Ond 'does dim capel i'w goffa/ u bellach er bod yr Achos yn dal i rygnu 'mlaen am ryw hyd yn y festri .

Fel gwraig i fanijer pen-pwll Tyn-y-bedw roedd ganddi'r statws angenrheidiol i gael y fraint o arllwys te wrth un o'r byrddau adeg unrhyw barti a gynhelid yn y festri, swydd o urddas i'r dewisol o blith y chwiorydd.

Dŵad ymlaen ata' i wnaeth hi ar ddiwedd sesiwn o Taro i Mewn yn Festri Salem, un bore Mawrth, i ddiolch am y cwmni a'r gymdeithas gan ychwanegu, ar yr un gwynt, na ddaru hi ddim deall gair o'r Myfyrdod Cymraeg.

Sefydlwyd Cymdeithas Cymry Birkenhead ym 1961 a byddwn yn cyfarfod bob yn ail Nos Lun drwy'r gaeaf yn Festri Capel Salem, Laird Street, Penbedw.

Ond er nad oes gen i ddim i'w ddweud wrtho, ac er nad oes gen i ddawn canu, 'ro'n i'n uwch fy nghloch na neb wrth ganmol rhin y 'dþr, dþr, dþr' yn festri Keriwsalem yn y Blaenau bob nos Sadwrn.

Cofia Tom Jones eu bod yn cysgu mewn gwlâu ar lawr Festri Capel heb fod ymhell o'r 'York Minster' enwog.

Yno y mae eglwys y plwyf ers yn fore iawn; hon oedd canolfan gweithgareddau'r Festri am ganrifoedd, a gweinyddu'r offeren.

Bu'r Clwb yn cyfarfod yn y Festri ac yna yng ngweithdy Ael y Bryn.

Cynhelir Ysgol Feithrin lewyrchus bob dydd yn neuadd y pentref a Chylch mam a'i Phlentyn yn festri Bethlehem, capel yr Annibynwyr Cymraeg.

Ond mae Gwilym R. Tilsley hefyd yn gweld y gymdeithas yn newid, y patrwm gwaith yn mynd â phobl i weithio mewn swyddfeydd, a diwylliant roc a rol yr arddegau yn disodli cymdeithas y festri.

Adnewyddu capeli mewn ardaloedd lle mae dyrnaid o Gymry Cymraeg yn dal i gadw Seion, Soar a Bethlehem i fynd ar gost gynyddol, pan fyddai pawb, a dweud y gwir, yn gallu ffitio i fewn i festri Seion yn deidi.

Dangosir yma ddiffyg amynedd at y giamocs gwerinaidd a fyddai ac y sydd yn aml yn mynd dan yr enw 'drama' mewn festri%oedd a neuaddau bychain.

Symudwyd wedyn i Festri Pantglas am rai blynyddoedd.

Mwynhawyd y gyfeillach yn y festri wedi'r cyfarfod.

Dafydd Meurig, Fron Ogwen, Tregarth, am osod peiriannau i drosglwyddo'r sain o'r capel i'r festri.

Rhythai arnaf gan ychwanegu'n awgrymog: 'A 'dydw i ddim yn licio'r ffordd y bydd hi'n codi'i choesau ar y fainc yn y festri.

Dwn i ddim am faint o amser y bu'n arolygwr ond ef yw'r un ddaw i'r cof bob amser y meddyliaf am arolygwyr y festri.

Dyma gylch cyfarfod sydd wedi gafael a thyfu, cylch o bobl o wahanol enwadau o fewn y dref sy'n dod at ei gilydd i sgwrsio, yfed te a choffi a myfyrio ar y Gair, a hynny bob bore Mawrth yn Festri Salem.

Gwyddwn fod yr amser yn nesau i mi symud i ddosbarth Modryb Lisi ym mhen pella'r festri, a dyna'r unig dro nad oeddwn am dyfu i fyny.

Un dydd Gwener ar ddiwedd darlith olaf y bore dyma JE Daniel, ar ôl gorffen darlithio ar Athrawiaeth Gristnogol, yn dod ataf ac yn gofyn imi fynd gydag ef y noson honno i annerch cyfarfod y Blaid yn festri Capel Maes y Neuadd, Trefor.

Bu Clwb Ffermwyr Ieuainc ym Mynydd Nefyn a chynhelid y cyfarfodydd yn y Festri.

Yn ystod ei gyfnod ef yr adeiladwyd y Festri a'r Tŷ Capel, a chofnodir iddo fedyddio dros gant o blant.

Fy hoff stori i - am reswm amlwg iawn - yw honno amdano yn darlithio un noson waith mewn festri capel ym Mhenrhyndeudraeth pan ddaeth gwraig gecrus braidd o'r enw Mrs R____, y gwyddem amdani er dyddiau sefydlu pwyllgorau Eisteddfod Genedlaethol Bro Madog, i mewn yn hwyr.

Ac yn achos Ebeneser ei hun yr oedd Festri Caellepa wedi ei hatafaelu fel canolfan bwyd.

Roeddem ni'r plant yno deirgwaith y Sul a phob noson o'r wythnos ac eithrio Dydd Mercher a'r Sadwrn - Cwrdd Gweddi,Dosbarth Beiblaidd neu Ddosbarth Tonic Sol-ffa, Cymdeithas y Bobl Ifainc a Seiat a hyd yn oed ar ddydd Mercher, roedd te i'r aelodau yn y festri.

Tilsley hefyd yn gweld y gymdeithas yn newid, y patrwm gwaith yn mynd â phobl i weithio mewn swyddfeydd, a diwylliant roc a rol yr arddegau yn disodli cymdeithas y festri.

Mae Festri Salem yn ddigon mawr i ymestyn y cylch, felly dewch yno.

Wedi gadael dosbarth y babanod y cam nesaf oedd ymuno â'r dosbarthiadau yn y 'wing' cyn symud i'r festri fawr.

Roedd mynd ar eisteddfodau a dramâu - 'Bydden ni'n cwrdda yn y festri a chael llawer iawn o sbri wrth baratoi ar gyfer y rhain.