Hanes ymddieithrio, cymodi a chyfannu perthynas yw Gereint ac Enid.

Y mae Geraint, yn ei genfigen orffwyll o gredu fod Enid yn chwilio am gyfle i ymgaru â rhyw ŵr arall, yn mynnu dangos ei fod yn ei gwrthod yn llwyr trwy ei ymwneud ciaidd, dideimlad â hi.

Anfonir Edern i Gaerllion yn enw Geraint i wneud iawn am sarhad y corrach i forwyn Gwenhwyfar, ac yna yn eu tro fe gyrraidd Geraint ac Enid hwythau.

Mae'i gwaedd yn dadebru'r marchog hanner marw a gwêl ef mor anghyfiawn fu iddo farnu Enid.

Addas yw gofid Enid fel y buasai i ferch am ei chariad mewn twrnameint uchelwrol.

Y mae cynllun Gereint ac Enid yn un syml ond cadarn.

A thrannoeth y bore y gwahanasant [Geraint a'r Brenin Bychan] ac ydd aeth Geraint parth â'i gyfoeth ei hun a gwladychu o hynny allan yn llwyddiannus, ef a'i filwriaeth a'i wychdra yn parhau gan glod ac edmyg iddo ac i Enid o hynny allan.

Y mae iddo dair rhan: y modd yr enillir Enid (a hanes hela'r carw purwyn yn arweiniad tuag ato); adran gysylltiol lle'r â'r arwr a'i wraig i'w teyrnas eu hunain ac ymserchu yn ei gilydd i'r fath raddau nes ennyn beirniadaeth a chrechwen y llys; a hyn eto'n arweiniad at wir thema'r 'rhamant', ymgais Geraint i'w brofi ei hun, neu'i wraig, mewn cyfres o ymladdfeydd sy'n cyrraedd uchafbwynt yn 'chwaraeon lledrithiog' y cae niwl.

Gwyddai awdur Gereint ac Enid rywbeth am y ffordd hon o blethu hanesion a'u hystofi'n gyfrodedd gymhleth ac fe'i defnyddiodd yn effeithiol ac yn hollol ymwybodol, er heb holl gywreinrwydd ystyrlon rhamantau'r drydedd ganrif ar ddeg.

Dyma frawddeg gyntaf Enid Baines 'Roedd ymddiried y dasg o sgrifennu hanes bywyd Arthur Rowlands i mi fel gofyn i un na lwyddodd i wau jersi blaen fynd ati i wau un fair-isle.

Wrth greu categori 'y rhamantau' neu 'y tair rhamant' pwysleisiwyd gennym nodweddion a barai fod Peredur, Iarlles y Ffynnon, Gereint ac Enid rywsut yn sefyll ar wahân braidd i brif ffrwd y testunau rhyddiaith storiol 'brodorol' (ac nid oes rhaid ailrestru nodweddion tybiedig y rheini yma), ac aethpwyd ati i'w cymharu â'i gilydd er mwyn darganfod y priodoleddau cyffredin a allai gyfiawnhau eu gosod oll yn yr un dosbarth.

Dangosir cadernid cariad Enid nid yn gymaint yn ei geiriau wrth wrthod ymgais Iarll Limwris i ennill ei llaw ond yn fwy fyth yn ei ffydd yn Gereint a hithau wedi dioddef cymaint o gam ganddo, 'a dodi

Ond yn hynny oll, fe lwyddodd Enid yn odidog.

Ac edrych a orug Geraint ar Enid yna, a dyfod ynddaw ddau ddolur: un ohonynt o weled Enid wedi'r golli ei lliw a'i gwedd, a'r ail ohonynt gwybod yna ohonaw ei bod hi ar yr iawn.

Mae Enid a'r teulu wedi ymgartrefu ym Methesda bellach ac mae hi newydd dderbyn ei gradd yn y Coleg Normal.

Mae'n llwyddo i agor ei chwedl yng Nghaerllion, cyflwyno ei arwr a mynd ag ef i Gaerdydd a'i gadw yno; ond wedi tynnu'r darllenydd yn ôl i Gaerllion mae'n anfon Edern o Gaerdydd i'r llys ac yn ein cadw ni, ei gynulleidfa, yno nes i Geraint ac Enid gyrraedd ac ymbriodi.

Daeth aelodau eglwysi'r rheithoriaeth ynghyd i Eglwys Dewi Sant gyda'r nos, a chafwyd anerchiad ar Dewi Sant gan y Dr Enid Pierce Roberts.

Cafwyd ysgrifenwyr medrus i gyfrannu erthyglau, rhai fel Brynmor L. Davies, D. Myrddin Davies, T. Eurig Davies, R. Elfyn Hughes, A. O. H. Jarman, J. Gwyn Jones, Enid Parry, Jennie Thomas a J. O. Williams.

Yn awr gellir gosod pryder Enid am ddiogelwch Geraint yn yr ymladdfa yn y cyd-destun cywir.

Teitl y gyfrol honno yw Mae'r Dall yn Gweld, a'r awdur yw Enid Wyn Baines.

Enid Rowlands, i annerch yr aelodau ynglyn a gweithgareddau TARGED a'r budd o ymaelodi a'r corff hwnnw.

Datrys cyfyng-gyngor Enid a chywiro bywyd Geraint yw mater y 'rhamant'; dyna bwnc y drydedd adran y mae'r ddwy flaenorol wedi bod yn arwain ato.

Canwyd emyn gan Gor Bro Dyfnan o dan arweiniad Mrs Magdalen Jones gyda Mrs Enid Griffiths yn cyfeilio.

Mae Geraint yn ymbaratoi i ddychwelyd i Gaerllion gydag Enid, ond yn y cyfamser mae llys Arthur wedi bod wrthi'n dilyn yr helfa.

Llongyfarchiadau calonnog i un o gyn drigolion Y Garth, sef Enid Phillips, nith Miss Dilys Jones Phillips, Cenarth, Ffordd y Garth.

Yn ôl Herder, ni enid dynion yn ddarpar ddinasyddion, yn barod i ymuno â'u tebyg mewn cytundeb cymdeithasol Rousseauaidd.

Cyfansoddiad unigryw yw Gereint ac Enid, fel y ddwy 'ramant' arall, ac nid yw ei hystyr, ei harwyddocâd na'i hapêl yn dibynnu ar ei pherthynas ag unrhyw stori arall.

Nid yw'n eglur pam yr oedd Geraint wedi ffromi i'r fath raddau na pham yr oedd mor ddrwgdybus o Enid.

Mae'r ddwy ohonynt yn enethod lleol, sef Enid Parsons o Fethesda a Kaeli Williams o Fynydd Llandygâi.

Gofid Enid yw ei hofn mai hi sydd ar fai fod Geraint wedi colli blas ar ymladd a thwrnameint, yn ôl pob golwg.

Pe chwelid y gymundod Gymreig fel y darfyddai â bod yn genedl byddai bywyd y rhai a enid yn y dyfodol ar y penrhyn hwn yn sylweddol dlotach.

Mewn cyfres o ymladdfeydd gwaedlyd gyda lladron o farchogion treisgar a thwyllodrus dengys Geraint ei nerthoedd fel marchog arfog, ond yn y modd garw, didostur yr ymetyb i rybuddion ffyddlon Enid gwelir mor brin ydyw o wir gymhellion y marchog urddol, er bod un awgrym mai'n groes i'w natur ei hun y gweithreda fel hyn, 'a thost oedd ganthaw edrych ar drallod cymaint â hwnnw ar forwyn gystal â hi gan y meirch pe ys gatai lid iddaw'.

Ond amser a ddangosai pa un a enid mab ai peidio o'r briodas honno.

Torrir ar draws hanes hela'r carw purwyn gan stori twrnameint y llamystaen lle y trechir Edern ap Nudd ac yr enillir Enid.

Mae Enid yn syrffedu ar y bywyd hwn - 'nid oes dim gasach gennyf na hynny', meddai - ond ni allai gyfaddef hynny i Geraint ac ni all ychwaith adrodd iddo anesmwythyd a beirniadaeth ei wŷr.

Y mae'r cylch yn awr yn gyfan a chymod Geraint ac Enid wedi i berffeithio.