'Roedd y rhyfel yn y Deheubarth mor bell o Nant Conwy.

Gosodwyd un o'r testunau ar gais 'Eglwysi Dwyfundodwyr Deheubarth' a oedd yn brin o emynau addas ar y pryd.

Cydnabyddai hefyd fod y dewin hwn o Dywysog yn dechrau heneiddio a digon prin y byddai'n ymladd brwydrau yn y Deheubarth mwy.

"Ydy, Elystan." "Mi ddaw'r hogiau adre' o'r Deheubarth, adre o'r rhyfel gyda hyn efo byddin y Tywysog, Gwgon." "Ia, yn fuddugoliaethus." "Ac heb ddim i'w wneud am nad oes ar y Tywysog eisiau brwydro 'chwaneg yn erbyn ei hanner brawd yng nghyfraith, brenin Lloegr." "Fedar y sawl a aned i ryfal ddim diodda' segura.

Penteulu'r llys dymunol hwn yw Owain Glyn Dwr, sy'n disgyn o waed brenhinol Gogledd Powys ar ochr ei dad ac o linach frenhinol Deheubarth ar ochr ei fam.

Y mae rhan arall y plwyf - y deheubarth - uwchlaw hen Glawdd y Mynydd lle gorwedd clwstwr o dyddynnod bach Trefenter a'u dechreuad o dai unnos a godwyd yn y ddeunawfed ganrif gan y sgwatwyr crwydrol.