Ydy hithau'n dwad Ddolwyddelan?" "Ydy, yn ôl pob sôn." "A'r un mor barod i frwydro?" "Ia, ddyliwn." "Gwytnwch a rhuddin hil Rhodri ac Owain Gwynedd o Benychain ym mêr yr esgyrn." Yna sibrydodd Elystan o dan ei anadl rhag i'r ddeuddyn arall ei glywed, "Os byth y bydd angen Ysgrifydd arni i ysgrifennu drosti mewn llythrennau cain, fe ŵyr hi at bwy i droi.

Tynnodd Elystan ei fantell oddi ar yr hoel a thaflodd hi dros ei ysgwyddau.

Cododd Elystan y corff eiddil yn dyner a'i roi i orffwys ar wely o beiswyn gerllaw'r pentwr coed wrth yr aelwyd.

"Ydy, Elystan." "Mi ddaw'r hogiau adre' o'r Deheubarth, adre o'r rhyfel gyda hyn efo byddin y Tywysog, Gwgon." "Ia, yn fuddugoliaethus." "Ac heb ddim i'w wneud am nad oes ar y Tywysog eisiau brwydro 'chwaneg yn erbyn ei hanner brawd yng nghyfraith, brenin Lloegr." "Fedar y sawl a aned i ryfal ddim diodda' segura.

Mi fydd yn rhaid i rywun gynhyrfu'r hogia', yr hogia' fydd heb ddim i'w wneud!" "Aros ein hamser fydd raid i ni," ychwanegodd Elystan yn bwyllog, "ac wedi i'r hin gynhesu peth, mi af i â thi i lawr i'r Clas belled â'r Betws, Gwgon.

'Roedd ôl blinder y dydd ar wyneb y Cripil ac er bod hwnnw ddwywaith ei oedran, cododd Elystan y corff hanner diffrwyth a'i fagu yn ei arffed fel magu plentyn.

Gruffudd yn derbyn ffafrau ei dad...cael byd da a diogi a digon o anwes i'w gadw'n ddiddig a sicrhau na fydd arno ormod o frys i ddianc at yr Ymennydd Mawr a'i debyg!" Temtiwyd Elystan i fwrw'r Cripil i'r llawr am yr eildro y diwrnod hwnnw.

"Diolch, Elystan." 'Roedd y gyfathrach rhyngddynt yn closio a dôi cyfle i rannu cyfrinachau.

arwyddlun o'r hil archolledig oedd y Cripil, y llwythau hynny o bobl y rhoddai Elystan unrhyw beth am allu eu hysgwyd o'u diymadferthwch a rhoi anadl newydd ynddynt.

Mae tynged yn rhyfedd weithiau yn atal yr had!" Rhy wir, meddyliodd Elystan.

"A beth wyddost ti am feichiogi?" "Dim." Ond fe sobrwyd Elystan gan eiriau pellach Gwgon.

Ni ddenwyd Elystan gan gyfoeth na rhyfel nac ychwaith chwantau'r cnawd.

o ran hynny, pan fydd dynion yn sefyll dros eu hawliau, fydd dim rhaid iddynt guddio?" "Fedrwn ni'n dau ddim fforddio gwneud hynny, Elystan achos fyddai yna neb ar ôl i gynllwynio wedyn." Erbyn hyn 'roedd cwsg yn trechu Gwgon.

O bryd i'w gilydd meddiennid Elystan â'r meddyliau rhyfeddaf a 'doedd ryfedd i'r Cripil ddannod iddo mai gwastraff amser oedd ei holl

Gafaelodd Elystan yn y pen bychan a'i droi oddi wrth wres y fflam.

Ffugio bod yn fyddar ac yn ddwl a gwrando ar bob si yn y fangre dlodaidd honno!" "A thra byddi di yno, Gwgon, mi fydda' innau yn gyrru'r ias i gerdded ac yn dilyn trywydd yr amserau." "Siort ora' Elystan, ond wnawn ni'n dau byth sbi%wyr fel Cellan Ddu.