Llyfrgell Home Page Contents

Llyfrgell Owen Phrasebank

derwyddon

derwyddon

Yn y Cynghrair Cenedlaethol heno bydd Flexsys Derwyddon Cefn yn erbyn Y Drenewydd a Port Talbot yn erbyn Hwlffordd.

Iddo ef, fel Derwyddon gynt:

Ynddo ceisiodd egluro sut y ffurfiwyd yr ynys wedi'r Dilyw, a holai beth oedd iaith y trigolion, ai o'r Hebraeg y tarddodd y Gymraeg: disrifiodd gyfraith a chrefydd gynnar yr ynys, athroniaeth a defodau'r Derwyddon, eu tamlau, eu hallorau a'u canolfannau yn y llwyni derw, gan atgynhyrchu'r lluniau o'r henebion derwyddol a gynhwysodd yn ei atebion i Queries Lhwyd.

Mae hen gromlechi a siambrau claddu ledled y wlad þ dyma eglwysi cadeiriol cyfnod crefydd y derwyddon.

Gwelodd yno awgrym fod ambell enw lle yn y plwyf, megis Tre'r Dryw, Tre'r Beirdd, Maen y Dryw, Bod Owyr, yn dwyn tystiolaeth i ymwenud y Derwyddon a Mon ac a'r ardal hon yn arbennig, a chofiodd fel yr oedd Tacitus wedi son am eu safiad hwy yn erbyn y Rhufeiniaid yn y cyffiniau hyn.

Lloyd aeth i'r gôl ar faes Flexsys Derwyddon Cefn fis diwetha ar ôl i Tony Tucker gael cerdyn coch ar ol dau funud yn unig.

'Fel y derwyddon ers talwm,' ychwanegodd, gyda gwên gam.

Enghraifft yw Rowlands o'r modd yr oedd y Derwyddon yn cydio yn nychymyg hynafiaethwyr yr oes, wrth iddo chwilio'n ddyfal yn ei fro am y meini hirion, y cromlechau a'r carneddau y gellid eu cysylltu a hwy.

Gellid defnyddio pren cerddinen i wneud ffon i ddewino am fetalau ond gyda'r gollen y cysylltir dewino dwr ac fe'i defnyddid i wneud hudlath gan y Derwyddon.

Honnai ar un adeg ei fod ef yn perthyn i fudiad a elwid Brodoliaeth Beirdd Morgannwg, a phwysleisiai fod yn ei fro ef feirdd o hyd a oedd, yn wahanol i'r rhai a geid ym mro%ydd eraill Cymru, wedi etifeddu 'Cyfrinach y Beirdd' yn yr hen ffordd draddodiadol trwy iddi gael ei throsglwyddo i lawr o athro bardd i ddisgybl yn ddi-dor er amser y derwyddon, yn wir, o Oes Aur Dynolryw, a'i fod ef yn un o'r etifeddion breiniol hynny.

Y ffaith fod yn ei lyfr awgrym o'r holl ddamcaniaethau diweddarach am y Derwyddon sy'n peri ei fod yn ddogfen tra phwysig wrth inni olrhain hanes syniadau'r ddeunawfed ganrif am y cynoesoedd, a bod Rowlands yn ffigur arwyddocaol yn yr hanes hwnnw.

A chan mai yma yr oedd cysegrle pennaf y Derwyddon, onid arwyddocad yr ymadrodd Mon Mam Cymru oedd mai hi oedd mam eglwys Cymru oll?