Yn fyr, felly, beth sy'n esbonio coelion gwerin ein cyndadau a pharhad llawer o'r coelion hyn heddiw?

Gydag ysgyfarnogod fel gyda phob anifail gwyllt arall 'trechaf treisied, gwannaf gwaedded' yw eu hanes ac mae'n ddiddorol sylwi mor bwysig yw deddf etifeddeg yn eu bywydau.-Trosglwyddir i'r genhedlaeth newydd ymddygiadau ac arferion eu cyndadau.

I'n cyndadau, fodd bynnag, roedd gosod esgid ar fwrdd yn anlwcus oherwydd fod y weithred yn eu hatgoffa o esgidiau am draed y truan oedd yn aros i'w grogi.

Ysywaeth, mae'n debyg na fydd yr argraffiad presennol yn mwynhau'r un math o gylchrediad eang a chroeso cyffredinol ag a gafodd stori%au'r Greal yng Nghymru ac Ewrop yr oesoedd canol, aeth y chwedlau a roddodd gymaint o fwynhad i'n cyndadau canoloesol bellach yn faes academaidd bur.

Pan oedd ein cyndadau wedi eu llethu gan anobaith, cawsant eu bywioca/ u gan rym atgyfodiad Pen Mawr yr Eglwys.

Credir gan archaeolegwyr mai beddrod o Oes y Cerrig Newydd yw'r Garreg mewn gwirionedd, ond mae'r chwedl yn esiampl arall o arferiad ein cyndadau i geisio egluro nodwedd hynod yn ein tirlun.

Tu hwnt i grib y mynydd - Mynydd Bach wrth gwrs - bu rhai o'm cyndadau'n ymrafael â bywyd, ac ni bu neb yn sôn amdanynt ar ôl iddynt ymadael â'r byd.

Yr hyn a'm synnodd oedd i'r Dr Jamieson alw'r asgwrn bychan hwnnw yn 'helm y Galiad' a hynny o bosib ar y sail iddo fod wedi darllen fel y gelwid ein cyndadau ni - a oedd i'w cael ym mhobman yn y Gogledd - gan y Rhufeiniaid yn Gallii.

Dechreuodd o leiaf rhai o'n harweinyddion amau ein syniadau rheibus gorllewinol - prin iawn yw'r rhai sy'n ymfalchi%o bod ein cyndadau (a Chymry yn eu plith), er enghraifft, wedi cwbwl ddileu llwythau a gwareiddiadau eraill yn Tasmania a De a Gogledd America.