwch y ffurflen aelodaeth a gyrru honno yn ôl.