Mae'n hysbys iawn fod Goronwy Owen yn ysgrifennu yn null Horas mewn nifer o'i gerddi, megis 'Cywydd y Gwahodd' neu 'Awdl y Gofuned', tra oedd Edward Richard, Ystradmeurig, yn dilyn Fyrsil a Theocritus yn ei fugeilgerddi.

Yn eu plith yr oedd llyfr nodiadau a cherddi, yn cynnwys y cywydd anorffenedig hwn.

Rhydd y cywydd argraff o brysurdeb a chyffro wrth i'r tyrfaoedd ymgasglu wrth y ffynnon.

Ceir cyflwyniad nodedig i ganu'r Cywyddwyr fel y cyfryw ym Morgannwg yn y cywydd a ganodd Gruffudd Llwyd i'w hannerch.

Ceir disgrifiad o fywyd y fynachlog yn y cywydd a ganodd ei gar Rhisiart ap Rhys i'r abad Dafydd, a chanmolir yr haelioni ganddo yntau yn ei foliant.

Y caniad cynharaf lle cyferchir un o abadau mynachlog Nedd sydd yn hysbys yw cywydd Ieuan Tew i ofyn gwartheg dros Owain Dwnn.

Awdl delynegol, bert oedd yr awdl fuddugol, a bu'n awdl boblogaidd iawn am flynyddoedd lawer, yn enwedig un darn cywydd adnabyddus.

Yn yr un orsedd darllenodd Tomos Glyn Cothi 'Cywydd ar Wybodaeth'.

Enwir Lewis Tomas, abad olaf Margam cyn y dadwaddoliad, mewn cywydd a ganodd Lewys morgannwg dros Lewis Gwyn o Drefesgob i ofyn gwartheg gan wŷr o'r dalaith, llawer ohonynt yn perthyn i deuluoedd blaenllaw.

Caiff croeso'r abad ei ganmol drachefn gan Lewis Glyn Cothi yn y cywydd marwnad a ganodd iddo: bu Margam yn ysbyty a Rhufain i Gymru oll odsano medd y bardd, 'A'n pab fu Wiliam Abad'.

Ganrif yn ddiweddarach eto, ceir cywydd gan Ddafydd Benwyn i siroedd Brycheiniog, Morgannwg a Mynwy, a hynny ar ol i ryw fardd 'Diddysg, digerdd a diddim' o'r enw Siancyn ei gyffroi.

Y llong hwyliau 'Pamela' oedd teitl y cywydd cyntaf a luniais.

Ni cheir sôn am Faelon Dafodrill yn y cywydd.

Gyda'r amlygiad gorau o'r modd yr ymserchai'r abad hwn yn y beirdd yw'r cywydd a ganodd Iorwerth Fynglwyd i ddiolch iddo am rodd o win a dderbyniasai ganddo pan oedd yn glaf.

Yr unig beth negyddol a ddwedwn i am y gyfrol yw fod rhan rhy helaeth ohoni yn yr adran "Amrywiadau", gyda nifer fawr o gerddi wedi eu seilio ar y pennill "Bachgen Bach o Felin y Wig" ond wedi dweud hynny, mae unrhyw un sydd yn gallu gwneud cywydd neu awdl ar y fath bwnc, a chodi gwen ar yr un pryd, yn haeddu canmoliaeth fawr.