Trwy weddill y ganrif ddilynol aethpwyd ati i gymharu ieithoedd â'i gilydd er mwyn olrhain nodweddion y famiaith wreiddiol a cheisio adlunio'i ffurfiau.

Ond, os mai trwy gyfrwng iaith wahanol y dysgir plant y mae'r Saesneg yn famiaith iddynt dyna broblemau.

Gwir bod yna lenorion yng Nghymru o hyd sy'n ddigon ffodus i gael y Gymraeg yn famiaith, ond y maen nhw dan bwysau hefyd.

Yr Almaen hefyd oedd canolfan brysuraf a bywiocaf argraffu Beiblau yn y famiaith a llyfrau erill yn mynegi dysgeidiaethau'r Diwygwyr.

Yn ofer y disgwyliai'r un Dirprwywr i'r aelwyd honno wadu'r famiaith:

Dyna brofiad canol a dwyrain Ewrop hefyd; i bob pwrpas ymarferol addysg drwy'r famiaith a geid yn llawer o ysgolion bach y wlad, er mai gwahanol oedd y patrwm yn y trefi.

Yn ystod y bedwaredd ganrif ar bymtheg daeth cwestiwn addysg a'r famiaith yn bwnc llosg ymhlith mwy nag ugain o genhedloedd diwladwriaeth yn Ewrop.

Aeth ymhellach a hawlio y dylid darparu Beibl yn y famiaith ar gyfer y dyn cyffredin.

Tyfodd o hadau eu collfarn hwy gerddi gwarchod lawer a geisiai gelu'r ffaith fod lles y genedl, fel y i gwelid gan ei hyrwyddwyr, yn gofyn gostwng gwerth y famiaith.

Ond yr wyf yr un mor ymwybodol o'r perygl i genedl fach longyfarch ei hawduron am yr unig reswm eu bod yn sgrifennu yn y famiaith.

Gwelsai yn Lloegr ac yn Ewrop nerth y Gair a'r addoliad yn y famiaith a'u dylanwad pellgyrhaeddol ar y bobl.

Daeth addysg drwy'r famiaith yn rhan bwysig o'r ymdrech hon.