Ym mhen tipyn bach ar ôl hyn, yr oedd "yr hogiau% (yr efrydwyr am y Weinidogaeth felly, i ddweud gair o brofiad wrth Fwrdd y Cymun yn y Cyfarfod Misol, a'r seraff duwiol, y Parchedig Gruffydd Parry y Borth Borthygest felly) yn gwrando ar ein tipyn "Profiadau%, Ni chofiaf y nesaf peth i ddim a ddywedais.

Yn awr, trwy'r ffenest, fe pe'n croesddweud popeth a ddywedais eisoes, dyma dŷ ar ei ben ei hun gyda mur o'i gwmpas - tŷ tua'r un maint a'n tŷ ni gartref.

Ni ddywedais air.

Mae hi'n dweud yn un ohonynt fod popeth a ddywedais i am greulondeb y rhyfel yn wir ond nad oedd hi'n ddigon hen i amgyffred ar y pryd.

"Dwi inna' hefyd." Ddywedais i ddim byd.

Cefais fy nhemtio, wrth wneud darn i'r camera yn y sgwâr, i sibrwd fy ngeiriau; rwy'n siwr fod hanner y dref wedi clywed yr hyn a ddywedais.

Ni ddywedodd Dafydd hynny wrthyf ac ni ddywedais innau wrtho ef; ond gwyddwn ein bod ein dau fel pe buasem o hyd yn disgwyl i Abel ddyfod i mewn.

Pan ddywedais i fod arna i eisiau ci, meddwl am greadur bach clên, blewog fyddai'n ysgwyd ei gynffon i roi croeso inni roeddwn i.

Of nem y byddai'r crwt yn cael dwy u dair blynedd o garchar - ac fe ddywedais wrth Waldo, a ninnau'n au'n eistedd wrth y tân a'r cloc yn mynd am hanner nos .

Pan ddywedais ar y dechrau nad i'n cyfnod ni y perthyn Elfed, yr oedd hyn yn un o'r pethau oedd gennyf mewn golwg: rhyngom ni ac ef y mae chwyldro meddwl y mudiad cenedlaethol gwleidyddol.

'Pryd y daw o'n ei ôl?' gofynnodd Nain yn wyllt pan ddywedais wrthi ble'r oedd Dad.

'Ni bu neb chwerwach na mi yn y gorffennol,' ebe Gruffydd, 'yn condemnio rhai agweddau ar bolisi'r Ymerodraeth Brydeinig, ac ni ddymunwn dynnu sillaf yn ôl o'r hyn a ddywedais.

Ond gwn i sicrwydd na ddywedais fawr ddim, oblegid fy mod i 'radeg