I drigolion Eifionydd, chwithdod oedd deall bod y Doctor E.

Yr oedd trigolion Eifionydd hwythau'n gobeithio y byddai'r cynnwrf yn eu cyrraedd cyn bo hir.

Wrth ddarllen y drydedd gyfrol o sgyrsiau Dros fy Sbectol John Roberts Williams i'w hadolgyu ar gyfer y Wawr, chwarterolyn Merched y Wawr, deuthum ar draws hanes merch fach o'r enw Miriam, o Frynengan, Eifionydd.

Gosodwyd ef mewn cryn benbleth ac yntau wedi rhoi'r gorau i swydd uchel yn y Gwasanaeth Suful yn Llundain i fyw ar dyddyn yn Eifionydd.

Atyniad arall o fewn y Twr oedd y gwyliwr, Gethin Fychan o dylwyth Gwyn ab Ednywain o Eifionydd.

MAE CEFNDIR CYMDEITHASOL, amaethyddol a gwerinol Eifionydd yn rhan annatod ohonof, a thros y cyfnod o ugain mlynedd y bu+m yn yr Alban a Lloegr a thros y môr nid aeth diwrnod heibio na chefais gip a r Eifionydd yn nrych fy meddwl.

I gyflawni'r gwaith mor fanwl ag y gwnaeth William Hobley gyda'i chwe cyfrol ar hanes Methodistiaeth Arfon, dywedir y byddai angen deuddeg cyfrol ar gyfer llūn ac Eifionydd.

Daeth ef yma o fod yn Weinidog ar Eglwysi Penmorfa, Bethel, a Chwmstradllyn, yn Henaduriaeth Llŷn ac Eifionydd.

Mae llawer o frid ei fyheryn i'w cael heddiw ar ffemydd Eifionydd a llawer pellach na hynny hefyd.

Yn yr un modd, byddai cau hanner dwsin o gapeli yn Henaduriaeth Llyn ac Eifionydd yn fwy perthnasol na chau hanner dwsin o neuaddau bingo neu glybiau yfed yng nghymoedd diwydiannol y De.

Henry Hughes, Bryncir, gūr a dreuliodd ei, oes yn chwilota i hanes y Methodistiaid yn Llūn ac Eifionydd.

Mae'n amlwg mai cadarnhau'r patrwm cyffredinol y mae'r ffigurau hyn - at ei gilydd eglwysi bychain oedd rhai Eifionydd o bob enwad.

Yr oedd y peth yn digwydd nid yn unig yn Eifionydd ond trwy Gymru benbaladr.

Eifionydd

Ac 'rwyf wedi meddwl llawer beth yn union a ddylanwadodd arnaf fel cynifer o hogiau Cymru, a hogiau Llyn ac Eifionydd yn arbennig.

Yr un pryd, rhaid cydnabod ar unwaith fod yma ogoneddu a delfrydu ar randir gwledig Eifionydd.

I gyfran helaeth o bobl Eifionydd ddechrau'r ganrif - ac i ryw raddau o hyd - Pwllheli yw "Y Dref".

I ddychwelyd i Eifionydd.

Eifionydd yn wreiddiol.

Yn y rhan yma o Eifionydd sefydlwyd tri chlwb o fewn rhyw chwe milltir i'w gilydd sef Llanystumdwy, Bryncir a Phorthmadog.

Dengys Wynn hyn eto wrth drafod dyfodiad Maredudd o Grug gyda'i deulu i Eifionydd a oedd yn llawn anniddigrwydd ac anghydfod tylwythol.

Y lle cyntaf yn Eifionydd y dywedir iddo brofi ffrwydriad diwygiadol ar batrwm cyfarfodydd y De oedd Golan.

Ddydd Llun mae Bryn yn Virgin Megastore, Caerdydd, i arwyddo copïau o'i albwm ac yna yn Siop Eifionydd, Porthmadog, y diwrnod canlynol.

Rhoddir gwybodaeth am ei hynafiaid anniddig yn Eifionydd, y gymdogaeth y maged ef ynddi, a'i gysylltiad â Chrug yn Isgwyrfai a Dolwyddelan yng nghwmwd Nanconwy.

Gresyn i Henry Hughes farw cyn ysgrifennu hanes Henaduriaeth Llūn ac Eifionydd.

Gallwn grynhoi felly trwy ddweud fod yr eglwysi'n sefydliadau neilltuol gryf yn Eifionydd ac yn ddylanwad grymus iawn ar fywydau'r trigolion.

'R oedd y safle yn gymwys i bentref--man cyfarfod Arfon, Llyn ac Eifionydd.