Y mae'n gofiant i fardd ifanc addawol, ac y mae'r cerddi a gyhoeddir ynddo, ynghyd â'u cefndir, yn ychwanegu llawer at ein dirnadaeth o farddoniaeth Gymraeg y Rhyfel Byd Cyntaf.

'Dach chi'n mynd ati i chwilio am bethau gwahanol yn ei gerddi o a 'dych chi'n cael rhyw bethau arall bob tro 'dach chi'n mynd 'nôl at ei farddoniaeth o.

Casgliad arall o gerddi doniol a darllenadwy yn y gyfres o Farddoniaeth Loerig sy'n gwneud imi gredu mai ffisig geiriol yw'r gorau yn wir.

Byddai neges ganolog ei farddoniaeth wrth fodd calon y bardd ifanc o Gymru.

Ceir cerddi sy'n disgrifio pellafoedd byd; fel Fietnam ac Efrog Newydd gyda Menna yn llwyddo i droi ei sylwadau craff ar y brodorion yn farddoniaeth apelgar.

Ym Manceinion yr ymgartrefodd, yn eisteddfodwr brwd, a oedd eisoes wedi cyhoeddi cyfrol o farddoniaeth, Rhosyn Meirion, gyda gwasg Isaac Clarke, cyfrol a oedd yn cynnwys pryddest i Kossuth yr arweinydd Hwngaraidd.

Llygadog neu beidio, nid yw mynegi'r gweld yn foel yn ddim ond disgrifiad: ac nid yw disgrifiad yn farddoniaeth.

Ond peidiwch â digalonni, da chwi, gan fod yma ddôs o farddoniaeth sy'n llawn hiwmor yn ogystal â heintiau.

Ond os 'dach chi'n sgrifennu darn o farddoniaeth rydd, wel, allech chi fod yn newid honna o hyd a dal ddim yn siwr a ydy hi'n iawn.

Fel ei gyd-athrawon yn Adrannau Cymraeg eraill tri choleg y Brifysgol, roedd yn rhaid iddo gynhyrchu rhan fawr o'r tetunau llenyddol y gelwid arno i ddarlithio arnynt ac aeth llawer o'i ynni a'i amser i gyhoeddi defnyddiau felly - argraffiad o gywyddau Goronwy Owen, a blodeugerdd o farddoniaeth yr Oesoedd Canol.

Ni allai Gruffydd stumogi moderniaeth Bobi Jones, ac ar ben hynny, 'roedd Bobi Jones wedi bod yn feirniadol o farddoniaeth Gruffydd a rhai aelodau o'i genhedlaeth.

Gwobrwywyd arwrgerdd affwysol o wael gan gystadleuydd mynych ei wobrau yn adran farddoniaeth yr Eisteddfod yn y cyfnod.

Y wir farddoniaeth sy'n sicrhau ymateb ysgytiol gyffrous yw honno pan yw'r cydio trosiadol yn uno'r annhebyg, y gwrthwynebus a'r ymddangosiadol anghydnaws - ac os caf ddyfynnu, heb ennyn chwerwedd rhai beirniaid, eiriau Coleridge, ...

Yn anffodus, er na fedrir gwadu na allai Dafydd ap Gwilym fod yn ddyledus i gorff o farddoniaeth werinaidd, nid yw'r fath gorff wedi ei gadw, tra cedwir corff o ganu cyfandirol yn ieithoedd Profens, Gogledd Ffrainc, yr Almaen, etc., sy'n cyfeirio at un ffynhonnell bosibl i'r dylanwadau a fu'n gweithio ar y bardd Cymraeg.

Ar aelwyd Ty'r Ysgol, Coedybryn, mi gefais y fraint droeon o gael trafod gydag ef, ei farddoniaeth ei hun, a barddoniaeth beirdd eraill.

Cynhaliodd ei hun yn lled lwyr am flynyddau, drwy werthu pamffledau o'i farddoniaeth, neu bregethau, neu areithiau byrion ac ymffrostiai mai efe oedd yr unig fardd Cymreig oedd yn gallu byw ar ei dalent, a chwarae teg iddo, yr oedd yn bur agos i'w le .

Cofnododd y bardd Gwyneth Lewis daith ei chefnder syn ofodwr i'r gofod i wasanaethur telesgôp Hubble mewn ffordd huawdl yn ei chyfrol o farddoniaeth Zero Gravity.

Byddai yno gystadleuthau o bob math yn cael eu gosod: ysgrifennu traethawd, darn o farddoniaeth, limerig, darllen darn o ryddiaith - "heb ei atalnodi%, darllen solffâ, cân werin ac adrodd "stori fer" a llawer o weithgareddau eraill.

Ar y cyfan, felly, mae'n drawiadol cyn lleied o ddylanwad clasurol a fu ar y rhan fwyaf o farddoniaeth Gymraeg, a naturiol yw chwilio am esboniad ar hyn.

Dyma gasgliad arall o farddoniaeth yn y gyfres boblogaidd o Lyfrau Lloerig gan Gwasg Carreg Gwalch.

Sylwer, nid yw'r un peth yn wir am grefft y farddoniaeth.

Gan ei bod hi'n bum mlynedd ers i Menna Elfyn gyhoeddi cyfrol o farddoniaeth yr oedd hi'n hen bryd inni gael blasu ei danteithion eto.

Amlwg felly ei fod yn un o'r boneddigion hynny yn y bedwaredd ganrif ar ddeg a dalai gopiwyr am lunio casgliadau o farddoniaeth a rhyddiaith ar eu cyfer.

Cyfeddyf i Blaton alltudio'r beirdd o'i wladwriaeth oherwydd 'anfoesoldeb eu disgrifiadau o'r duwiau', ond am farddoniaeth Gymraeg yr Oesoedd Canol, doedd dim culni ar ei chyfyl; eithriad oedd cael moesolwr fel Siôn Cent.

'Bydd y gerdd yma yn iechyd i farddoniaeth Gymraeg heddiw, oherwydd fe ddengys y gellir cynhyrchu gwaith o radd uchel yn y dull newydd yn ein hiaith ni, a hynny heb fod yn euog o rai pethau ag y bydd condemnwyr y canu modern yn hoff o'u hanelu ato,' meddai J. M. Edwards yn ei feirniadaeth.

Gyda marwolaeth Waldo fe gollwyd yr olaf o'r pedwarawd a wnaeth beth o farddoniaeth Cymru'n farddoniaeth fawr.

Credai L Chr Stern fod beirdd Cymru yn y ddeuddegfed ganrfi a'r drydedd ar ddeg yn gwybod am y farddoniaeth a oedd yn ei bri yn Ffrainc, a'u bod wedi dod dan ei dylanwad; a pharthed Dafydd ap Gwilym, efallai nad oedd yn uniongyrchol ddyledus iddynt, ond am ei ddyled anuniongyrchol nid oedd dim amheuaeth.

Soniwyd eisoes am N Cynhafal Jones yn ymuno â bwrdd teilwriaid Angel Jones yn ddyn llawn awch am farddoniaeth a barddoni, fel y soniwyd hefyd am gyfarfodydd cystadleuol Bethesda.

Y Farddoniaeth.

Dyna'r prif fannau, ac yr oeddynt yn tynnu o dan seiliau'r holl farddoniaeth eisteddfodol, ac yn enwedig cerddi uchelgeisiol y Bardd Newydd.

Sgrifennodd farddoniaeth i blant.

Nid yw'n fwriad gennyf fi i drafod ei farddoniaeth yma.

Mae'r ateb i'r cwestiwn hwn yn bwysig wrth ystyried yr ateb i'r cwestiwn pa bryd y dechreuodd yr un canu ddylanwadu ar farddoniaeth Gymraeg - ond nid llai pwysig na hynny ydyw'r ateb i'r cwestiwn a allai effaith gyffelyb i effaith dylanwad y canu Trwbadwraidd fod wedi ei chynhyrchu gan ryw fudiad barddonol neu gymdeithasol arall.

Pa wedd bynnag am hynny, yr oedd rahid i bawb deallus gydnabod nad oedd Dafydd ap Gwilym yn sui generis yn llenyddiaeth Ewrop, hyd yn oed os oedd yn ymddangos fellyn yn llenyddiaeth Cymru, ond fel yr oeddid yn dod yn fwy hysbys yn llenyddiaeth y cyfnod a flaenorodd ei gyfnod ef, deuai'n fwyfwy tebygol fod rhai o wreiddiau barddoniaeth serch a barddoniaeth natur Dafydd ym marddoniaeth ei flaenorwyr, sef ym marddoniaeth y Gogynfeirdd neu Feirdd y Tywysogion, ac y gallai fod y dylanwadau cyfandirol y mae'n bosibl dadlau eu bod i'w gweld yng ngwaith Dafydd, mwen gwirionedd, yn rhai a effeithiodd ar farddoniaeth ei flaenorwyr.

Canodd yn uniongyrchol ac yn anuniongyrchol i wirioneddau, ac efallai fod mesur ymateb ambell ddarllenydd i'w farddoniaeth yn dibynnu ar ei allu i ymateb i wirionedd fel y cyfryw.

Er cased y gwir, rhaid oedd dweud 'fod llawer blodeuyn tlws o farddoniaeth geir yn y pryddestau hyn yn tyfu nid yn nhiroedd breision gwirionedd, ond yn nghorsleoedd anwybodaeth a hunanfoliant cenedlaethol'.

Ni pharhaodd y mudiad clasureiddio hwn am fwy nag un genhedlaeth, serch hynny, ac ni welir fawr o ddylanwad clasurol ar farddoniaeth y bedwaredd ganrif ar bymtheg, onid yn anuniongyrchol efallai trwy ddylanwad Goronwy Owen a'i gyfoeswyr.

Dan arweiniad Freud, daeth y meddwl, a chymhlethdod y meddwl dynol, i mewn i farddoniaeth Gymraeg.

Er enghraifft, petawn i'n derbyn disgrifiad Einion Offeiriad o farddoniaeth þ 'Ni wneir cerdd ond er meluster i'r glust ac o'r glust i'r galon' þ byddai'n rhaid i fiwsig chwarae rhan bwysig iawn yn fy ngwaith.

Ond ei farddoniaeth, wrth gwrs, a fyn ei fod yn cael cryn sylw gan yr hanesydd llen.

Tuedd y rhan fwyaf o lenorion Lloegr, hyd at yr Oes Ramantaidd, fu ystyried fod popeth Groeg a Rhufeinig yn rhwym o fod yn well na'r dulliau brodorol; ond yr oedd y Cymry, mewn cyferbyniad, yn dueddol o edrych ar farddoniaeth Gymraeg fel traddodiad clasurol arall, a oedd yn llawn mor hynafol yn ei wreiddiau, yn llawn mor gaeth a ffurfiol, an yn llawn mor deilwng o barch ac astudiaeth â'r traddodiad Groeg a Rhufeinig.

Yn ei cherdd Cusan Hances, sy'n un o ddwy gerdd o deyrnged i'r diweddar RS Thomas, mae Menna Elfyn yn pwysleisio'r gred mai pontio ieithoedd - ac felly pobloedd - mae cyfieithu ac nid difetha'r farddoniaeth wreiddiol.

Roedd hefyd yn pori'n gyson yn llyfrgell ei dad lle'r oedd casgliad da o farddoniaeth o bob cyfnod.

Pa faint o'r cyffroad presenol sydd wedi ei raglewyrchu yn ei farddoniaeth ef?

A dweud y gwir, dydw i ddim yn rhy hoff o farddoniaeth - ond mae'r gyfrol yma wedi newid fy meddwl.

Yn y Rhos Herald y gwelais farddoniaeth I. D. Hooson gyntaf, ei Gerdd Goffa i Mattie Price, merch Mr a Mrs D L Price.

Gwyddoniaeth, technoleg a'r gwyddorau eraill sy'n gyfrifol am y rhan fwyaf o eiriau Saesneg newydd y mae'n rhaid eu trosi i'r Gymraeg, ond yn union oherwydd y nifer cynyddol yma nid yw'r beirdd Saesneg wedi llwyddo i wneud llawer o farddoniaeth bwysig â nhw eto.

ôl nodyn gan y Golygydd: Ar derfyn ei ysgrif y mae Thomas Jones yn dyfynnu enghreifftiau o farddoniaeth Hugh Evans.

Yng ngogledd Ffrainc (La France du Nord) y down o hyd gyntaf i farddoniaeth a gyfansoddwyd fel efelychiad ar y canu Trwbadwraidd eithr yn yr iaith frodorol.

Chewch chi ddim gwisgo coban ganddyn nhw os na fedrwch chi ddyfeisio llinellau yn gyflym fel 'Cosi bol Casi bach' - sydd yn farddoniaeth bur medda nhw oherwydd rhyw gleciadau swn sydd o uwch gwerth na throsiadau barddonol.

Y diwrnod cyn yr wyl, bydd pob ysgol led-led y wlad yn cynnal cyngerdd i ddathlu; gan amlaf gyda pherfformiadau dramatig gwladgarol, darlleniadau arwyddocaol, canu ac adrodd darnau o farddoniaeth.

Dangosai fod lle i farddoniaeth meddwl a myfyr, a soniai am Wordsworth a Browning.

Y mae'n syndod gymaint o farddoniaeth gwerin a gyhoeddwyd yn y cylchgronau.

Yn y cyfrwng hwn yn union y daeth T Gwynn Jones i'r maes gyda'i astudiaeth o Rieingerddi'r Gogynfeirdd, a chan dderbyn rhai o awgrymiadau'r ysgolheigion a fu'n gweithio ar Ddafydd ap Gwilym a gwrthod eraill ohonynt, ceisiodd ddangos fod yn y 'rhieingerddi' yr un math o farddoniaeth ag a geir yng ngwaith y Trwbadwriaid, a bod rhai o arferion y Trwbadwriaid gan y beirdd Cymraeg.

Pan oedd oddeutu ugain oed, fe gynhyrchodd John Eilian JT Jones, bryd hyny, a'i gyfaill, Prosser Rhys, gyfrol o farddoniaeth ar y cyd o dan y teitl Gwaed Ifanc.

Annheg fyddai creu'r argraff mai un sylweddoliad unwaith ac am byth oedd hwn, eithr o hynny ymlaen gwnaeth Peate brofiad yn gynsail ei farddoniaeth a'i grefydd fel ei gilydd.