A golau cochlyd y wawr yn sgleinio ar ei wyneb ac adlewyrchiad y goleuadau blaen yn disgleirio'n wyn yn ei lygaid ymddangosai fel y diafol ei hun, meddyliodd Gareth.

`Gyda phleser,' ebe Harri, `ond i chwi fod yn gyfrifol i mi am ganpunt os digwyddiff rhwbeth iddo.' `Dim peryg,' ebe'r Yswain, ac ychwanegodd, `ond tyrd dy hun efo ni, mi fydd yn dda gen i dy weld yn y cwmni.' Diolchodd Harri iddo, a theimlai yn hynod o hapus fod ei feistr tir wedi ei wahodd i ymuno â'r boneddigion oedd yn myned ar ôl y cŵn ddydd Llun, ac ni wnaeth efe ddim arall bron hyd y dydd penodedig ond ei daclu ei hun a'i geffyl ar gyfer yr amgylchiad.

`Dychmygwch sut oedd y fam yn teimlo,' meddai, gan ysgwyd ei phen.

"Dyna'r peth gorau a ddigwyddodd i mi erioed," ebe'r morwr wrth wylio'r pysgodyn mawr yn troi ar ei gefn ac yn nofio i ffwrdd.

(Yn debyg i'r ffordd y darfu ei frawd yn y Ffydd o Goleg Bala-Bangor ....

A hithau wedi cyrraedd ei deg-ar-hugain erbyn diwedd y chwedegau, roedd hi'n dechrau ymddangos fel petai Glenda Jackson yn mynd i orfod bodloni efo'r golchi llestri.

(Ar yr alwad, GARI yn llamu oddi ar ei wely a chychwyn i lawr y grisiau yn eiddgar.)

"Mynd i'r Môr" oedd uchelgais bechgyn ei oes.

Clywsom jôcs gwirioneddol ddoniol am ei yrfa yn Llanrwst yn y stôr ac fel saer - 'roedd o'n fwrddrwg go iawn!'

"Dweud roeddech chi ei bod yn ddiwrnod mwll." Llaciodd ei dei a datododd fotwm uchaf ei grys.

A does dim sicrwydd ei fod ef yno chwaith.

"A phan oedd efe eto ym mhell oddiwrtho, ei dad a'i canfu ef."

A phan eir ymlaen yn nes at ganol y ganrif, y mae etifeddion yr 'Ymneilltuaeth Newydd', gwyr fel Lewis Edwards, Henry Rees neu ei frawd, Gwilym Hiraethog, mewn gwahanol ffyrdd yn parhau'r cyfuniad rhwng yr hen draddodiad a'r newydd.

A hyn i gyd o fewn awr yn y tren i New Delhi ei hun.

"Wyddost ti be?" Plygodd ymlaen i wthio'i gwallt oddi ar ei thalcen.

A bu gan Dr Gwynfor Evans ei hunan gyfraniad creadigol eithriadol i'r stori.

"Mae e wedi ei anfon i Dy'r Arglwyddi nawr, ond mae gen i deimlad y bydd yn cael ei anfon nôl i Dy'r Cyffredin.

"Barod, Joni?" Gwasgodd Sandra ei law ac ar hynny cododd ei braich i symud y blanced o'r ffordd.

"Wel, wel," meddwn i wrthyf fy hun, yn cymryd y gadair gyferbyn, "mae rhyw brofedigaeth lem wedi ei gyfarfod." Ofnais y gwaethaf.

"Roedd Llygoden Fach y Wlad yn methu â chysgu am ei bod hi mor gyffrous.

`Rydw i wedi anghofio'r gath.' Roedd hi fel pe bai Harvey wedi darllen meddwl ei feistres.

(Mae'r un peth yn wir am y dyfalu a fu ynghylch agwedd Gwen at John Phillips, y pregethwr a fu'n gyfrwng ei hargyhoeddi.

"Wyt ti wedi clywed honno am y ras rhwng y crwban a'r ysgyfarnog?" "Do, siŵr," meddai un arall o'r plant/ "Clywais i honno pan oeddwn i'n ddim o beth." "Debyg iawn, debyg iawn - a beth mae'r stori fach honno wedi ei ddweud wrthyt ti?" "Mae hi'n bwysig dal ati," meddai un o'r merched.

"Mae'r ffaith bod First Knight yn dod i Feirionnydd yn golygu bod pobol leol yn cael gwaith, ac arian yn cael ei wario yn lleol," meddai Geraint Parry sy'n cynorthwyo Hugh Edwin, Swyddog Datblygu'r Cyfryngau yng Ngwynedd.

A minnau drwy'r ystryw seicolegol a elwir yn ddisodliad a dirprwyaeth yn bachu ar ei drwyn ac yn hoelio fy nghasineb at y Parch.

"Pam y gwnaethoch chi ddianc ar ôl y noson gyntaf a chithau wedi addo cynnal ail noson?" "Gwyddwn yn iawn y buasen ni'n eu trechu nhw'n hawdd, meddai Bholu, "ac felly ni fuasai neb eisiau dod i weld y cwshti ar yr ail noson." Rhoddodd ei law yn ngheg y sach a chydiodd mewn dyrnaid o bapurau gan eu rhoi i mi.

"Ein dyfodol ni'n sicr, a Maes y Carneddau'n ddiogel - darn o Gymru wedi ei achub." Tynnodd ei llaw yn dyner dros y clais ar ei dalcen, clais oedd yn dechrau diflannu erbyn hyn.

"Mae hyn yn newyddion da dros ben ac yr wyf yn falch iawn y bydd gorsaf newydd yn cael ei hadeiladu ar y safle yn y dyfodol agos," meddai Mr Hughes.

"Do fe wir, John?" gofynnodd ei wraig.

(Nid dyma'r sylwadau mwyaf difrifol ynglŷn â'r Gymraeg a gafwyd gan offeiriadaeth yr ardal, ond trafodir hynny'n fanylach yn nes ymlaen.) Os cafodd y Parchedig John Griffith, Aberdâr, y teitl 'enllibiwr ei wlad' gan y Parchedig D.

A dyna'r celyn wedyn, arwydd o fywyd tragwyddol, sy'n cael ei ddefnyddio o hyd i addurno tai adeg y Nadolig.

A brysia!' ychwanegodd gan wthio ei frawd at y beic.

"Cei." "Arian y giat, neithiwr?" Nodiodd ei ben a rhoi ei fys ar ei geg.

A phan ddirywiodd ei iechyd, roedd bron yn gymaint o boen, hyd yn oed i'r 'nhw', â brad y siopwr o Brifweinidog a werthodd ryddid Tsecoslofacia am ddarn o bapur diwerth.

"Dangos ei hun mae hi, 'sti," meddai Joni.

"Ydych chi'n cofio'n union pa noson yng Ngorffennaf y cawsoch chi'r freuddwyd?" Daeth ei wraig i'r adwy.

"O'n i'n gobeithio y basa'r sgerbwd wedi sefyll am ddyddia' ond mi hitiodd hen siel Almaenig o yn ei gefn a'i chwalu."

"Ond cofia," ychwanegodd, "mi fydd yn rhaid i ti roi cweir i un o'r hogia cyn y cei di lonydd ganddyn nhw." Er cased gen i glywed y newydd hwn ganddo, sylwn gyda boddhad ei fod wedi newid y "chi% bell i'r "ti% agosach ac anwylach.

A dyna pam y dywedwn ei fod ym mlynyddoedd cynnar ei weinidogaeth yn fath o eni~,ma i lawer, ac edrychent arno â gradd o amheuaeth.

"Meddwl mae o y bydd dy nain yn ei weld o," meddai ei fam wrth Joni.

A phan welsant fi yn dyfod atynt, ac yn gwybod fy mod yn ddirwestwr, daeth un ohonynt o'r tu ôl i mi ac ymaflodd am fy nghanol a gwasgodd fy mreichiau, a chymerodd un araU hanner peint o gwrw, gan feddwl ei dywaUt i fy ngenau, er fy ngwaethaf, gwasgais innau fy nannedd mor dynn ag y medrwn, nes y methasant yn eu hamcan."

`Ci Ivan.' `Beth mae e'n ei wneud yn y fan hon?' `Ni fuasai'n gadael Ivan ond am un rheswm - i nôl cymorth.

A go brin fod Rick wedi lleddfu dim ar ei thymer ddrwg drwy fod hanner awr yn hwyr yn dod i'w nôl hi.

A oedd yr aderyn ar ei ben ei hun?

A dweud y gwir, fe hoffwn i weld rhai o'r Coraniaid yma, oherwydd dim ond darllen amdanyn nhw yr ydw i wedi ei wneud.

"Mae Sinai yn feichiog eto yn ôl pob sôn," a daliodd ei law allan i dderbyn ei gil-dwrn.

"'Dyw e ddim yn edrych yn lle mawr, Beti," meddai wrth ei wraig, "ond maen nhw'n dweud fod mwy na'i hanner e o dan ddaear - er mwyn diogelwch pe bai rhyfel yn dod, wrth gwrs." "Pe bai rhyfel yn dod, Idris?

A chorff gwirfoddol wedi ei recriwtio o blith y meistri tir a'r clerigwyr oedd hwn.

"Ble'r aeth eira llynedd?" fydd Mam yn ei ddweud pan fydd y gacen siocled wedi diflannu i gyd a neb yn gwybod i ble!' 'Ie,' torrodd Delwyn ar fy nhraws a "Caws o fola ci% fydd hi'n ei ddweud pan ofynna i iddi am arian i brynu hufen iâ, ac addo'i thalu'n ôl yr wythnos wedyn.'

`Andrew!' gwaeddodd Mrs Parker gan redeg at ei g r.

"Mae'n boeth iawn yma, yn 26 ar ei uchaf ac 18 ar ei isaf gyda gwaharddiadau tân ym mhobman," meddai.

A Rachel druan yng nghaledi ei gweddw-dod ifanc yn dafodrydd ei hatgofion ac yn ail-flasu'r bywyd oedd arni yng nghegin Y Plas lle ceid cig eidon a reis berw a chaws a bara cartref, - er taw bara du oedd hwnnw, meddai mam.

A fi sydd wedi ei ddal!' Un cyndyn oedd y swyddog i gydnabod ei feiau fo'i hun, byddai'n well ganddo gydnabod beiau pobol eraill a'u harestio nhw am hynny.

"Mae'n dda mai rwan Y daethoch chi, Mr Davies, ac nid y bore yma," meddai Catrin Williams wrth ei arwain i mewn i'r ystafell fyw.

A phan weithredai ar gomisiynau, fel y rhai a oedd yn gyfrifol am lunio ymatebion i ddatganiadau Cyngor Eglwysi'r Byd, yr oedd ei wybodaeth ddiwinyddol o werth amhrisiadwy.

.' Cododd ei glustiau'n syth: Wyddoch chi, y gŵr y buoch chi'n sgwrsio ag o ar y llong, y masnachwr o Genoa .

"Hoff gennyf yw ateb y morwr hwnnw o Wlad yr Haf pan ofynnodd Coleridge iddo paham yr oedd wedi mentro ei fywyd i achub dyn na welsai erioed ac na wyddai enw na dim amdano : "Mae amcan gennym tuag at ein gilydd.' Meithrin yr amcan honno yw galwedigaeth greadigol dyn, ac wrth geisio gwneud byd teilwng o frawdoliaeth daw ef ei hun yn deilwng o'i fodolaeth.'

.' 'Tyd yn d'ôl 'fory.' Chwifiodd ei law mewn ffarwe/ l, ar fin boddi eto yn nyfroedd cwsg.

"Mae ein cydymdeimlad yn gywir iawn ag Edith, ei briod, ei ddau frawd, Eddie a Glyn ..." Nefoedd Wen, mae Alun Bwlch wedi marw!

A gwylia wrth ymlafnio o gwmpas nad ei di ddim yn fwy o ffwl nag wyt ti.

"Fedrwch chi ddychmygu rhywun yn mynd o'i fodd i weithio i ffatri yng nghanol Lloegr ar ael ei fagu yma?" gofynnodd hi un diwrnod.

"Y rheol aur yw, 'Peidiwch byth â rhoi eich plentyn i rhywun nad ydych chi'n ei adnabod," meddai John Jenkins o Awdurdod lechyd De Morgannwg.

"Wn i ddim beth fydd eich rhieni chi'n ei ddweud Nia, ond mi fuaswn i'n meddwl y dylech chithau hefyd fynd ymlaen â'ch cwrs.

"Yn Llangolwyn yma!" meddai, yn wen o glust i glust, ac yn fyr ei hanadl.

* Beth fyddaf yn ei wneud?

A chododd hyn fymryn o eiddigedd yn ei fynwes ef rhag i rywun arall lwyddo i ladd Ap o'i flaen.

(Ac oddi ar imi ddychwelyd i Gymru, mae'r freuddwyd honno am Macdonalds Moscow wedi ei gwireddu, wrth gwrs.) Cyn imi Fynd i Foscow feddyliais i erioed y medrwn i newynu a sychedu am gynnyrch bas y gymdeithas gyfalafol.

A phwyso ar ei gilydd fyddai llawer o'r tai yno, am fod yr hen weithfeydd glo wedi tanseilio cynifer o adeiladau.

* Mae safle Llandarcy yn cael ei weinyddu ar ran yr Eisteddfod gan gwmni BP.

"Reit 'ta lads, draw i'r Sailing, a mi geith y cono pia hwn weld great balls of fire," meddai Sam a chwerthin yn uchel ar ei ddoniolwch ei hun.

A chynnyrch ei ddylanwad ef oedd preifateiddio ffydd grefyddol a'i hysgaru oddi wrth wyddoniaeth.

"Mi rydw i'n cofio amsar," medda fi, pan ges i gyfla i dorri ar ei draws o, "pan oeddwn i'n mynd hyd y ffyrdd yma hefo ceffyl a throl, ac wrth ddþad adra, yn gorfadd ar wastad fy nghefn yng ngwaelod y trwmbal yn sbio ar y cymyla, a'r gasag yn mynd ei hun, a phan fydda'r drol yn dechra sgytian, roeddwn i'n gwybod fy mod i wrth Tþ Gwyn, achos doeddan nhw ddim wedi tario ddim pellach na'r fan honno." "Rwyt ti'n drysu yn y fan yna," medda fo.

"Mae o'n lle hwylus dros ben i ni gan ei fod o'n lle tawel sy'n rhoi llonydd i ni fynd ymlaen efo'n gwaith."

"Dy nain," meddai ei thad, gan ddal i chwifio'i hosan fel coblyn.

A ph'run bynnag, mae Preis wedi cyfaddef ei fod wedi cael cadwyn gwerth pum cant o bunnau ganddynt am eu helpu.

A daeth cyfle yn awr i wraig y tŷ fod mewn gwaith arall, rhan amser neu lawn amser, a gall fforddio talu i arall ofalu am ei phlant.

"Wel," medd y milwr gan dynnu ei gleddyf o'r wain, "efallai ei fod yn farw, ond gwell i mi wneud yn siŵr," Mae'n codi'r cleddyf uwch ei ben ac ar fin dy drywanu pan wyt yn troi'n sydyn, yn codi dy goesau ac yn ei gicio yn ei stumog.

A gallai Deilwen Puw fod o dan ei gyfaredd, ac edrych arno ef yn hytrach nag ar Enoc fel cynhyrchydd.

"Wyt ti'n clywed rhywbeth?" "Nac ydw i." "Na finna' chwaith." "Sandra, pam rwyt ti'n sibrwd?" gofynnodd Joni, gan ddal i wneud hynny ei hun.

A fedrwch weld cannwyll eich llygaid yn newid ei ffurf?

(Mae'n agor drws ei llofft ei hun a mynd i mewn.) Fy ystafell i yw hon.

A phrun bynnag, meddai, petai o'n dechrau poeni am bob tþ gwag roedd o'n ymweld â nhw byddai ar ei ben yn y seilam.

"Y John Preis na, dyna'r cena agorodd y giât." Ond cafodd Edward ras rhyfedd i ddal rhag ei ysgwyd yn reit dda.

Ydyw, mae'r dyn yn gwybod 'tydi - onid ydyw efe wedi gweithio i Mr Rothchilds ei hun, ac wedi preifateiddio pob chwarter moliciwl o fewn ei gyrraedd o'r gias i'r glaw.

(Fe glywsoch efallai am y cyfrifiadur newydd, anferth ei allu, a adeiladwyd yn yr Amerig.

"Mi weles i e'n mynd drwy'r clos pan o'wn i'n dod allan o'r tylcie moch, a sgidie tŷ am ei draed e a'i got ar agor yn hedfan

) Yr oedd yn naturiol i fudiad mor llwyddiannus gael ei feirniadu'n llym iawn yn Sgotland ac oddi allan.

"Gobeithio bod y pier 'ma'n saff," meddai wrth Sandra, gan graffu ar y coed dan ei draed.

A rhinwedd mawr ginseng yw ei fod yn cyflawni hyn heb gynhyrchu sgîleffeithiau annymunol fel y gwna symbylyddion arferol y Gorllewin megis caffîn ac amphetamine.

"Mi roeddan nhw wedi tario i lawr y Waen cyn dy eni di." Ond doeddwn i ddim awydd ei darfu o wedyn mewn lle mor gyfyng.

"Samon ydi'n henw ni ar Roberts," meddai, "am ei fod o'n dwad o Nant Bach, lle da am samons." Roedd rhywbeth yn nhôn ei lais yn dweud wrthyf na theimlai'n garedig at yr athro, a soniais am y gurfa a gawsai'r bore hwnnw.

A gaf i apelio am newyddion oddiwrth gymdeithasau ac unigolion; dyna'r unig ffordd i wneud papur bro diddorol, waeth heb a grwgnach os nad yw pawb yn gwneud ei ran.

`Does dim modd ei weld e o fan hyn,' atebodd plismon, `ond mae e tua hanner ffordd i lawr ar silff fach.' `Y clogwyni hyn yw rhai o'r rhai gwaethaf yn y cylch,' meddai Reg.`Mae'r garreg yn briwsioni dim ond i chi edrych arni hi.

"Ond bob tro y down ataf fy hun, dyna lle'r oedd Rex yn ail-afael yn fy jersi ac yn tynnu ei orau.

`Mwy nag y leiciwn i ddweud wrth neb, syr.' Sisialodd Ernest air yng nghlust ei dad, ac ebe'r olaf: `Faint gymeri di amdani, Harri?' `Yr un geiniog lai na chanpunt,' ebe Harri.

"Yr offeiriedyn balch, anwybodus, anghristionogol yn Rhydychain neu Lanbed, sydd yn ry fonheddig i ddarllen un gair o'r ysgrythyr, nag i wybod dim oll o gynhwysiad y llyfr hwnnw; - Methodistiaeth yw hyny yn ei olwg; ac y mae ef ei hunan, a'i deulu gartref, lawer o raddau yn rhy genteel i fod yn debyg i Fethodistiaid...".

"Yr oedd yr hen orsaf wedi disgyn o dan y safon ers llawer dydd ac os oedd gorsaf newydd am gael ei hadelladu, yna'r amser gorau i wneud hynny oedd tra bod y gwaith ar yr ysbyty ei hun yn cymeryd lle." "Os buasai'r orsaf yn cael ei hadeiladu ar ôl i'r ysbyty newydd gael ei hagor, buasai ail-wneud cynlluniau, rhoi y gwaith allan i dendar a'r anhwylusder trafnidiaeth ar y safle yn golygu y buasai wedi costio mwy na'r angen.

"Neidia ar ei gefn, Deio," meddai Idris, "i ti gael marchogaeth i'r Cwmwd." "Na wnaiff wir," meddai Cadi yn yr un llais yn union â'i mam, "ddim yn ei ddillad gorau." Gafaelodd Deio ym mwng Llwyd a cherdded ymlaen felly.

(Yno, fel y digwyddodd pethau, ar ymweliad â chartref Wil, fy mrawd, y cafodd Mam ei tharo'n wael.) Pan gyrhaeddais, roedd fy chwiorydd a'm brodyr yn y llofft o gylch y gwely, a Mam, druan, yn anymwybodol.

A brawddeg fawr ydyw: pan gnulia'r gloch, meddai, na ofynnwch am bwy, canys mae'n cnulio amdanoch chwithau hefyd, oblegid nid rhyw ynys ddigyswllt yw dyn, ond cyfandir, ac megis ag y mae'r cyfandir ychydig yn llai am bob torlan ohono a syrth i'r môr, felly ninnau, canys gyda phob un a gollir y mae rhywfaint ohonom ninnau hefyd wedi ei golli.