Ond llenor yn unig a fedrai ysgrifennu Cartrefi Cymru, neu'r ysgrif honno "Fy Nhad" yn Clych Atgof.

Er nad erys cyfansoddiad o waith Gruffudd ei hun i un o noddwyr y dalaith, y mae'n amlwg iddo brofi o'i chroeso a'i haelioni dirfawr - dywed na fedrai neb yno roi nag.

`Norman Croucher, i dderbyn medal am roi cymaint o wasanaeth i fynydda!' Ni fedrai'r gynulleidfa yn Neuadd y Dref Kensington gredu'r fath beth.

Bellach roedd cael rhywun a fedrai'r Gymraeg yn hanfodol i'r swydd ddadleuol oedd dan sylw.

Rhagdybiai y diwygiadau hyn rwydwaith o weision suful ar y raddfa ranbarthol a digonedd o ŵyr yn y pentrefi a fedrai ddarllen gorchmynion yr awdurdodau ynghylch iechyd, amaethyddiaeth a phethau 'buddiol' eraill.

Gwyddai pa anghyfiawnderau yr oedd am eu dileu, ond pa fath o gyfundrefn a fedrai weinyddu'r chwyldro?

Ond ni fedrai Merêd fwynhau ei hun i'r eithaf heb 'enaid hoff cytu+n' wrth ei ochr.

na fedrai o, yr Ymennydd Mawr ddysgu ei bobl i gerdded unwaith yn rhagor ac i ddal eu pennau goruwch y gwledydd.

ER pan ddywedodd Wiliam yn herfeiddiol na fedrai ddioddef bod yn gardotyn yn hwy yn y chwarel a'i fod am fynd i'r Sywth - yr oedd fel petai bwysau wrth ei chalon.

Parhaodd y garwriaeth rhwng Martin a hi am beth amser, ond yn y diwedd penderfynodd ef na fedrai adael ei wraig a'i blant er mwyn Mary Yafai, a phan ddywedodd hynny wrthi, digiodd yn llwyr a mynd unwaith yn rhagor i dŷ ei mam y tro hwn heb y plant.

'Roeddent yn rhad fel baw, deunaw oedd y sach a'r llyfrau!' Ond ni fedrai yr un o'r pâr hapus air ar lyfr Cymraeg, heb sôn am lyfr Sanscrit.

Wel, mae gen i fol, dydw i ddim yn ffit ac mi fedrai ollwng pêl sy'n cael ei thaflu ataf i.

Ni fedrai yr un ohonyn nhw symud oherwydd swyn plant Iorwerth.

Cadwai Achilles draw o'r frwydr am na châi'r gaethferch groenwen; dug y bugail bradwrus Helen dros y môr gwineuddu i gartrefi Pergamos, a gorfu iddo, am ei weithred, gnoi'r pridd a llychwino ei lywethau godinebus yn y llwch; bwriodd ymerawdwyr ymaith eu teyrnwiail a'u coronau, esgobion eu hesgobaethau a dynion eu clod, eu cyfoeth a'u rhinweddau er mwyn cael syllu ar yr wyneb "a fedrai ddwyn eilwaith yn ôl i'r byd eilun-addoli%.

Yr oedd y gwaith yn gofyn teimladrwydd bardd, a gwybodaeth gŵr a fedrai fanteisio ar holl adnoddau'r Gymraeg ac am fod y ddeupeth hyn mor gytu+n yn natur Morris-Jones y gwnaeth ef y fath wrhydri o'r cyfieithiad hwn.

yn y cyntaf o'r rhain, rhwng paris a lyons, adroddir fod y peiriant wedi gweithio'n arbennig o dda ar y cychwyn, ond ei fod wedi peidio a gweithio yn ddisymwth, ac nid oedd dim a allai david hughes ei weld i esbonio'r diffyg, na fedrai ychwaith ail gychwyn yr arbrawf.

Gofynnodd am gael gweld Thomas Parry, ac mi geisiodd ddweud rhywbeth wrtho, ond ni fedrai ei ddeall.

Rhoddwyd, hefyd, ddarpariaeth ar gyfer ei gostau teithio a chanpunt y flwyddyn i dalu i was am wneud y gwaith ar y tyddyn na fedrai ef ei hun ei wneud oherwydd pwysau ei ddyletswyddau.

Roedd y syniad ddinist yn gryf ym myd celf y chwedegau, ac yn hytrach na chreu cerfluniau 'hierarchaidd' a gâi eu gosod ar bedestal neu lwyfan gwell ganddo oedd creu 'democratiaeth o wrthrychau' a fedrai gyfleu teimlad tuag at ddarnau o natur, pren, haearn, pridd, unrhyw weddillion dienw y gallai eu defnyddio.

Fedrai Malcym ddim disgwyl i gael bod yn hen.

Ni fedrai Mrs Parker ddweud wrth ei merch bod ei thad wedi bod ar goll mor hir bellach nes ei bod hi bron â bod yn sicr ei fod e wedi marw.

Roedd llywodraeth De Affrica newydd basio deddf yn dweud na fedrai pobl liw fyw ochr yn ochr â phobl wyn.

Daeth Mrs Paton Jones i'w feddwl, er na fedrai esbonio paham, nac, ychwaith, paham y gwenodd wrth feddwl amdani.

Er bod y system honno wedi cael ei seilio ar iawnder cymdeithasol, bellach ni fedrai hyd yn oed fwydo cyfran helaeth o Archentwyr.

gofynnodd wil, a sylweddoli ar ôl gweld gethin yn edrych yn hurt arno na fedrai neb nofio mewn dyfroedd fel hyn.

Ni fedrai'r un ohonynt ddweud dim.

Byddai'n rhaid iddo aros nes i Ab Iorwerth ddod yn ôl cyn datblygu'r ffilm, felly, fedrai o ddim rhoi'r lluniau gwerthfawr o'r gwatih plwm i mewn yn y project.

Magodd blwc a rhedodd ar ei hôl, a'i chornelu lle na fedrai ddianc, ar dop y grisiau oedd yn arwain i lawr i'r ystafelloedd newid.

Fedrai geiriau ddim cael gwared o'r blerwch.

Wel fedrai ddim dweud - roeddwn i allan o gysylltiad.

Pan ddaeth Bowser i wybod am hyn gwnaeth bopeth a fedrai i'w atal a hyd yn oed garcharu'r ferch yn ei hystafell wely am gyfnod a dywedir i Jasper, y ci, fod yn llatai ar adegau, i gario negesau rhyngddynt.

O'r tri siaradwr a wahoddwyd yno, ni fedrai Saunders Lewis fod yn bresennol, ni dderbyniodd Ben Bowen Thomas y gwahoddiad tan ar ôl y cyfarfod, ac felly dyna lle'r oedd DJ Williams, Abergwaun - yr unig siaradwr, ac er mor ddiymhongar ydoedd fe hoffai fedru brolio'n ddistaw mai ef fu'r siaradwr cyhoeddus cyntaf dros Blaid Cymru yn Ne a Gogledd Cymru.

Ni fedrai neb fathu enw gwell ar y llecyn hwnnw na'i enw naturiol sef Penclacwydd!

A'r ferch yn byw mewn pentref pell fe sgrifennai John ati bob pythefnos, neu'n gywirach byddai'n cael gan rywun arall wneuthur felly drosto, gan na fedrai na sgrifennu na darllen.

Ni fedrai Enlli oddef rhagor.

Fedrai hi ddim ffonio Mos ac roedd ei mam a'i thad yn bwrw'r Sul yn Llundain.

Dywedwyd ar y pryd na fedrai'r dinasyddion Cymraeg siarad Saesneg, "...".

Felly rwy'n dal i gredu y medr y cadeirydd Cymraeg - onid e, ni fedrai gyflawni ei swydd mor foddhaol ag y gwna.

Dathlodd yntau ynny drwy ddweud nad oedd am ddechrau Uwyrymwrthod o yfed tan y diwrnod canlynol a'i fod am dreulio gweddiU y iwrnod hwnnw drwy yfed hynny a fedrai o'r hen ddiodydd eth i Drefriw i werthu ychydig gerddi a chafodd lawer o gwrw no.

Fedrai blodau heddiw ddim sefyll mewn llestr yn eu haeddiant eu hunain fel cynt heb bincws i'w cynnal.

Gan na fedrai ymryddhau o afael Debbie gollyngodd y lleidr y bag arian.

Mor dda hefyd y cofiai ei chyfnither, Anna Maria, merch ei Hewyrth Joseph y ddwy ohonynt ar lawnt fechan Trefeca Isaf yn gorwedd ar eu cefnau i weld y sêr a'r lleuad trwy delesgop rhyfeddol ei hewyrth, wedi eu swyno gan ddirgelwch peiriant a fedrai dynnu'r sêr a'r nef ei hun mor agos atynt.

Beth fedrai Idris ei wneud?

Gwaith peryglus oedd hwn, a gwaith a fedrai fagu ysbryd ofnus a gwyliadwrus yn y rhai oedd yn "smyglo%.

Efallai fod gan Rhodri gopi ohono ond gwyddai na fedrai fyth ofyn iddo.

Ac mi allai hynny fod yn ddigon i'n helpu i wneud apêl.' 'Sgwn i fedrai Closs ein helpu?' 'Dydi'r heddlu ddim yn debyg o wneud hynny os na rown ni rywbeth cadarn iddyn nhw.

Cymedrol iawn oedd ei galluoedd; os na fedrai cenedl fyw'n llawn hebddi, o leiaf gallai fyw.

Roedd rhaid i foi gael rhywun; fedrai neb loetran o gwmpas ar ei ben ei hunan; ond a bod yn onest doedd e erioed wedi meddwl rhyw lawer ohoni.

Ni fedrai gweision cyflog heb gyfalaf, heb fuddsoddiad mewn cymdeithas, fod ag unrhyw deimlad o ymrwymiad, tra tueddai cystadleuaeth y farchnad rydd i ostwng nifer y cyfalafwyr i rif llai a llai o ŵyr gor-gyfoethog.

Ni fedrai fynd dim pellach.

Er ei fod yn briod ac yn dad i blant, dim ond rhyw unwaith y mis yr âi adre; roedd yn amhoblogaidd ymysg y dynion eraill oherwydd ei falchder, a hoffent ddweud mewn smaldod na fedrai oddef gadael ei ddefaid.

O'r holl Geltiaid y Cymry yn unig a fedrai ddarllen eu hiaith - efallai eu bod yn unigryw yn Ewrop yn hyn - a chan hynny hwy yn unig ymhlith y Celtiaid a barhaodd i gynhyrchu llenyddiaeth gyfoethog.

Fel roedd pethau, ni fedrai wneud mwy nag eistedd yno'n pendroni.

* * * * * Daeth tri phla dychrynllyd i ormesu Ynysoedd Prydain ac ni fedrai'r bobl druan, na Lludd, wneud dim ynglŷn â nhw.

e'i gwelais, ond ni fedrai hwnnw ychwaith addo dim gan fod pethau'n bur wan.

Gwyddai fod ganddo rywbeth personol yn erbyn ei dad, a gwyddai y carai gael gwared ohono, ond medrai ei dad gadw'i dymer, yr hyn na fedrai Wiliam.

Ac ni fedrai'r dro%edigaeth honno ddigwydd heb i'r dro%edigaeth.

Fedrai o fyth fentro datblygu'r lluniau gwerthfawr ei hun rhag ofn difetha'r dystiolaeth ynglŷn a phwy oedd y cymeriadau yn Ogof Plwm Llwyd.

Roedd yn fardd ffraeth a fedrai gynganeddu'n hynod o naturiol a diymdrech, ac y mae naws sgyrsiol ar lawer o'i gerddi.

Roedd y rhain wedi bod mor deyrngar i'r llw a dyngwyd i Hipocrates nes eu bod, y rhan fwyaf ohonynt, yn medru rhoi llawer mwy o sylw i anghenion y rhai cyfoethog oedd yn llawer mwy tebyg o ddioddef o ddiffyg traul na'r dica/ u oedd yn sgubo fel pla drwy rengoedd y rhai na fedrai fforddio bwyta digon, i bryderu ynghylch diffyg traul.

Ar wahan i'r ffaith fod y Gymuned yn sôn yn wastadol am holl bobloedd Ewrop ac yn trosglwyddo adnoddau (yn raddol) i'r rhanbarthau tlotaf, pa sail sydd dros gredu y bydd yn debygol o greu polisiau a fedrai hyrwyddo symudiad at Ewrop y taleithau?

Pan aeth efe i'r t ni fedrai ymatal heb ddweud wrth Gwen am y gwahoddiad, oblegid yr oedd yn llawen iawn ei ysbryd.

Un o ysgolheigion disgleiriaf Rhydychen a'i golygai, ond nid dysgedigion a ysgrifennai iddo, ond llenorion gwlad; rhywun a wyddai hanes ei blwyf ei hun, a fedrai ddisgrifio golygfa o ben mynydd, a wyddai am hynodion hen bregethwyr, a gofiai bethau diddorol am ei blentyndod, a adwaenai adar a blodau, neu a deimlai ar ei galon lunio cân o dri neu bedwar pennill.

"Dyna'r anrheg Nadolig orau fedrai neb ei rhoi i'r dref yma." "Mae'n ddigon buan," oedd ateb Marie, yr un mor ddistaw.

Fedrai Gwenhwyfar ddim dadlau ag o.

Roedd dod ar draws chwilen a fedrai siarad iaith wahanol i iaith gliclyd y chwilod, er mor ddigri ei fersiwn ohoni, yn achosi i'r gelen deimlo rywfaint yn nes ati.

Nid oedd gennym recordydd fideo symudol a allai weithio heb gyflenwad trydan, ac yn ychwanegol at hyn nid oedd modd prynu camera fideo lliw symudol am bris rhesymol a fedrai ateb ein hanghenion.

Dim ond dau a adawyd ar ôl, plentyn dall nad oedd wedi gweld dim, a phlentyn mud a byddar na fedrai ddweud beth oedd wedi digwydd.

Gwyddai hi'n iawn na fedrai ei ddilyn, yn wir ni allai neb ei ddilyn.

Braidd yn anffodus oedd hi efallai bod y cyntaf i ymaflyd yn y faner honno'n ddyn o egwyddorion cryfion, yn rhywun na fedrai weld bod rhai o'r pethau a adroddwyd yn y llyfrau a ddysgodd iddo sut i fyw, am gariad brawd at frawd ac at elynion yn tueddu i golli'u grym mewn awr o gyfyngder cenedlaethol'.

Ni fedrai Catrin Williams druan ddweud fawr o ddim.

Ond ni fedrai.

Ni fedrai ei agor.

Yn sydyn ni fedrai ddod o hyd i gilfach y gallai roi ei ddwylo ynddi.

Fedrwch chi ei gario ef i ddiogelwch?' Gan na fedrai weld rhagor o bobl yn y dŵr a chwyrli%ai o'i gwmpas gafaelodd Mr Parker yn y babi ac ymlwybrodd drwy'r llong tuag at y fan lle roedd yr ychydig bobl a oedd yn dal i fod yn fyw yn mynd i mewn i'r badau achub.

Ni fedrai ond llenor gymysgu mor gyfrwys holl ddysg Ysgol Hanes Rhydychen ad addysg yr Ysgol Sur a blodau ac adar ac arwyr a'r un bersonoliaeth ryfedd yn eu cynnwys oll ac yn ei mynegi ei hun trwyddynt.

Ni fedrai Fred gredu'r stori o gwbl a sylwodd fod golwg gythryblus dros ben ar Ali.

Gwyddai Carol, yr eiliad honno, na fedrai wynebu gweddill y siwrnai heb Emyr, heb sôn am dreulio'r Nadolig a'i phenblwydd hebddo.

Fedrai Ynot Benn ddim aros y dydd pan welai Affos y Brenin yn gosod carreg sylfaen y Casino Newydd a'r ddau fwldoser mwya'n y byd o bobtu iddo, yng nghanol y Lotments.

Ei chydnabod, nid ei mab, a ddywedai ei bod yn anllythrennog yn yr ystyr na fedrai ddarllen.

Yn sicr, byddai ganddynt stori i'w hadrodd, a chyngor i'w rannu a fedrai fod o fudd mawr i mi yn bersonol, ac i'r eglwys yn y gorllewin.

Ni fedrai beidio â gwrando ar sŵn y gwynt yn hisian fel nadredd drwy'r brigau.

Er na fedrai weld eu hwynebau yn glir, gwyddai eu bod yn gwelwi i liw'r eira o'u cwmpas.

O'r diwedd, cyfaddefodd Ali fod cweryl wedi bod rhyngddynt a bod Mary wedi dweud rhai pethau na fedrai ef mo'u goddef.

"Edrych y coesa' cry' sy'n ei ddal o yn y môr." Ond, coesau cryf neu beidio, fedrai Joni ddim peidio â chofio am y rhaglenni teledu a welodd am y môr.

Bron na fedrai Joni ei chyffwrdd petai wedi codi ei fraich.

Pa feddyliau bynnag a fartsiai drwy ben y milwr y diwrnod hwnnw, ni fedrai byth ddirnad ymlyniad y gwladwr wrth ei fro, na mesur dymder ei deimladau wrth glywed fod rhaid iddo ei gadael.

Yn ail ddegau'r ganrif hon ymffrost ardal uchel Pentrellyncymer oedd fod ganddi gymaint â dwsin o feirdd a fedrai lunio englyn cywir yn gwbl ddifyfyr...

Ond ni fedrai egluro pam nad aethai i dy ei mam fel y gwnâi yn ddieithriad, na pham yr oedd wedi dewis gadael y plant ar ôl, na pham nad oedd ei mam nac un aelod arall o'r teulu wedi clywed gair oddi wrthi.

Ac yn ail, os na fedrai Elsie newid y rhestr i gynnwys Hannah, gwraig Huw, a Rubi capel ni i ymuno â ni ar bob twrn, yna, 'doedd hi, bellach, ddim yn awyddus i barhau yn aelod o gangen y League of Friends A'i bod yn edifarhau am ei bod wedi ymuno am oes.

Dim ond daearyddiaeth oedd hynny; y tu ôl i'r wynebau gwelw ar y strydoedd, roedd hanes a diwylliant na fedrai dyn ond braidd- gyffwrdd ag ef.