Darganfuwyd hefyd fod ystyriaethau gwleidyddol a diwylliannol, megis hen ffiniau gwleidyddol, yn cael eu hadlewyrchu yn llwybr yr isoglosau (y llinellau a osodir ar fap i nodi ffiniau ymestyniad daearyddol y ffurfiau dan sylw), a bod rhaniadau tafodieithol yn gallu adlewyrchu rhaniadau pell yn ôl.

Mae'r pentrefi'n amlwg yn amrywio o ran maint a staws - rhai gyda nifer o dai sylweddol, a gerddi, a llwybrau dymunol rhwng y coed ar y ffiniau - darlun chwedlonol a rhamantaidd o flaen fy llygaid - eraill yn fwy clod a diaddurn.

Integreiddio Polisiau: I lwyddo i greu newid yn yr amgylchedd, mae angen fel arfer integreiddio gweithgareddau ar draws ffiniau strwythurol, proffesiynol a daearyddol.

darganfuwyd bod un o'r ffiniau tafodieithol pwysicaf yn cyd-daro â'r hen ffin rhwng llwythau Gâl a'r Etrwsgiaid.

Holiadau Lhwyd sy'n gosod y patrwm, ond Rowlands biau drylwyredd deallus yr atebion sy'n nodi enwau, ffiniau a phoblogaeth pum plwyf Llanidan, Llanedwen, Llanddaniel-fab, Llanfairpwll a Llandysilio, ynghyd a manylion am eu hanes, eu henebion (gyda darluniau ohonynt), a sylwadau ar ansawdd y tir, y cynnyrch, a'r gwrtaith a ddefnyddid, y ffynhonnau, yr afonydd, y dirwedd a'r mathau o gregin a geid ar lan y mor.

Bywyd undonog oedd bywyd heb waith, fodd bynnag, a phob diwrnod fel ei gilydd, a dim gwybodaeth o gwbl am yr hyn oedd yn digwydd yn y byd mawr y tu allan i ffiniau'r gwersyll.

Yng ngoleuni'r newidiadau sydd ar y gweill o ran newid ffiniau a swyddogaeth unedau llywodraeth leol, nawr yw'r amser i bwyso am y ddarpariaeth benodedig hon.

Mewn cyfres bwysig o'r enw Y Byd Hirgrwn (chwaer raglen The Union Game a gynhyrchwyd gan BBC Cymru ar gyfer BBC Two), bu Huw Llewelyn Davies yn olrhain hanes rygbi ac yn amlinellu sut y datblygodd y gêm o fewn ffiniau gwleidyddol a diwylliannol sawl gwlad.

Mi fydd yr ornest ar lefel ranbarthol ond, maes o law, fe gawn ni wybod faint yn union bleidleisiodd dros ba blaid yn ôl ffiniau San Steffan.

Tra bwyf fe gofiaf wyneb gwelw HR a'r olwg freuddwydiol a fyddai yn ei lygaid fel pe bai'n gweld ymhell, gweld ei Gymru rydd ddelfrydol, tu hwnt i ffiniau ei oes ei hun.

Yr hyn nad oeddwn wedi'i sylweddoli oedd ein bod y tu allan i ffiniau'r hen Ymerodraeth Brydeinig erbyn hyn - ble bynnag y bu honno, mi allasech fentro bod 'na lawer o stomp ar ei hôl hi, fawr iawn o drefn ar ffyrdd, ysgolion ac ysbytai ac ati - ond roeddach chi'n saff dduwcs o gael un peth safonol, sef stadiwm fawr urddasol o amgylch cae criced.

Trafododd yn betrus ddigon darddiad enwau lleoedd, nododd ffiniau'r plwyfi, disgrifiodd natur amaethu a chynnyrch yr ardaloedd, a chyfeiriodd at ychydig o henebion.

Yr adeg honno ymestynnai o sir Benfro i rannau o siroedd Trefaldwyn a Henffordd, gan gynnwys o fewn ei ffiniau bron hanner arwynebedd Cymru.

Ym mis Awst, creodd y math o ddelwedd gosod ffiniau/ trwyddedau teithio/ gwrth-Seisnig o'r blaid a fu'n bastwn hwylus yn nwylo beirniaid di-ddeall byth ers hynny.

Er hynny, teimlai y bydd adolygiad o'r ffiniau manwl yn fuan ar ôl ad-drefnu.

O hyn ymlaen, didolir y canu yn ol ffiniau presennol y ddwy sir sydd o dan sylw.

Yr ysbrydoliaeth yn amlwg yn treiglo dros ffiniau'r mudiad.

Mewn democratiaeth, caiff y rhain eu cynnwys gan y diddordebau dominyddol cyn belled ^a'u bod yn cadw o fewn ffiniau derbyniol, ac nad ydynt yn creu bygythiad i'r drefn ddominyddol.

O fewn ffiniau rhesymol gall y rhain fod yn unrhyw rif ond mae'n bosib eu mesur yn ddidrafferth gydag offer gweddol syml.

Aeth y daith yn hwy na'i ddisgwyl, a threuliodd ei amser yn gwneud cyfrifon ariannol yn ei ben, a chael ei fod, hyd yn hyn, beth bynnag, wedi ymgadw'n gysurus o fewn ei ffiniau gwario am y dydd.

Ond efalai fod rhai ohonom yn ddigon hen-ffasiwn i gredu y dylai unrhyw un sydd am wthio'r ffiniau fod yn ymwybodol o'r ffiniau hynny yn y lle cyntaf.

Pryderwn fod y Pwyllgorau Rhanbarthol a argymhellir ym Mhapur Ymgynghorol y Grwp Ymgynghorol, waeth beth fo eu ffiniau, yn debygol o fod yn ddim mwy na siopau siarad.

Ond hefyd mae'n rhaid i chi fynd â fo i'w ffiniau, yn artistig ac yn weledol.

Cydnabuwyd mewn ysbryd hael iddo ymestyn dylanwad Plaid Cymru o ffiniau cyfyng y Gymru Gymraeg i weddill y wlad.

(b) Newididau i Ffiniau Cynghorau CYFLWYNWYD

Ni wyddai Hadad ddigon am ddaearyddiaeth ethnig a ieithyddol gogledd Affrica i synnu bod bagad o Dwaregiaid yn ymddangos fel hyn rhyw wyth can milltir i'r dwyrain o ffiniau eu cynefin, ac ni ddaeth fyth i ddeall y rheswm am y siwrnai.

Ar ddiwedd y daith honno roedd yn ofynnol i ni wedyn gario un o'n cydfilwyr ar ein hysgwydd am gan llath, yna gwyro ar un pen-glin, a saethu at darged, ac os na lwyddid i gael hanner yr ergydion naill ai i'r canol neu o fewn ffiniau'r magpie' - fel y'i gelwid - rhaid fyddai gwneud y daith unwaith yn rhagor.

Anwybyddir y gymdogaeth yn gyfan gwbl yn y rhan fwyaf o'r wlad wrth benderfynu ffiniau'r cynghorau dosbarth.

Mewn diwylliannau crwydrol, mae'r llwythau yn marcio coed a cherrig i ddangos eu ffiniau hyd heddiw.

'Roedd y dechnoleg newydd yn dechrau ymestyn y tu hwnt i ffiniau'r ddaear.

Dywedodd fod 80,000 o deithwyr eraill yn croesi ffiniau'r wlad bob dydd.

Ymhellach, meddai, rhaid ystyried mai gosod ffiniau a rhoddi pwysau y mae'r is-ffurfiant ar sefydliadau'r uwch- ffurfiant, yn hytrach na gosod ffurf bendant, rhag-ordeiniedig arnynt.

Bydd y pwyllgor ymgynghorol lleol yn argymell ffiniau etholaethau i'r Ysgrifenydd Gwladol yn y dyfodol agos.

Mae Malcolm, a'i rieni yn gwerthfawrogi yn fawr iawn y gofal cyson gan y meddygon, y gweinyddesau ynghyd a'r timau o arbenigwyr sydd wedi ei arwain o gysgodfeydd y glyn at ffiniau y copaon, ac i gael cip olwg ar amser gwell iddo.

Rhan o uchelgais pob un o'r llywodraethwyr hyn oedd ymestyn ei awdurdod, hyd y gallai, dros yr Eglwys o fewn ffiniau'i diroedd.

Erbyn y bedwaredd ganrif ar ddeg yr oedd yr hen glasau Cymreig - mam-eglwysi'n gweinidogaethu i ardaloedd eang ond amhenodol - wedi eu disodli gan yr esgobaethau tiriogaethol a'u ffiniau wedi eu pennu.

Dyn a'i olygon ar y pellteroedd y tu draw i lesni'r gorwelion, y crwydrwr cosmopolitan oedd dyn â'i law ar lyw beic, ond dyn o fewn ffiniau'i gynefin yn gwarchod gwinllan ei dadau oedd dyn â'i law ar lorp berfa.

Pa hawl oedd gan y sŵn hwn i dreisio ffiniau ei ddiogelwch?

Erbyn heddiw ychydig iawn o bobl sy'n teimlo cyfrifoldeb y tu hwnt i ffiniau'r teulu ar yr aelwyd.

Roedd y newyddion hyn yn destun llawe- nydd iawn i naturiaethwyr Sweden oedd yn ymfalchio fod yr anifail yma bellach yn ddiogel y tu fewn i ffiniau eu gwlad - anifial a gafodd ei hela mor ffyrnig gan eu brenhinoedd ac uchelwyr y wlad ganrifoedd lawer yn ol.

does dim llawer o wahaniaeth rhwng nofel a stori fer chwerthinllyd yw'r holl ddiffiniadau eisteddfodol o'r gwahaniaeth a'r ffiniau tybiedig rhyngddynt mae'r naill yn naratif hir a'r llall yn naratif byr.