Llyfrgell Home Page Contents

Llyfrgell Owen Phrasebank

ddeg

ddeg

Cewch chi ymuno a'r llyfrgell yn rhad ac am ddim, ac fe gewch fenthyca hyd at ddeg eitem ar y tro dros gyfnod o bythefnos.

Yr hyn ddigwyddodd felly oedd i un mudiad sefydlu patrwm o fwydo babanod dan flwydd oed am ddeg o'r gloch ac eto am ddau o'r gloch bob dydd, tra bod mudiad gwahanol ym mhen arall y ddinas yn agor ei ddrysau i fwydo mamau, a neb ond mamau, am hanner dydd.

Yr wythnos yma, saith allan o ddeg gafodd Rhodri Morgan gan Paul Starling o'r Welsh Mirror am ei berfformiad fel Prif Weinidog Cymru.

Bu+m i mor lwcus â chael gweld un ffilm hir ar ddeg a thros ugain o ffilmiau byrion.

Ar adeg arall roedd o'n gweithio hefo un ar ddeg o ddynion eraill mewn chwarel, hwn eto mewn lle pur wyllt, a phawb yn byw mewn cytiau a gofalu am eu bwyd eu hunain.

TAI LLAWN Ar y briffordd allan o'r dre heibio'r Castell y mae fferm Felin Ysguboriau ac yr oedd yno lond ty - tri ar ddeg o bobl.

Ond er prinned yw'r cyfeiriadau uchod, ac er nad oedd llawer iawn o gysylltiad rhwng y rhanbarthau hyn a'r taleithiau eraill yn y ddeuddegfed ganrif a'r drydedd ar ddeg, eto, pan gododd Casnodyn ym Morgannwg yn y ganrif ddilynol, gwelir yn ei waith holl nodweddion canu cymhleth y Gogynfeirdd, ffaith sy'n awgrymu fod traddodiad barddol cyffelyb wedi ffynnu yn y de-ddwyrain yn ogystal yn y canrifoedd blaenorol.

Mae'r testunau Cymraeg a adwaenir fel Ystoryaeu Seint Greal yn gyfieithiad a wnaed yn y bedwaredd ganrif ar ddeg o ddwy ramant Ffrangeg annibynnol, La Queste del Saint Graal (a luniwyd c.

Gwneir y cyfeiriad hwn yn amlwg iawn yn y darn o'r bedwaredd bennod ar ddeg ar hugain o Eseia a saif fel cyflwyniad i'r testun.

mae'r gêm yn dechrau am ddeg munud wedi pedwar.

Un fedal aur bedair blynedd yn ôl, un-ar-ddeg eleni.

Ddwy flynedd yn ddiweddarach tystiodd eto i'w dryblith yn ei gerdd 'Ewch, a chloddiwch Fedd i Mi', ac oni bai am ymgeledd ei ail wraig, Rachel, ni fuasai wedi byw i ddathlu ei ben-blwydd yn ddeg ar hugain oed.

Mi ddylse fo wedi gwneud yn llawer iawn gwell yn ddiweddarach o ddeg llath ond fe drawodd o'r bêl ymhell dros y bar.

Mem yma ddeg o'r gloch ac yn dweud bod rhaid i mi ffonio Elsie a dweud wrthi am newid ein twrn ac yn ychwanegu ei bod hi wedi syrffedu ar y ddwy Saesnes cyn i ni anghydweld ynglŷn â rhyfel y Falklands; gofyn iddi geisio bod yn rhesymol.

Y mae ei hudlath yn dair modfedd ar ddeg ac mewn llathenni a throedfeddi y mae'n mesur ei fyd.

Fe ddaeth rhyw bobol o'r Eisteddfod a dweud wrtho, ‘mae gynnon ni newydd da i chi, mae eich brawd wedi ennill y Goron'. Roedd o wrth ei fodd, wrth gwrs, a mi fuon nhw'n trafod y peth am rhyw bum munud neu ddeg.

Pan oedd hi'n ddeg oed roedd Taid wedi'i gyrru i ysgol breswyl yng Nghymru, er mwyn gwella'i Chymraeg, ac roedd hi'n falch o gael mynd.

`Rydych chi newydd ddringo mynydd dau ddeg dau o filoedd o droedfeddi yn yr Andes yn Periw.

'Mae hi'n tynnu at ddeg o'r gloch.

Am ddeg, gan dy fod di'n gorfod dwad bob cam o Lechfaen.' 'O'r gora, Mr Richards.

Pan oedd o ddeg i ddeuddeg ar hugain oed cafodd afiechyd trwm.

Yn ystod y bedwaredd ganrif ar ddeg a'r bymthegfed, serch hynny, dysgodd mwy o'r boblogaeth leyg ddarllen.

Ym Mhencampwriaeth Snwcer y Byd neithiwr - curodd Mark King Fergal O'Brian o ddeg ffrâm i wyth.

Yr oedd Normaniaid yn Sir Henffordd tua chanol yr unfed ganrif ar ddeg ac yr oedd Henffordd yn dref bwysig.

I gymharu â siroedd Penfro ac Aberteifi, ym Morgannwg roedd llawer o'r plant yn llai na phum mlwydd oed, a'r plant dros ddeg yn llawer prinnach, am fod cyfle ganddynt i fynd i weithio yn y gweithfeydd, a dyna a wnaeth i Lingen gefnogi nid yn unig ddeddfwriaeth yn erbyn gadael i blant bach weithio, ond hefyd i roi pwys ar ganolbwyntio ymdrechion i gael ysgolion babanod yn yr ardaloedd diwydiannol.

Gan fod amryw ohonom wedi gadael yr ysgol yn bedair ar ddeg neu bymtheg oed roedd y Clwb bron fel Coleg i ni.

Ym Mhrifysgol Bangor y bu ers dros ddeg mlynedd ar hugain.

Godam oedd ei enw ac mi aeth o mewn tair llong ar ddeg o Rhos on Sea.

Ar ol gorchfygu rhannau helaeth o dde Cymru yn yr unfed ganrif ar ddeg a'r ddeuddegfed ganrif lluniodd y Normaniaid arglwyddiaeth o Frycheiniog a'i galw'n Brecknock, eu ffordd hwy o geisio ysgrifennu ac ynganu'r ynganiad lleol Cymraeg ar yr enw - Brechenog.

Dyblwyd y fantais gan McGregor - peniad arall - o groesiad Darren Ferguson ddeg munud wedyn.

O'r digwyddiad hwnnw ymlaen, un tîm oedd ynddi, ac ar y diwedd, Llanelli aeth drwyddo i'r rownd gyn-derfynol, gyda sgôr o ddeg pwynt ar hugain i dri, a'r hawl i wynebu sialens tîm arall o gryse duon--ond cryse duon o Gastell Nedd y tro hwn, a'r gêm yn cael ei chware ar faes San Helen yn Abertawe.

Perthynai'r ddwy, yn eu ffyrdd gwahanol, i fudiad llenyddol pur boblogaidd yn Ffrainc tua dechrau'r drydedd ganrif ar ddeg: mudiad a welai ar y naill law ymgais i gysylltu'r chwedl Arthuraidd (cyfraniad mwyaf Cymru i ddychymyg Ewrop, o bosibl) â chyfnod y Testament Newydd a sefydlu'r Greal Sanctaidd yn un o brif themâu llên Ffrainc, a mudiad a oedd yn dyst ar y llaw arall i symud pendant oddi wrth yr hen arfer Ffrengig o gyfansoddi naratif ar fesur ac odl i lunio stori%au rhyddiaith.

Bydd tair awr ar ddeg ar awyren Cathay Pacific wrth hedfan o Heathrow wedi rhoi cyfle i sylwi ar y penawdau yn y South China Morning Post.

Cofiai Joe gryn drigain o chwareuwyr gwyddbwyll a ddeuai i wylio neu i chwarae wrth naw neu ddeg bwrdd, fore, pnawn a nos yn ystod misoedd y gaeaf.

Oedd dada yn un o ddeg o blant a chollodd ei fam pan oedd ond plentyn bychan, ond yn wahanol i blentyn "Y Bwthyn Bach To Gwellt", cafodd dad cyfrifol, gofalus i chadarn i'w magu i gyd efo'i gylydd a'u codi o dan do o safon cysegredig.

Ni all neb sy'n cymryd diddordeb yn hanes y bedwaredd ganrif ar ddeg esgeuluso'r erthygl hon.

Yn ystod y tair blynedd ar ddeg ddiwetha daeth mwy a mwy o Gymry i weld bod hyn yn ddifyg sylfaenol, a dyma ran fawr o'r esboniad am yr alwad y dyddiau hyn o blaid trosglwyddo cyfrifoldebau Ysgrifennydd Cymreig i Gynulliad Cymru.

Cafodd Nicola Smith, merch ysgol un ar ddeg mlwydd oed o Hornchurch yn Essex, ei gwobr am resymau gwahanol iawn.

Dechreuodd ef ei yrfa ar y môr, fel llawer o hogiau ifainc Llyn, mewn llong fechan o'r enw Fishguard Lass ac yntau'n bedair ar ddeg oed a chyda'r Capten a'r Mêt yn gwneud nifer y criw yn dri.

Yr oedd y pedwar esgob Cymreig - a'u seddau yn Nhyddewi, Llandaf, Bangor a Llanelwy - bellach yn cydnabod uchafiaeth Archesgob Caergaint; ac yn ben ar y cwbl, wrth gwrs, yr oedd y Pab yn Rhufain (neu'n hytrach yn Avignon yn Ne Ffrainc am ran helaethaf y bedwaredd ganrif ar ddeg).

Methais â dod o hyd i lawer o fanylion amdano, ond gwn mai Mary oedd enw ei wraig a bu iddynt ddeg o blant, - y canlynol yn eu plith:

Roedd Alun yn Form Three neu Four - heddiw Blwyddyn naw neu ddeg yn yr Ysgol Gyfun, ac yn derbyn gwersi Lladin.

Os na frysiwch chi, fydd dim amser i chi osod cynffon wrth chwannen, heb sôn am Anti Meg!' Fel pe bai'n ategu rhybudd y gath, dyma'r cloc yn y parlwr oddi tanom yn taro un ar ddeg.

Wedi cyrraedd at ddau ddeg, fe wyddai ei fod gyferbyn â drws ei gartre.

Llwyddodd y tri-ar-ddeg a oedd yn byw yno i ddianc yn ddianaf.

Deg allan o ddeg i Stwff - casgliad arbennig o draciau gan feistri ac arloeswyr y sin dub yng Nghymru.

`Peidiwch â phoeni,' gwaeddodd Gunnar, `fe fyddwn ni'n cael ein hachub gyda hyn.' Gwenodd ar ei wraig a'i ferch un ar ddeg mlwydd oed.

Nid oedd enw awdur nac argraffydd ar y copi a welodd ef ond yr oedd iddi bedwar ar ddeg o benillion a chytgan.

Yr oedd tair ar ddeg o eglwysi prebendari yn perthyn i Landdewi Brefi: Llangybi, Llanbadarn Trefeglwys, Llanfihangel Ystrad, Carrog, Llannerch Aeron, Llanwenog, Blaen-porth, Betws, Llanbadarn Odwyn ger Llwynpiod, Llanboidy, Tre-lech a'r Betws, Llanarth a Thregaron.

bachgen, ddim mwy na naw neu ddeg oed, fe dybiai, yn gafael yn dynn a 'i ddwy law mewn dyrnaid o frigau digon bregus yr olwg arnynt, a 'r rhan fwyaf o 'i gorff bychan yn cael ei chwipio 'n gyson gan ruthr y dyfroedd o 'i amgylch.

Yr hyn syn drist ynglyn â phedwar peint ar ddeg y noson William Hague yw nid y ffaith iddo fod yn eu hyfed pan yn llanc ifanc ond ei fod on awr yn teimlor angen i ymffrostio am hynny.

Yr hyn am synnodd i, fodd bynnag, oedd fod deg allan o'r tri ar ddeg yn ferched.

Yn ystod y gystadleuaeth am gwpan rygbi tri ar ddeg y byd cefais air gydag hyfforddwr Awstralia, Chris Anderson.

Ar y bore Iau tyngedfennol, tua hanner awr wedi un-ar-ddeg y bore, roedd wedi clywed sŵn ergydion trwm yn dod o dy Ali - fel sŵn ergydion bwyell.

I bechadur fel fi sy'n disgyn yn fyr iawn o gael deg allan o ddeg, mae hyn yn newyddion da iawn.

Gwyddai awdur Gereint ac Enid rywbeth am y ffordd hon o blethu hanesion a'u hystofi'n gyfrodedd gymhleth ac fe'i defnyddiodd yn effeithiol ac yn hollol ymwybodol, er heb holl gywreinrwydd ystyrlon rhamantau'r drydedd ganrif ar ddeg.

Benthyciodd rygbir undeb nifer o dactegau amddiffynnol oddi wrth rygbi tri ar ddeg a dyna pam mae galw cynyddol am wasanaeth gwyr fel Phil Larder, Ellery Hanley a Clive Griffiths.

Bowliodd Robert Croft yn arbennig o dda, dwy wiced am 40 oddi ar ddeg pelawd.

Roedd y system addysg ar ddeg lefel, ac roedd myfyrwyr y ddau ar bymtheg o golegau ymarfer dysgu hwythau'n gorfod cyfrannu i'r economi.

Y flwyddyn ganlynol yn Ysgol Haf y Weinidogaeth Iacha/ u yn Aberystwyth, cymerais fendith dros ferch bedair ar ddeg oed a fu'n dioddef ers rhyw ddeng mlynedd gan ffurf ar y cryd cymalau a enwir ar ôl Syr George Frederic Still - y gŵr a wnaeth ymchwil yn y maes hwn - yn Salwch Still.

Mecklenburg West Pomerania - ymosodiad ar faes gwersylla gan ddeg ar hugain o skinheads yn cario cyllyll a baneri Natsi%aidd.

Syrthiodd ddeg troedfedd neu fwy a disgynodd ar ben creigiau caled.

Amlwg felly ei fod yn un o'r boneddigion hynny yn y bedwaredd ganrif ar ddeg a dalai gopiwyr am lunio casgliadau o farddoniaeth a rhyddiaith ar eu cyfer.

Ac meddir ar glawr Cribau Eryri Rhiannon Davies Jones - sydd hithau'n ymdrin a'r drydedd ganrif ar ddeg : Mynegir ofn ac ansicrwydd gwreng a bonedd yn wyneb creulondeb yr amseroedd a mynych droeon Ffawd....Efallai y gwelir yma arwyddocad cyfoes yng nghymedroldeb meibion y Distain, yng ngweledigaeth y Mab Ystrwyth ac yn bennaf yn nelfrydiaeth yr Ymennydd Mawr.

Er bod y dalwr yn osgoi gwres mwyaf y felin gyda'r gwaith hwn, yr oedd serch hynny'n waith caled iawn i grotyn pedair ar ddeg mlwydd oed.

Newidiodd patrwm y gêm yn llwyr yn yr ail hanner, gan ddechre gyda phedwaredd cic gosb Phil, cic o ddeg llath ar hugain.

Awgryma hyn oll mai cymysg fu profiad politicaidd y Cymry yn ystod y bedwaredd ganrif ar ddeg.

Byddai'n siŵr o'm hatgoffa iddo gael ei eni (yn ail o deulu o ddeg) a rhwyd ysgafn (caul) am ei ben.

Mae sefydliadau trawsewropeaidd wedi hen arfer â defnyddio mwy nac un iaith: yr Undeb Ewropeaidd â'i un iaith swyddogol ar ddeg, a Chyngor Ewrop yn defnyddio pump yn aml.

Gwelwyd Alex Wharf yn arwain y ffordd gyda ffigurau campus o dair wiced am 18 oddi ar ei ddeg pelawd.

Nid oedd neb wedi cyflawni gweithred fel hon yn enw Cymru ers dyddiau Owain Lawgoch yn y bedwaredd ganrif ar ddeg, na neb ar ôl Owain Glyndwr wedi gweithredu fel y gwnaeth Pearse a Connolly.

diddymu pob caniatâd Cynllunio sydd dros ddeg oed ac nas gweithredwyd arno.

Roedd o efo'i dad, yn rhyw lefnyn pedair ar ddeg oed, pan benderfynodd hwnnw agor y stafell.

Kel Coslett o St Helens yw rheolwr newydd tîm rygbi tri-ar-ddeg Cymru.

Erbyn diwedd y bedwaredd ganrif ar ddeg yr oedd y gwahaniaethau technegol rhwng Sais a Chymro a rhwng rhydd a chaeth yn llawer llai grymus nag y buont: y gwahaniaeth arwyddocaol bellach oedd hwnnw rhwng y rhai a lwyddai i gynnull tiroedd ac adeiladu ystadau a'r rhai a fethai wneud hynny ac a gâi eu gwthio tuag at y cyflwr o fod yn llafurwyr di-dir.

Credai L Chr Stern fod beirdd Cymru yn y ddeuddegfed ganrfi a'r drydedd ar ddeg yn gwybod am y farddoniaeth a oedd yn ei bri yn Ffrainc, a'u bod wedi dod dan ei dylanwad; a pharthed Dafydd ap Gwilym, efallai nad oedd yn uniongyrchol ddyledus iddynt, ond am ei ddyled anuniongyrchol nid oedd dim amheuaeth.

Yng Nghymru, fodd bynnag, yr oedd gan bobl ddigon o amser ar eu dwylo i ddeialio ac ail-ddeialio ddeg a phymtheg ac ugain o weithiau mewn hanner awr.

'Fe ddwedon nhw wrthon ni ddeg diwnod yn ôl, gan fod cynifer o gemau 'da ni ar ôl 'tasan ni'n cael hyd i gae 'basan nhw'n fodlon i ni chwarae fanno.

Er bod pedwar deg wyth wedi marw allan o bron i bymtheg can o garcharorion, morwyr a milwyr a gludwyd mewn un ar ddeg o longau, roedd Capten Arthur Phillip wedi cyflawni un o fordeithiau enwocaf hanes y mor, dros bymtheng mil o filltiroedd heb golli'r un llong.Roedd y marwolaethau'n llawer mwy yn y llyngesau a'i dilynodd oherwydd gorlwytho, prinder bwyd, creulondeb annynol ac afiechydon a oedd yn deillio'n anorfod o'r sefyllfa ar y llongau, a'r ffaith bod y fordaith mor hir.

Byddent yn cysgu tan fod y siopau yn agor am ddeg, ac wedyn bant a nhw am hwyl a sbri.

Bydd Cunningham a Iestyn Harries yn cael trafodaethau pellach gyda Graham Henry ar ôl Cwpan y Byd y gêm tri-ar-ddeg.

Tair ar ddeg.

Mae Undeb Rygbi Lloegr wedi cefnogi'r bwriad i gwtogi tymor Pencampwriaeth y Chwe Gwlad o ddeg i saith wythnos.

Un swllt ar ddeg a chwecheiniog yr wythnos, os cofiaf yn iawn, a dalai fy nhad am lety i mi a gofalai yntau wedyn anfon bagiad o datws a swej ac wyau a chig moch i'r hen wraig o dro i dro.

(Mewn gwirionedd, llai nag un rhan o ddeg o ddeunydd printiedig sydd ar gael mewn braille.) * Fe all teledu a radio fod y tu hwnt i gyrraedd pobl sydd a nam ar eu clyw.

O ddechrau'r drydedd ganrif ar ddeg ymlaen, gyda thwf heresi%au peryglus megis Waldensiaeth ac Albigensiaeth, dwysa/ u a wnaeth yr argyhoeddiad mai 'llyfr gosod', fel petai, i'w neilltuo ar gyfer uwchastudiaethau diwinyddol y prifysgolion oedd y Beibl.

Mae nifer y copi%au llawysgrif o'r ddau destun hyn, ac eraill ar yr un thema, yn dyst i boblogrwydd eithriadol chwedlau'r Greal yn Ffrainc yn ystod y drydedd a'r bedwaredd ganrif ar ddeg, ac yn ystod y ddwy ganrif hynny hefyd fe welwyd tuedd - bron na allwn alw'r peth yn ffasiwn - i gyfieithu gweithiau llenyddol o'r Ffrangeg i ieithoedd brodorol eraill gorllewin Ewrop a'r tu hwnt, a'r Gymraeg yn eu plith.

Am y tro cyntaf erioed ceir o leiaf ddeg awr o deledu bob dydd yn fyw o'r Brifwyl.

Enillodd y rhain fri mawr, am ddysg yn ogystal ag am dduwioldeb, pan sefydlwyd hwy yn y drydedd ganrif ar ddeg.

Yn ystod blynyddoedd y rhyfel ei hun llwyddodd y Blaid i gyhoeddi, nid yn unig ei dau bapur misol yn ddi-fwlch, ond hefyd dri ar ddeg ar hugain o bamffledi.

Pan oedd yn ddeg oed ac yntau'n gwneud yn well ac yn well gyda'i wersi piano, dywedodd ei fam, a oedd yn athrawes gynradd, wrtho ei bod yn bryd iddo roi'r gore i gerddoriaeth a dechrau canolbwyntio "ar bethau pwysicach".

Yr wyf yn cyfeirion at Fucheddau saint megis Cadog, Gildas, Carannog a Phadarn, a gyfansoddwyd yng Nghymru yn yr unfed ganrif ar ddeg a'r ddeuddegfed.

Eisteddodd fy nhad ar flocyn o garreg a chael tynnu tri ar ddeg o ddannedd a mynd yn syth at ei waith.

O ganol y bedwaredd ganrif ar ddeg ymlaen cynyddodd graddfa'r marwolaethau ymhlith plant nes iddi ymddangos fod bywyd y teulu a dyfodol y ddynoliaeth yn gyffredinol dan fygythiad.

Roedd eisoes yn un ar ddeg o'r gloch, a byddai'r awyren yn gadael ymhen dwyawr.

Gwantan iawn oedd record Llanelli yn y gême yn erbyn Caerdydd--wedi'r cwbwl, dim ond un gêm ro'n ni wedi'i hennill mewn pedair blynedd ar ddeg, ac roedd hwn yn gyfle rhy dda i'w golli, er mwyn dechre unioni'r cydbwysedd.

Clywed ar newyddion y BBC am chwarter i ddeg y nos fod Richard Burton wedi marw.

Meddwl y buasech chi'n dangos y lle i mi.' Tewch â sôn, Mr Price,' meddai â'i llygaid yn ddiniwed i gyd.' Ydach chi'n mynd i'n llyncu ni i de-ddeg?'

Felly bydd chwech o'r tîm sgoriodd ddeg cais a 67 o bwyntiau yn erbyn Tîm A Canada yn chwarae eu hail gêm mewn pedwar diwrnod.

Mi fydd yn powlio crio 'gei di weld.' 'Dwi inna isio crio, ond 'mod i yn methu 'te.' Rhyfel Annibyniaeth America ac ymyrraeth y Ffrancwyr a alwodd y Capten Timothy Edwards yn ôl i'r môr, a hynny wedi tair blynedd ar ddeg o fod yn llongwr tir sych.