Llyfrgell Home Page Contents

Llyfrgell Owen Phrasebank

ddaeth

ddaeth

Roedd y capten llong yn yr ail gerbyd a ddaeth i'r golwg.

Ac fe ddaeth y dydd pan godwyd baneri ar ben pob glofa, uwch y ddrifft hon, a'r pwll acw, ac fe dynnwyd lluniau'r glowyr buddugoliaethus, gwynder eu gwenau yn hollti'r du%wch a orchuddiai'u hwynebau, yn dathlu'r dydd pan ddaeth y cyfan oll yn eiddo i blant yr addewid.

Ymhen rhyw bum munud, pwy ddaeth i mewn i'r bar, codi peint, a thynnu ei het, ond y plismon hwnnw.

Teimlai'n well yn barod ac roedd ei galon yn dechrau curo'n arafach pan ddaeth y fen at groesffordd arall.

Fe ddaeth gwth o wynt nerthol o rywle ac aeth yr awyr yn dywyll.

Ddydd Sadwrn diwetha' fe ddaeth criw o artistiaid proffesiynol ac aelodau o'r cyhoedd i'r Prom yn Aberystwyth i ferfio talpiau o sebon - un o weithgareddau dathlu dengmlwyddiant Cymdeithas Gymraeg y Celfyddydau Gweledol, Gweled.

Ni allaf wadu na ddaeth lles materol o ymwadiad fy hynafiaid a'r Gymraeg.

Ond fe newidiais fy meddwl pan ddaeth yn adeg imi sefyll gyda'm ffrindiau yn y ciw yn syth ar ol glanio ym maes awyr Moscow.

Eisteddai Alun wrth y tân efo'i fam pan ddaeth cnoc ar y drws.

Ys gwn i beth ddaeth ag ef i garchar Rhuthun?

Wrth wthio'n ffordd drwy'r swyddogion ac eistedd i lawr yn y neuadd o flaen Heng Samrin, fe ddaeth hi'n amlwg nad oedden ni'n twyllo neb, achos dirprwyaeth o Sri Lanka oedd y bobl o flaen ac wrth ochr yr Arlywydd.

Oni bai am yr adroddiadau gafaelgar yn y wasg a'r lluniau grymus a ddaeth yn dystiolaeth feunyddiol o dynged y Cwrdiaid, dwi'n ofni mai troi cefn fyddai ymateb gwledydd y byd.

I ymosodwr Wrecsam, Lee Trundle, ddaeth yn seren dros nos ers ymuno â Wrecsam o'r Rhyl, mae'r tymor wedi gorffen yn siomedig.

Erbyn diwedd Awst, fe ddaeth hi'n amlwg wrth sgwrsio â thimau newyddiadurol eraill a oedd yn gwneud yn fawr o haelioni Cronfa Achub y Plant, fod y gêm luniau wedi datblygu.

Heb os amddiffyn gwych ddaeth â'r fuddugoliaeth hon i Gaerdydd.

yn y gwynt a rhyw olwg arno fel tase fe'n ddiweddar i ryw gwrdd "Ddaeth e ddim 'nôl y noson honno, na bore trannoeth.

Ffrwyth ymchwil mewn maes hollol wahanol ddaeth â resait llwyddiannus i'r adwy.

O'r diwedd fe ddaeth canlyniadau Gwobrau Roc a Phop BBC Radio Cymru - ac yr oedd hi'n noson wych yn stiwdio deledu Barcud yng Nghaernarfon nos Sadwrn diwethaf.

"Plumber ydi Tomi," meddai'r ysgrifenyddes pan ddaeth ati'i hun.

O hynny ymlaen, llywiwyd ei ddyfodol gan ei amgylchiadau teuluol, i raddau helaeth, a pharodd yr amgylchiadau hynny i'r alwad o King's Cross, pan ddaeth, fod yn un anodd penderfynu yn ei chylch.

Cyn hir dechreuodd ysgrifennu'r llyfrau hynny a ddaeth yn rhan mor ddiddorol a phwysig o ryddiaith lenyddol Gymraeg, llyfrau gŵr dysgedig o lenor yn ysgrifennu ar gyfer y genedl fach y cododd ef ohoni.

Fe ddaeth galwad ffôn ddi-enw, wythnose'n ôl.

Rhoddwyd gwasanaeth newyddion BBC Radio Wales ar brawf - a dangoswyd ei fod yn wasanaeth o'r radd flaenaf - pan ddaeth yr arweinwyr cenedlaethol i Gaerdydd yn ystod mis Mehefin ar gyfer Cyngor y Gweinidogion Ewropeaidd.

Heblaw ei feirniadaeth gymdeithasol grafog, yr oedd ei ddadansoddiad o wendidau'r Bardd Newydd ac o natur arddulliol y beirdd rhamantaidd a ddaeth i ddisodli hwnnw yn dangos chwaeth datblygedig a chlust fain odiaeth.

Ond taw faint o gopi%wyr a ddaeth i lanw'r adwy, amhosibl oedd iddynt gyflenwi'r holl alwadau a glywid am lyfrau - yn enwedig am destunau crefyddol.

Pan ddaeth yn ddiwrnod mynd â'r ferfa allan am y tro cyntaf, a chychwyn o dop y cae tu ôl i'r tū efo hanner ei llond o gerrig, dim ond tua chwarter y ffordd i lawr y daeth na chraciodd yr olwyn wrth yr echel a throi ar ei hochor yn ddau ddarn a'r ferfa ar ei thrwyn yn y ddaear.

Ond, er iddynt aros am beth amser, ni ddaeth neb.

Nid gwamalu a fyddai cymysgu'r llythrennau, a'i alw yn 'Aruthr' Oni ddaeth trwy adfyd chwerw heb suro un mymryn, a llwyddo i weithio yn swyddfa'r heddlu, a dod yn rym dewinol mewn sawl maes?

Roedd llawer o anifeiliaid bychan rhyfedd, hanner llygoden fawr a chwningen yn torheulo yn yr heulwen a ddangoson nhw ddim ofn pan ddaeth pobl yn agos atynt.

Ddaeth Mam heddiw ?

Eto, ni ddaeth cwsg.

Yr ysgol ac ati Byddai yr "hunt" yn cyfarfod ar sgwar Pentraeth, ac roeddem yn adnabod y rhan fwyaf o'r "grooms" a'r byddigion hefyd o ran hynny, ond mae y cwn hela fel llawer o bethau eraill wedi peidio a bod Fe anghofiais son am siop Ty Llwyd oedd ar y sgwar, siop Jane Davies oedd i ni pan yn ifanc, pethau da a rhyw fan bethau oedd ganddi ar y pryd hynny, wedyn daeth yn dipyn mwy ddaeth Mrs Evans a'i dau wyr Hugh a Tommy oedd wedi colli ei mam (merch Mrs Evans) yn ifanc.

Ar ddechrau'r chwedegau fe ddaeth cystadleuaeth newydd i'r amlwg, sef Coflyfr.

Fe ddaeth rhyw bobol o'r Eisteddfod a dweud wrtho, ‘mae gynnon ni newydd da i chi, mae eich brawd wedi ennill y Goron'. Roedd o wrth ei fodd, wrth gwrs, a mi fuon nhw'n trafod y peth am rhyw bum munud neu ddeg.

Er i Essex ddechraun dda, roedden nhw yn 113 am ddwy, fe ddaeth Keith Newell ymlaen i gipio tair wiced am 36, ei ffigurau gorau mewn gêm undydd.

Dyna ran o arwyddocad parodi Williams Parry ei hun ar ei awdl fawreddog, 'Yr Haf.' Yn 'Yr Hwyaden' y mae'n gwneud sbort am ben y confensiynau hurt a ddaeth i ffasiwn yn sgil 'Yr Haf': y macwyaid, y brodyr gwyn a du, holl gyfarpar yr awdl ramantaidd, a droes yn amherthnasol i'r oes.

Oherwydd gwelai Rhigyfarch y Normaniaid yn ail-lunio'r clas yn Llanddewi Brefi; ac yn wir nid oes gennym dystiolaeth bendant i'r clas oroesi'r cyfnewidiadau a ddaeth yn eu sgîl.

Roy Keane ddaeth yn ail a Thierry Henry yn drydydd.

Chaiff Cadi Pierce byth roi ei throed i lawr yn Nhyddyn Bach.' Wrth iddi adael, pan ddaeth Catherine Pierce i gymryd ei lle, gofynnodd John iddi a fyddai hi'n fodlon bod yn dyst petai rhywbeth yn digwydd iddo.

Syniad arall pwysig a ddaeth o Comisiwn Warnock oedd bod rhai plant i'w amddiffyn oddi fewn i'r sustem drwy datganiad o addysg arbennig (DAA), sef dogfen fyddai'n diffinio ac adnabod anghenion addysgol plentyn.

Roedd hi'n ddiwrnod hanesyddol ar Stadiwm y Mileniwm a diwrnod pan ddaeth Rygbi 13 i gartre Rygbi'r Undeb am y tro cynta.

Ond eto, ni ddaeth neb i ymweld ag ef.

Agofion am Bentraeth - Y diweddar Mrs Martha Parry Teulu'r Pandy, Pentraeth Yr oedd yn y Pandy dri o blant, dwy ferch a mab a ddaeth yn enwog fel canwr, a dwyn clod i'w deulu a'i ardal a Chymru.

Trwy drugaredd ddaeth gŵr heibio i roi llaw o help.

Angkor oedd yr ymerodraeth a ddaeth i fri ar ddechrau'r nawfed ganrif pan deyrnasai Jayavarnam yr ail a addolid fel duw tra'r oedd eto'n fyw.

Pan ddaeth Robaits yn ei ôl gyda'r fen goch, roedd Mwsi wedi tynnu'r sach drom i'r wyneb.

Byr hefyd fu bywyd ei ddilynydd fel papur newydd Cymreig, Haul Gomer, a ddaeth i ben ei daith ar ol naw rhifyn.

Symons oedd y mwyaf chwyrn ei gondemniad ar y meistri haearn, gan roi disgrifiadau crafog o amodau gwael a ddaeth o orlenwi'r ardaloedd hynny â phobl, a'r diffyg cyfleusterau byw i'r gweithwyr yn sgil hynny:

Ymhlith yr actorion eraill mae John Ogwen, Trefor Selway, Olwen Rees, Nichola Beddoe a Huw Garmon a ddaeth i amlygrwydd yn Hedd Wyn.

Ond y mae dau actor a ddaeth i enwogrwydd oherwydd eu henw fel dynion gwyllt yn Gladiator.

ac yna dyfynna'r pennill a dweud, 'Beth a ddaeth drosof i dwedwch?'

Ddeufis ynghynt roedd yr Arlywydd Abraham Lincoln, wedi cael ei saethu'n farw tra'n gwylio drama mewn theatr ac, ychydig ddyddiau ar ôl hynny, fe ddaeth diwedd ar y Rhyfel Cartref a oedd wedi rhwygo'r wlad am bedair blynedd, gan arwain at farwolaeth tua hanner miliwn o bobl.

Y peth cyntaf a ddaeth i'm meddwl oedd mai dim ond pwt o amser fyddai pythefnos i fwynhau Paradwys.

Ac fe ddaeth yn ôl fel hunllef i ddrysu ei synhwyrau heno.

Yn y cyswllt hwn, carwn ddiolch am yr holl anrhydeddau a ddaeth i'm rhan i yn bersonol.

Kendall, darlithydd yng Ngholeg Addysg Wrecsam yn ddiweddarach, pan ddaeth Cwmni Collins ar y ffôn o Glasgow i'm sicrhau eu bod nhw wedi penderfynu addasu 'Collins' Happy Series', sef Tro yn y Wig, Llyfrau Pen Bawd a Llyfrau Bach y Wlad, yn gyfan i'r Gymraeg ac yn gofyn beth oedd yr archeb?

Doedd Darren ddim yn hapus o gwbl pan ddaeth ar draws Meic Pierce, ond mae gan Meic gyfrinach - ef yw tad Darren.

Mi yfodd ormod o ddŵr pan aeth hi allan am funud ddoe, ac mi ddaeth i mewn a'i blewyn hi yn syth gin gryndod.

"Yr oedd Cura yn wefreiddiol ac fe ddaeth â rhywbeth cwbl arbennig i'r perfformiad," meddai Mary.

Wedi marw ei rhieni, fe aeth Miss Thomas i gadw cartref i'w hewythr i Lanfaircaereinion, yntau hefyd yn cadw siop wlan, ac wedi iddo yntau farw, fe ddaeth Miss Thomas i fyw y rhan olaf o'i hoes yn y Felinheli.

Ond fe ddaeth ei thaid o du ei thad o Lyn yn bedair oed gyda'i rieni.

Pan ddaeth i wybod am berthynas Cassie a Huw ceisiodd ei gorau glas i roi stop ar y cwbl.

Fe ddaeth rhyw gyfnither o bant i gadw cmwni i Luned, a chan 'i bod hi mor ddi-ddweud, doedd neb am ymyrryd gormod.

Eto Trundle ddaeth â Wrecsam yn gyfartal.

Fe dderbyniodd dyn un rhan o'r etifeddiaeth ar amrantiad ei genhedlu oddi wrth ei rieni, ac fe ddaeth y rhan arall ohoni oddi wrth ei fagwraeth, yr hyfforddiant a'r amgylchedd o'i grud i'w fedd.

"Daeth fy mhrofiad o wneud colur yn handi, achos oedd angen gwneud y llygaid yn drawiadol, felly oedd e'n neis gallu gwneud hynny." Tra'n gwneud Twm Sion Cati gyda Chwmni Whare Teg, fe ddaeth i gysylltiad â Catrin Fychan - Gina yn Pobol y Cwm.

Dyma'r cyfnod pan gollodd Cymru gannoedd o'i phobl ieuainc ddisgleiriaf, y bechgyn a'r genethod a ddaeth allan o'n colegau a'n prifysgolion, ac a orfodwyd i fynd dros y ffin i Loegr i chwilio am swyddi am nad oedd gwaith ar eu cyfer yng Nghymru.

Methu credu'r oedd pawb pan ddaeth y newydd 'i bod hi wedi priodi Madog Morris.

Fe ddaeth y

Aethai yntau "i wynfa'r haul at yr anfarwolion." Pan glywais am farw fy nyweddi, y geiriau a ddaeth i'm meddwl oedd: Safodd yr Iesu ar y lan.

Eglwys Saesneg oedd ym Mwcle, ac ymhlith y gynulleidfa yr oedd y ferch ifanc o dras Albanaidd, Mary Taylor, a ddaeth ymhen ychydig flynyddoedd yn wraig iddo.

'Roedd pethau'n mynd yn esmwyth iawn ym mherthynas Teg a Cassie ar y dechrau ond dechreuodd pethau fynd o chwith yn gynta pan ddaeth Steffan i chwilio am ei fam - 'doedd Cassie 'rioed wedi cyfadde wrth Teg fod ganddi blentyn cyn priodi - ac yna pan benderfynodd Beryl, mam Cassie, adael y gogledd a dod i fyw at ei merch i'r Deri.

Ni ddaeth y cyfryw beth i feddwl y Cymry.

Y bore cyntaf hwnnw, pan ddaeth perchennog y siop ati i weld sut oedd yn dod yn ei blaen, gwelodd ei bod yn gwneud yn ardderchog.

Saesneg bob gair oedd cyfraniadau'r holl gynghorwyr eraill, ac er bod y cadeirydd yn honni bod yn 'Gymro da' ni ddaeth gair o'r heniaith dros ei wefusau y prynhawn hwnnw.

Buom yn blasu'r dafodiaith yng nghwmni Dr Gwen Aubrey a'r Parchg Caradoc Evans Fe ddaeth y Prifardd Meirion Evans, Y Prifardd Robert Powell a'r Athro Hywel Teifi Edwards ynghyd â Grwp Offerynnol Ysgol Ystalyfera i gyflwyno'r Celfyddydau inni.

Wel, yr oedd yn tynnu tua'r saith o'r gloch, ac fe aeth amryw ohonom i gyfeiriad Ysgol y Nant, ac fe ddaeth nifer dda ynghyd.

Yna fe ddaeth i olygu yr hyn sy'n deg i'w roddi fel iawndal i unioni cam ac felly i sicrhau cymod rhwng dau berson.

Yn drydydd, cystadleuaeth y Cartref Cymraeg a drefnwyd ar ran yr Eisteddfod ac a ddaeth â dimensiwn arall i lwyddiant a defnydd o'r iaith Gymraeg.

Pan ddaeth yn amser i ni fynd allan i'r iard, daeth nifer o fechgyn o'm hamgylch, fel yn y bore, gan ddangos diddordeb ynof, fel pe bawn yn fod o ryw fyd arall, a dechreusant fy herio fel o'r blaen.

Er hynny, ni chofiaf erioed i mi ddarllen dim di-werth a ddaeth o'i law; i'r gwrthwyneb, gallai ysgrifennu am yr hyn a ymddangosai'n ddi-werth mewn ffordd mor fyw a deniadol fel na ellid ymatal rhag myfyrio ar ei gyfansoddiadau drosodd a thro, gan droi cylchgrawn dros amser yn drysor parhaol i'w anwylo.

Bachgen tawel arall a ddaw i'm cof, un a fu'n gweithio gyda ni fel un o'r myfyrwyr yn ystod yr ha', oedd un o ardal Nanhoron a ddaeth yn fardd y Goron.

Ar ôl siarad â llawer o fenywod, fe ddaeth hi'n amlwg nad oedden nhw wedi cael yr amser na'r cyfle i alaru am eu hanwyliaid.

Ofanai y clywai'r ceidwad ei chwerthin uchel a thybio ei fod yn wallgo, ond ni ddaeth neb yn agos ato.

'Roedd y bardd yn cydnabod oes y 'never had it so good' yng nghanol y pumdegau pan welwyd y pum miliwn o setiau teledu ar aelwydydd Prydain yn dyblu mewn degawd, a phan ddaeth y car yn hanfod yn hytrach nag yn foethusrwydd.

Ddaeth y cyfle ddim ac anghofiais bopeth amdano.

Yn ôl yr hen Asteciaid; duw'r aer, Quetzalcoatl - leciwn i ddim bod yn fam iddo fo yn gweiddi arno fo o ben drws cefn tū am i swpar - ddaeth â hadau'r goeden Cacao o Baradwys i'r ddaear.

ddaeth e ddim eto.

A dyna Robert Hughes Uwchlaw'r Ffynnon, a anturiodd ­ Lundain i borthmona, ond a ddaeth adref yn ddyn newydd, wedi'i danio gan yr Efengyl.

O hynny fe ddaeth y "llun" yn gyflawn a chrewyd albym unigryw sy'n ddadlennol iawn.

Ond er iddo ennill llawer o wybodaeth archaeolegol yn y fangre hon, ni ddaeth o hyd i Arthur.

Ac ar y gair fe ddaeth y lloer i'r golwg a thaenu'i phelydrau dros y bae.

Ar ôl iddi fynd yn hwyr fe ddaeth y cyfarfod rhyfedd hwn i ben.

Y mae amryw byd o afiechydon marwol y dyddiau gynt i fesur wedi eu concro bellach a'r gwelliannau a ddaeth yn gyfrwng i ymestyn oes llawer ar daith bywyd.

Wrth ddarllen am Miriam a meddwl amdani fe ddaeth i'm cof fy mhrofiadau i fel yr unig blentyn yn siarad Cymraeg mewn ysgol gyfan o blant dan saith.

Roedd yn Llundain, yn loncian yn gynnar fore echdoe, pan ddaeth yr alwad iddo ddod i Gaerdydd i lenwi yn rhaglen neithiwr.

Mynnodd rhain gloddio drifft newydd i lawr i'r Gwscwm, ymhen amser, a chwmni arall a ddaeth o Loegr, sef y Pembertons, tua diwedd y ganrif, yn suddo drifft yng nghanol Porth Tywyn, ac yn nes ymlaen roed y glowyr yn y ddau waith hyn yn gweithio o dan y môr.

Aeth gweddill y pnawn heibio fel pob pnawn Llun arall, ac os oedd rhyw olwg drist ar wyneb eu hathrawes ni ddaeth i feddwl yr un plentyn mai o'u hachos hwy y tarddodd y tristwch hwnnw.

Canodd a chanodd y gloch unwaith yn rhagor, ond ni ddaeth llais cyfarwydd Emyr i'w chlyw.

Fe ddaeth rhai o aelodau'r blaid swyddogol dan lach y bardd o Babydd Stephen Valenger yn ei gerdd ddychan 'The Cuckold's Calendar', ac yn eu plith yr oedd Morgan a Phrys.