Dylai pob gwybodaeth ynglyn a sut i lenwi'r cyfrifiad fod yn gwbl ddwyieithog hefyd.

Am y tro cyntaf, y Cyfrifiad yn dangos lleihad yn y nifer o siaradwyr Cymraeg, gostwng i 37.2%.

Ond bydd y Bwrdd yn parhau i ystyried cyfeiriad y strategaeth a'r mesurau a nodir ynddi wrth baratoi ac adolygu ei gynlluniau corfforaethol o flwyddyn i flwyddyn yng ngoleuni'r cynnydd mewn cyflawni'r amcanion, ac yng ngoleuni canlyniadau Cyfrifiad 2001.

Ar yr un pryd bydd yn rhaid ceisio deall yn well arwyddocâd canlyniadau Cyfrifiad 1991.

Nid oes lle i amau nad oedd yna wir ymdrech i wneud cyfrifiad addysgol.

Mae'r Swyddfa Ystadegau Cenedlaethol ar hyn o bryd yn cynnal 'ffug gyfrifiad' yng Ngheredigion a Gwynedd fel ymarfer ar gyfer y Cyfrifiad go iawn gynhelir yn y flwyddyn 2001.

I ddarganfod faint o ser y gallwn eu gweld trwy ddeulygadion o'i gymharu a'r nifer a welwn a llygad noeth, gallwn wneud y cyfrifiad canlynol.

Strategaeth yw hon sy'n delio â'r cyfnod hyd at gyhoeddi canlyniadau Cyfrifiad 2011.

Cesglir llawer o'r wybodaeth hon drwy'r cyfrifiad.

Mae'r Bwrdd a'i bartneriaid mewn sefyllfa i ddylanwadu'n arwyddocaol ar y canlyniadau hynny, ac, i raddau llai, ar ganlyniadau Cyfrifiad 2001.

Yn ôl Cyfrifiad 1991 yr oedd 508,098 o bobl Cymru dros dair blwydd oed yn siarad Cymraeg.

Yn yr Hen Destament cawn brotest gref yn erbyn cyfrifiad a drefnwyd gan y Brenin Dafydd.

Yn urdd y gwenyn, yr Hymenoptera, y ceir y canran uchaf - dros hanner o'r rhywogaethau yn ôl y cyfrifiad diweddaraf.

Yn ôl Cyfrifiad 1991 rhyw 142,000 sydd â rhyw wybodaeth o'r iaith -- canran is na 10% -- a llawer iawn o'r rheiny wedi dysgu'r iaith yn yr ysgol a heb gael y profiad ohoni fel iaith gymunedol fyw, er gwaethaf eu hymdrechion i'w meithrin felly.

Dylai swyddogion y Cyfrifiad yn ardal Aberystwyth allu siarad Cymraeg.

Fe fydd Cyfrifiad 2001 yn fesur bras o sefyllfa'r Gymraeg yng Nghymru.

Os yw ffigurau diweddar i'w credu yna gallwn ragweld mai Llangefni a Bodffordd fydd yr unig gymunedau naturiol Gymraeg ar ôl ym Môn gyda dros 75% o'r boblogaeth yn siarad Cymraeg pan gyhoeddir canlyniadau y cyfrifiad nesaf sydd i'w gynnal yn 2001.

Rhaid imi gychwyn a gorffen sgrifennu'r ddarlith hon cyn cyhoeddi ystadegau'r cyfrifiad a fu y llynedd ar y Cymry Cymraeg yng Nghymru.

Gellid gosod targed hollgynhwysol ar gyfer cynyddu niferoedd, o gofio fod cyfnod y strategaeth yn ymestyn dros gyfnod Cyfrifiad 2001 hyd at gyhoeddi canlyniadau Cyfrifiad 2011.

Mae'r Gymdeithas wedi ysgrifennu at y Swyddfa Ystadegau Cenedlaethol hefyd yn gofyn iddynt sicrhau y bydd ffurflenni cyfrifiad cwbl ddwyieithog yn mynd i bob ty yn 2001 fel na fydd raid gofyn am un yn y naill iaith na'r llall.

Fel cyfrifiad Fictoraidd ar addysg nid oes dim byd tebyg iddo.

Cyfrifiad cwbl wirfoddol yw hwn ac mae'r Gymdeithas yn galw ar i bobl ddychwelyd y ffurflenni gan ofyn am rai dwyieithog.

Mae Cymdeithas yr Iaith Gymraeg heddiw wedi anfon llythyr chwyrn at y Swyddfa Ystadegau Cenedlaethol yn Llundain a'r Swyddog Cyfrifiad Lleol yn Nhregaron i gwyno oherwydd fod yr ymarfer hwn yn rhagfarnu yn erbyn Cymry Cymraeg.

Yn dilyn yr helynt hwn bydd Cymdeithas yr Iaith Gymraeg pan gyfarfyddant nesaf yn ystyried eu hymateb os na fydd ffurflenni cyfrifiad 2001 yn drwyadl ddwyieithog i bob ty.

Rhan o'r broblem yw fod yna asesiad yn cael ei wneud o faint o alw fydd yna yn 2001 am ffurflenni cyfrifiad Cymraeg.

Os yw ffigurau diweddar Social & Market Strategic Research i'w credu yna gallwn ragweld mai Llangefni a Bodffordd fydd yr unig gymunedau naturiol Gymraeg ar ôl ym Môn gyda dros 75% o'r boblogaeth yn siarad Cymraeg pan gyhoeddir canlyniadau y cyfrifiad nesaf sydd i'w gynnal yn 2001.