ac mae Proffesor Dalton wedi awgrymu y gallech chi a'ch teulu gael y tŷ 'ma nawr - gan fod tai'n brin iawn yn y pentre 'ma, ac fe fydd rhaid i chi gael rhywle ..." "Fe fyddwn i'n falch iawn o gael y tŷ os yw e'n wag, Cyrnol Grant.

Dwi'n cofio achlysur i Cyrnol Darbishire, cyfarwyddwr y chwarel, roi trip i bawb o'r gweithwyr i'r Wembley Exhibition, a Mam yn dweud wrtho: 'Byddwch chi'n ofalus.

Ymhen fawr o dro, roedd golygyddion y Gorllewin yn anfon eu merched delaf i Tripoli, gan obeithio manteisio ar wendidau'r Cyrnol.

Pan ddaethom gyntaf oll i Shamshuipo fe roddwyd y tri swyddog uchaf, y Cyrnol, y Major a Chapten fy nghatrawd i, mewn ystafell ar wahân, ac yn yr ystafell honno roedd soffa go fawr.

Fel yr adroddodd y Cyrnol Freeth mewn telegram i'r Swyddfa Gartref o'i bencadlys yng Nghaerdydd am chwarter awr wedi un yn y prynhawn:

Rhoddodd y Cyrnol ei ganiatad ond ni theimlai'n ffyddiog y byddai eu gofidiau drosodd ar ol cyrraedd yr efail.

"Gwbod beth, Cyrnol?" "Na, wrth gwrs, fedrech chi ddim gwbod, a chithe yn Llunden!" Gwenodd y Cyrnol gan grychu ei fwstas bach, melyngoch, trwsiadus.

Mae Cyrnol Grant yn 'y nisgwl i." meddai wrth y milwyr arfog.

Ymhen fawr o dro, roedd golygyddion y Gorllewin yn anfon eu merched dela' i Tripoli, gan obeithio manteisio ar wendidau'r Cyrnol.

Ar ôl mynd mewn i'r adeiladau, oedd yn glwstwr gyda'i gilydd y pen draw i'r iard, curodd y Sarjiant ar ddrws a'r enw "Cyrnol Grant" arno.

Trodd y Cyrnol a galwodd ar i un o'i is- gapteiniaid beri i'r ddau ffariar brysuro; yna aeth yn ei ol at yr heol fawr ac ailddechrau marchogaeth 'nol a blaen yn aflonydd.

Ac felly'r arhosodd pethau nes cafodd y Cyrnol wely haearn tipyn gwell gan y Nipon.

Gwr hynaws a charedig iawn oedd y Cyrnol, a phan gafodd ei wely newydd daeth ataf.

Dyna un esboniad pam y ces i fy hun yn eistedd ym mhabell y Cyrnol Gadaffi wrth draed y dyn ei hun - a chael gradd gan Academi Filwrol Merched Libya .

Cyn bo hir daeth yn ôl a dweud, "Mae Cyrnol Grant yn barod i'ch gweld chi nawr, syr." "A!

"Wel, mae'n debyg fod y peth wedi effeithio arno fe, oherwydd wythnos ar ôl iddo orffen 'ma roedd e'n sâl yn 'i wely a Doctor Wills o'r pentre gydag e bob dydd." Bu distawrwydd yn y swyddfa am funud a'r Cyrnol yn edrych yn feddylgar ar y to.

Cyrnol ym myddin y Senedd oedd Thomas Madryn o Fadrun.

Roedd y Cyrnol Thomas Horton ar fin rhegi.

neu oes rhywun wedi gadael?" Edrychodd Cyrnol Grant yn graff arno am foment.

Oedodd y Cyrnol Horton am ysbaid gan edrych draw i gyfeiriad Aberhonddu.

"Mae arnaf i eisiau'r camp bed 'na sy gyda chi, yr un gawsoch chi gan y Cyrnol." "Reit, syr," meddwn innau, yn hollol ddiniwed.

fe fydd rhaid iddi hi fynd nawr i roi lle i chi." "Wel, 'charwn i ddim 'i gwthio hi mas..." Bu'r Cyrnol yn meddwl am dipyn, "Hym," meddai wedyn, "gawn ni weld, gawn ni weld.

Fe eglurwyd y sefyllfa iddo fe, ac fe ddwedwyd wrtho fe nad cael y 'sac' yr oedd e - dim ond 'suspension' nes bydde ni'n siwr nad oedd dim rhyfel i fod." "Yr oedd hi'n sefyllfa ryfedd, Cyrnol, rwyn gallu gweld hynny.

Aeth Cyrnol Horton ar ei union at yr adeilad a neilltuwyd iddo ef a'i brif-swyddogion.

Gwelodd y Capten ei gyfle a meddiannodd y soffa iddo'i hun yn wely tra gorfu i'r Major a'r Cyrnol gysgu ar welyau plyg, nid mor gyfforddus o'r hanner.

Gwenodd Lowri'n sur ar y ddau, yna trodd ei chefn i gyfarch Cyrnol Price, Rhiwlas, a'i wraig.

"Cyrnol Grant," meddai, gan godi'r teclyn at ei glust a'i geg ar unwaith.