Gwelwn yn glir o'r siart uchod bod y siop bapur newydd/siop bentref yn allweddol i werthiant cylchgronau Saesneg yn hytrach na'r siopau llyfrau a siopau megis Smiths a Menzies.

Er fod y cylchgronau hyn wedi eu huniaethu'n glos a'r enwadau a'u noddai hwynt, eto nid enwadol a chrefyddol yn ynig oeddynt o ran cynnwys.

Ceir yn y cylchgronau merched cynnwys amrywiol megis newyddion, ffasiwn, ryseitiau, y sêr (horoscopes), newyddion am bersonoliaethau'r byd adloniant a gwleidyddol, gwelliannau i'r ty, colofn llythyrau, tudalen broblemau ac yn y blaen.

Arwydd arbennig o'r gweithgarwch meddyliol a nodweddai'r cyfnod ydyw nifer y llyfrau a gyhoeddwyd a nifer y cylchgronau a gychwynnwyd.

Ni ellir gorbwysleisio, felly, yr angen am ddarpariaeth helaeth o lyfrau, cylchgronau a phapurau o'r safon orau, a hefyd gynlluniau egnïol i'w marchnata.

Dyma'r math o gymdeithas, a fodelwyd yn glos ar y gymdeithas yn 'yr hen wlad'; y ceisiodd y wasg ei gwasanaethu, ac nid yw'n syn mai'r cylchgronau enwadol a lwyddodd orau, fel yng Nghymru ei hun.

O ran rhyw, roedd mwy o ferched na dynion wedi darllen cylchgronau o fewn y cyfnod penodedig.

Mae gwerthiant y cylchgronau hyn yn uchel iawn trwy Wledydd Prydain (bron pob un dros henner miliwn).

Er bod Cymry Cymraeg yn ffurfio cyfran sylweddol o ddarllenwyr cylchgronau llenyddol Saesneg Cymru, fel yr Anglo-Welsh Review a Planet, ac er (neu efallai oherwydd) bod adran Saesneg gan yr Academi Gymreig, ychydig iawn o gydberthynas ac o gyd-drafod sydd wedi bod rhwng y ddwy lenyddiaeth.

* Dydi papurau newydd, cylchgronau, cyfarwyddiaduron ffon a llyfrau cyfeirio ddim bob amser ar gael yn hwylus ar dap neu mewn braille neu brint mawr.

Ac o blith aelodau Cymdeithas yr Iaith daeth recordiau, cylchgronau, llyfrau a nosweithiau o adloniant.

Mae rhai cwsmeriaid yn treulio y rhan orau o bnawn yn pori trwy lyfrau neu'n byseddu a darllen cylchgronau.

hefyd dwi'n casglu stori%au eraill sydd wedi cael eu cyhoeddi mewn cylchgronau ynghyd â rhai sydd heb weld golau dydd eto i wneud cyfrol arall y flwyddyn nesaf.

Dichon fod y diddordeb hwnnw fel yr ymddengys yn nhrafodaethau'r cylchgronau ar hyd y ganrif yn edrych yn ffansi%ol ac anwyddonol a hyd yn oed yn ffôl i'r sawl a ddisgynnodd o dan gysgod John Morris Jones.

Hybu defnyddio'r Gymraeg drwy sicrhau'r ddarpariaeth briodol o lyfrau, cylchgronau a phapurau a gyhoeddir, a cheisio sicrhau darllen eang arnynt.

Mae hwn yn galonogol iawn yn ein tyb ni, er bod rhaid cofio mai sampl o ddarllenwyr Cymraeg oedd gennym a'n bod wedi defnyddio rhai cylchgronau i ddosbarthu'r holiadur.

Ceir enghreifftiau ddigon ganddo o'r modd yr anwybyddwyd ef a'i gynulleidfa a'i fudiad oherwydd culni a rhagfarn, ac fel y gwrthodai cylchgronau enwadol eraill roi gofod i hysbysebu cyfarfodydd a syniadau, heb sôn am gyfle i amddiffyn safbwynt a chael chwarae teg mewn dadl.

Mae'n hwylus i bawb ohonom sy'n ymddiddori yn hanes Cymru ac yn gymwynas arbennig â'r sawl nad ydynt o fewn cyrraedd y cylchgronau dysgedig lle cyhoeddwyd hwy gyntaf.

Ar lwyfannau'r cylchgronau Cymraeg bu pobl fel SR a Thomas Gee yn gweiddi'n groch yn erbyn gorthrymderau o bob math, ond dull y brotest ddi-drais a ffefrid gan lawer (hyd yn oed David Rees 'y cynhyrfwr').

Bu'n chwilio a chwalu yn y cylchgronau perthnasol yn Llyfrgell y Brifysgol, Bangor a'r Llyfrgell Genedlaethol yn Aberystwyth.

Mae patrymau prynu cylchgronau yn eu hanfod yn wahanol i batrymau prynu llyfrau (y prynu rheolaidd pob wythnos, pythefnos, mis neu chwarter), ac felly mae'r elfen leol ar ffurf y siop bapur/bentref yn bwysig iawn.

O safbwynt meithrin doniau newydd, yr oedd y cylchgronau'n bwysig.

Dengys y tabl isod y deg cylchgrawn Saesneg mwyaf poblogaidd yn ôl y sampl : Gwelir mai cylchgronau i ferched yw'r rhai mwyaf poblogaidd o bell ffordd a nifer helaeth o'r rheini yn rhai wythnosol.

Mae pryniant cylchgronau trwy'r post hefyd yn gymharol uchel, a hynny mae'n debyg oherwydd y cylchgronau hynny sy'n 'arbenigol'.

Yn groes i'r disgwyl efallai, nid oedd fawr o wahaniaeth yn y patrwm darllen cylchgronau Cymraeg rhwng gwahanol grwpiau oedran.

Dosberthid adroddiadau'r arolygwyr ffatri%oedd a mwyngloddiau yn helaeth, gan anfon copi%au at bob perchen gwaith glo, a phobun arall a allai fod â diddordeb, ac yn ddieithriad dyfynnid ohonynt a thrafod eu cynnwys yn y papurau a'r cylchgronau taleithiol.

Dim ond y bridwyr a selogion y sioeau, ac efallai ambell i lyfrgellydd, sy'n ymwybodol o'r preiddlyfrau, cylchgronau, llyfrau poblogaidd, blwyddlyfrau taflenni cyhoeddusrwydd, catalogau ac atodlenni y sioeau a chatalogau arwerthiannau.

Yn y cylchgronau a oedd yn lledu a helaethu eu dylanwad yn hanner cyntaf y ganrif ddiwethaf roedd ymadroddion fel 'Meibion Hengist' neu 'Blant Alis' am y Saeson wedi mynd yn ystrydebau, neu'n rhan o rethreg y cyfnod.

Y mae'n syndod gymaint o farddoniaeth gwerin a gyhoeddwyd yn y cylchgronau.

Gresyna fod y rhan fwyaf o waith Charles Maurras, arweinydd answyddogol Action Francaise a golygydd cylchgrawn o'r un enw, ond ar gael mewn cylchgronau, 'ac felly allan o gyrraedd tramorwyr.'