Ac yna, meddai'n feiddgar, Yr Ysgol Sul 'yw MAM llênyddiaeth ein gwlad'.

Cydiais yn feiddgar ynddo a'i orfodi i eistedd yn fy ymyl.

Sgrifennai Oakley yn dawel fonheddig, ond Ward yn ymosodol feiddgar, a chanddo ef yr oedd y meddwl miniocaf o'r ddau.

Ond mwy rhyfeddod yw'r bersonoliaeth gymhleth -þ ddireidus, ddifrif, ofnus, feiddgar, fyfyriol, weithgar - a dreuliodd ddyddiau a nosau ei blynyddoedd "er mwyn Cymru%.

Trwy ymdebygu i'w 'gwell' yr oedd profi eu gallu, nid trwy lenydda'n 'wreiddiol' neu'n feiddgar am brofiadau'r gweithwyr," meddai.

Ar un olwg teimlem mai'r angen cyntaf oedd cael mudiad iaith arbennig yng Nghymru fel y gallai'r Blaid ganolbwyntio ar faterion gwleidyddol pur, ac yr oedd yn amlwg fod llawer o rai eraill yn meddwl yr un ffordd ar yr un pryd mewn amrywiol rannau o Gymru, ond heb fod mor feiddgar â ni yng Nghaergrawnt!