Yn ei hwyliau gorau nid oedd di*rrach cwmn;wr na Waldo yn y byd, a gallai ddiddanu cwmni o eneidiau hoff cytu+n am oriau â rheffyn diddiwedd o stor;au am hen gymeriadau annibynnol a hynod a adnabu.

Nid yn herwydd eu cariad ati y traethasant ynddi, ond am mai drwyddi hi yn unig y gellid achub eneidiau'r Cymry, a oedd gan mwyaf yn uniaith.

Yn ogystal â bod yn rhagrith, yr oedd pregethu athrawiaeth yn aneffeithiol ac yr oedd hyn o'r pwys mwyaf i w^r a gredai nad oedd dyletswydd arall gan y pregethwr ond achub eneidiau: "Pregethu yr efengyl yw y peth gwerthfawrocaf yn y byd, y tu hwnt i bob cydmariaeth; a hyny sydd am mai ordeiniad Duw ydyw, trwy'r hon y casgl ei bobl o fysg y cenheloedd".

Yng ngolwg yr arweinwyr Ymneilltuol, yr oeddynt, drwy ddifrio'r Cymry a'u hiaith, wedi gwadu hawl yr Eglwys ar eneidiau'r Cymry.

Yr oedd rhai eneidiau prin - Huw Ceredig yn un ohonyn nhw - na chawson nhw eu temtio i ganu mor ddifeddwl glodydd y Gwaredwr o Giwi..

Sôn y mae Paul am y lleoedd hynny y mae Duw wedi'u paratoi ar gyfer eneidiau ei bobol.

Ergyd y ddramodig, yng nghyd-destun Cwpanaid o De gyda Mr Bebb, yw nad oedd gan arweinwyr y Blaid Genedlaethol Gymreig, y pryd hwnnw, nemor ddim diddordeb yn y gwledydd Ewropeaidd lle na siaredid iaith ladinaidd, lle nad oedd yr Eglwys Gatholig yn unbennes eneidiau a lle nad yfid gwin yn helaeth.

Pa ham y collwch chwi eich eneidiau yn yr o'ch tragwyddol?

Anogwyd aelodau'r coleg i offrymu gweddi%au'n barhaus dros enaid y Brenin Edward I, yn ogystal ag eneidiau ei hynafiaid a'i ddisgynyddion.

Iddi hi, mae hanfod y ddrama'n dal yn wir heddiw - yn ei hymdriniaeth ag effaith cyni a chaledi ar eneidiau a chymdeithas.

Llafur rhonc ydi Cetyn wedi bod ar hyd ei oes, er na roddodd o erioed bleidlais iddyn nhw.' 'Felly, Sioned,' meddai Lleucu, 'mi welwch nad oes 'na waith canfasio am bleidleisia acw, dim ond am eneidiau.' 'O, ia.

Ond y mae eneidiau ymhlith y beirdd, fel ymhlith eraill o blant dynion, sydd yn synhwyro rywsut nad yw'r llygad o gnawd yn gweld popeth sydd i'w weld, ac nad yw'r glust o gnawd yn clywed popeth sydd i'w glywed.

Erbyn hyn, 'dwy ddim yn credu fod y Prif Uwch-Arolygydd erioed wedi crybwyll y stori wrth y Bos, ond ei fod yntau, ac efallai rhyw eneidiau tebyg ym Mhencadlys yr Heddlu yng Nghaerfyrddin, wedi gweu'r stori i mewn i'r amgylchiadau a'r bobl oedd yn bodoli yn ein rhan ni o'r byd ar y pryd hwnnw.

Pan fu esgob Llandaf yn ei holi, flynyddoedd cyn hyn, am fod ei waith yn tramgwyddo rheolau'r eglwys, dywedodd Wroth wrtho, "Mae eneidiau'n mynd i uffern, f'Arglwydd, yn eu pechodau; oni ddylem ymdrechu ym mhob modd posibl i achub eneidiau?" Ac yn ei lyfr, Glad Tydings, rhoes Cradoc fynegiant eithriadol ddeniadol i'r genadwri Gristionogol, mynegiant sy'n rhoi awgrym inni o'r ysbryd a oedd yn ysgogi'r gweithgarwch o dan Ddeddf y Taenu.