Frawd bach, mae gen ti broblemau, 'toes!

Bu defnydd brodorol a lleol hefyd: C.U. Burn, cyfres am ddau frawd yn rhedeg amlosgfa.

Yn y diwedd, fe gymodwyd rhwng Morgan ac Evan Meredith gan neb llai na Syr John Wynn o Wedir, y bu priodas ei frawd ieuengaf ag aeres Maesmochnant yn achos effeithiol yr holl helynt, ac am ychydig flynyddoedd fe fu tawelwch cymharol yn Llanrhaeadr, fel y buasai yn ystod blynyddoedd cyntaf trigiant Morgan yno.

(Yn debyg i'r ffordd y darfu ei frawd yn y Ffydd o Goleg Bala-Bangor ....

Cofiaf fel y byddai yn adrodd am ei dad yn gofyn bendith cyn bwyd ac fel y byddai ef a'i frawd Morgan yn gorfod aros adref ar yr yn ail sul.

A phan eir ymlaen yn nes at ganol y ganrif, y mae etifeddion yr 'Ymneilltuaeth Newydd', gwyr fel Lewis Edwards, Henry Rees neu ei frawd, Gwilym Hiraethog, mewn gwahanol ffyrdd yn parhau'r cyfuniad rhwng yr hen draddodiad a'r newydd.

Gwelwn ar unwaith hen frawd o'r enw Wil Owen Hen Dy yn dyfod ataf yn gweiddi a gweddio, ac fe ddywedodd wrthyf: 'Fachgen, yr oeddwn yn meddwl mai cyfeirio at dy dad yr oeddet,' (am fod ef wedi ei ladd mewn gwaith heb fod ymhell oddi yno).

A brysia!' ychwanegodd gan wthio ei frawd at y beic.

'Dim ond un, am wn i,' atebodd ei frawd ac ychydig o ofn yn ei lygaid.

Wrth siarad ag Aled, deallais fod Hywel ei frawd yn canlyn merch a adwaenwn i yn dda, sef Beti Moeladen Moeladda fel y galwem hi a honno'n digwydd bod yn gyfnither imi.

Fuasai swyddogion Horeb yn caniata/ u?' A dyma'r hen frawd yn ateb ar unwaith â llawenydd y byddai popeth yn iawn, am iddo alw cyfarfod.

Wrth gloddio'r ffos daeth yr hen frawd ar draws llysywen, cododd hi i'r wyneb a'i chlymu wrth y tennyn marcio.

Nid oedd yn flwydd oed pan gollodd ei dad ynghyd â'i ddau frawd hynaf yn y dinistr a fu pan dorrodd dŵr i mewn i waith glo Argoed.

Mae hefyd yn digwydd bod yn frawd i'r brodyr Dyfrig a Iwan o Topper.

Estynnwn ein cydymdeimlad dwys i Douglas, y plant, ac i ddau frawd Mair, sef Howard a Penri a'r teuluoedd.

"Mae ein cydymdeimlad yn gywir iawn ag Edith, ei briod, ei ddau frawd, Eddie a Glyn ..." Nefoedd Wen, mae Alun Bwlch wedi marw!

roedd ei frawd huw, ddwyflwydd yn iau, yn frwd frwd mi ddylent(taf:ddylen) nhw rasio fel slecs !

Mae Martin yn frawd bach i Stephanie, sy'n gwneud Mr a Mrs Edwards yn daid a nain am yr eildro.

'Roedd Ifan Jones (Peris) yn agos at orffen pan ddechreuais i ar y tripiau, felly ni chefais y fraint o'i gwmni ef, ond cofiaf ef a'i frawd Richard (Dic Peris - tad Arwel, Hogia'r Wyddfa).

I ddangos nad oedd dim drwgdeimlad, er bod pawb yn gwybod fod, gwnaeth Affos frawd-yng-nghyfraith ei wraig yn Swyddog Cynllunio gyda'r teitl o Bennaeth ac er mai dyna'r teitl isaf yn y wlad mynnodd Ynot o hynny ymlaen gael ei alw wrth ei deitl, a phan arwyddai lythyr, swyddogol neu breifat, torrai ei enw, 'Ynot Benn.' Rhyfeddodd erioed i'r Brenin Affos gydsynio iddo briodi i mewn i'r teulu brenhinol, ond wedi'r cwbl roedd Arabrab yn ddychrynllyd o hyll, a'r blynyddoedd yn cerdded.

Roedd y gwreiddiol Iago Prytherch yn frawd i eglwyswr...

'Fe wn i ei fod yn dweud yn y llyfr,' codd Siân ei lais wrth iddo ddechrau colli ei amynedd â'i frawd.

'A Guto diod,' ychwanegodd ei frawd.

Buont yn enau i'n cydymdeimlad dwys â Phegi, ei briod, teuluoedd y ddwy ferch Helen a Janet, ac heb anghofio ei frawd, Will.

Nid fel ei frawd bach dair blynedd nol.'

Yna, wrth egluro pam y mae'n cyfyngu ei sylwadau i faes glo y de ac heb drafod y diwydiant yn y gogledd, dywed mai un rheswm am hynny yw fod gan lowyr y gogledd ddau "ladmerydd" yn y ddau frawd T.

Cyrhaeddai adre o'r môr yn llwythog; creiriau'r Almaen a Ffrainc i ymuno â'r rhai oedd yma'n barod o'r India, Japan a lleoedd pellennig eraill - ambarel o ffasiwn newydd a blygai'n dwt i fag llaw fy Mam; llathenni o sidan i wneud ffrogiau i Mam a minnau; melfed wedyn i wneud trowsusau "dydd Sul" i 'nau frawd.

Bryd arall breuddwydiai am angladd ei dad, angladd ei frawd, angladd ei chwaer a'i angladd ef ei hun.

Am dri mis a mwy wedi ymsefydlu yn Llangynin, bu Euros a'i frawd iau, Trefor, yn ennill eu tamaid yn dal a gwerthu cwningod.

Wedi sawl blwyddyn yn y mynyddoedd fe benderfynodd ffoi o Cwrdistan, a gan fod ei frawd eisoes wedi ymgartrefu yng Nghaerdydd fe ddaeth Kamarin, hefyd, i brifddinas Cymru.

Mae'r eiddo i fynd i'w frawd, Thomas, tra bydd byw, ond wedyn y mae elw a rhenti ac incwm yr eiddo i fynd at sefydlu a chynnal ysgol ym Motwnnog.

Gwawriodd ar Orig beth oedd ym meddwl ei frawd.

"Stopa'r blydi bugle 'na, Cadwgs, neu mi fydd yr ast yma mas trwy'r blydi chimli." Ar achlysur arall roedd yr hen frawd yn traethu'n huawdl am berthynas a oedd yn bopeth ond dirwestwr.

Wedi blwyddyn yn yr Ysgol Ganolraddol bu'n rhaid i Euros, a hefyd ei frawd hŷn, Thomas a oedd wedi cael ei dystysgrif 'Junior' fel y gelwid hi, adael yr ysgol a chwilio am waith.

Toeddwn i ddim wedi meddwl dim am y sach nes gweld cymaint o barch a gawsai ar y bws, a'i bod wedi cael lle rhwng y ddau frawd yn y caffi.

Dau grŵp sydd: Gŵr Glangors-fach a'i ddwy ferch, etifeddion y bobl a blannodd y gors a gwneud tyddyn; a dau frawd, sydd wedi priodi dwy chwaer, a chymryd y tyddyn ar les ar farwolaeth yr hen ŵr.

'Fyddi di'n iawn, Siân?' gofynnodd ei frawd cyn neidio ar ei feic.

Yn ystod y dydd, fe ddaeth Owen George Jones at yr hen frawd Robert Evans, Glan y Môr, ac fe ddywedodd wrtho ei fod yn ei deimlo'i hun yn bechadur mawr, ac wedi darfod amdano ym mhob man; ni wyddai am un lle i droi ato ond at Dduw trwy weddi, ac ni allai weddio ei hun.

Mae'n wir nad oedd e mor dal a'i frawd Edward nac yn debyg i'w dad fel yr oedd Henry a doedd e ddim mor hoff o lyfrau ac addysg a'i chwaer Elisabeth, ond serch hynny i gyd roedd Mary'n siwr y byddai ei hetifedd yn dod yn wr doeth, anrhydeddus un diwrnod - yn deilwng o enw ei dad, Richard Games.

Yn Heol y Beddau yr oedd villa Cicero lle bu'r hen frawd yn byw adeg y Rhyfel Cartref.

Ei frawd Siôr VI yn ei olynu.

'Hwyl,' sibrydodd Huw yn dawel fach wrth wylio cysgod ei frawd ar y pared.

Ni piau'r cwbl!' ebe Tudur yn wyllt wrth weld ei frawd yn dechrau rhawio'r pridd yn ôl ar y sach.

Efallai fod rhyw gymaint o ddrwgdeimlad eisoes rhwng Evan Meredith a Morgan, gan fod ail ŵr Catrin, Oliver Thomas, yn frawd i chwaer-yng- nghyfraith Meredith, Seina wraig Morris Meredith o'r Lloran Uchaf yn Llansilin, a bod y teulu yn amau ei bod hi wedi ei briodi yn ei henaint er mwyn ei arian; hefyd yr oedd nai Evan Meredith, Edward Morris, wedi chwenychu ficeriaeth Llanrhaeadr ar ôl Oliver Thomas, er mai at y gyfraith fel bywoliaeth y trodd yntau'n ddiweddarach.

Ymddengys fod Rhys frawd Hopcyn, yntau, yn noddi copio a chyfieithu llawysgrifau.

Rhoes Waldo deyrnged i'w dad yn 'Y Tangnefeddwyr' Mae Gwirionedd gyda 'nhad meddai yn y pennill olaf, ac yn y trydydd, Angel y cartrefi tlawd Rhoes i 'nhad y ddeuberl drud : Cennad dyn yw bod yn frawd, Golud Duw yw'r awel fyd.

Daw'r gwahaniaethau rhwng y ddwy gymdeithas i'r golwg yn eu hagwedd at ddau arfer cymdeithasol, sef mabwysiadu a'r arferiad i ddyn briodi gweddw ei frawd er mwyn codi teulu iddo.

Ffoniodd cymydog atom ni'r meddygon yn y dref Gwyddai hwnnw fod Bob yn gorfod gwrando ar ei frawd yn griddfan ddydd a nos, a bod ei gorff yn berwi o chwys drwy'r amser.

Daethpwyd o hyd i gyrff y ddau frawd gyda'i gilydd ger y ffynnon wrth odre Craig Irfon a dyna sut y cafodd yr enw Ffynnon y Brodyr.

Roedd ei diweddar briod, William Hughes, yn frawd i'r cerddor John Hughes (Rhos, Treorci a Dolgellau).

Gwyddai fod ei frawd yn meddwl y byd ohonynt ac wedi eu hel yn ddiwyd ers chwe mis bron ...

"Wel, yr hen frawd, sut mae pethau ers y Dolig diwethaf?" holodd un llais.

Un o'r myfyrwyr yn cofio fod ganddo frawd mewn gwaith blawd ar y ffordd; rhaid galw yno i ysgwyd llaw a chael paned.

Ond wrth ysbeilio'r corff fe sylweddolodd ei fod wedi lladd ei frawd ei hun ac mewn pwl o edifeirwch fe laddodd ei hunan hefyd.

Yn anffodus, ni wnaeth Dafydd y defnydd gorau o'i dalentau, ond mae'n bur sicr ei fod wedi helpu Daniel i gael tipyn o addysg gartref fel yr helpodd Bob Lewis ei frawd Rhys.

'Dim ots gen i,' meddai'i frawd.

Roedd yna hen frawd o'r plwy yn agor ffos lled ddofn mewn cae go wlyb.

Dau frawd oedd Lludd a LLefelys.

Sylwais bod sach fawr rhwng y ddau frawd, ac wrth i ni deithio am Lahore, fedrwn i ddim llai na sylwi bod y sach hon yn cael parch mawr.

Rwyt ti'n lwcus nad oes gen ti frawd bach yn dy ddilyn i bobman.'

Neu efallai ei fod wedi mynd at ei frawd a'i chwaer, er gwyddai Vera nad oedd hynny'n debygol.

Wedi iddi gyflwyno'r cadeirydd ym mhen cyntaf y rhes, dyma ddod at ei frawd, Tomi Jones.

Ni bu dim plant o'r briodas, a'r bachgen a gafodd ofal tadol Morgan oedd ei nai, Evan Morgan, mab ei frawd hynaf.

Un stori sy'n cael ei thadogi ar yr hen frawd yw honno amdano'n cyrraedd capel bach yng nghefn gwlad yn hwyr ar nos Sul.

Rhaid fod ei frawd Dafydd o oedd yn hŷn nag ef o ryw ddeng mlynedd, yntau, wedi chwarae rhan bwysig yn ei addysg, yn enwedig gan fod pob tystiolaeth yn cytuno fod Dafydd yn naturiol dalentog, fod ganddo gof gafaelgar a dawn ymadrodd, a'i fod wedi darllen 'llawer yn Gymraeg a Saesneg ar hanesyddiaeth, barddoniaeth a ffug-chwedlau'.

'Ie'n wir,' meddai ei frawd.

Wrth feddwl am drobwyntiau bywyd Daniel Owen, anodd credu fod yr un trobwynt wedi bod yn bwysicach na'i brentisio'n deiliwr gydag Angel Jones, blaenor gyda'r Methodistiaid Calfinaidd, oblegid fel y cyfeddyf ef ei hun, gwnaeth hynny'r byd o wahaniaeth iddo yn foesol ac yn ddeallusol - yn foesol, oherwydd golygodd fod rhaid iddo fynd i'r capel dair gwaith ar y Sul ac i bob moddion yn yr wythnos yn y cyfnod pan oedd yn dechrau ymryddhau o lyffethair awdurdod ei fam, a phan oedd ei frawd Dafydd efallai'n dechrau mynd ar gyfeiliorn, - yn ddeallusol am yr un rheswm ac am fod gyda'r hen Angel 'hanner dwsin o ddynion call, sobr, a darllengar, a bu (bod gyda hwy) yn fath o goleg i mi'.

Twm sy'n pwyntio at yr Eifl ac yn dweud wrth ei frawd, "o ffor' acw rydan ni wedi cychwyn." Ac ar ddiwedd y nofel mae Owen yn gweld y broses yn fwy cyffredinol wrth edrych i lawr ar ei ardal o ben y mynydd: Yr oedd y tir o gwmpas lle'r eisteddai ef yn gochddu, a gwyddai Owen fod yr holl dir, cyn belled ag y gwelai ei lygaid, felly i gyd - tua chan mlynedd cyn hynny.

Ac os oes gen ti bensil a phapur, myn sgwrs hefo'r hen frawd hwnnw sy'n torri metlin wrth Bont-y-graig.' 'Hefo Robert Jones?' 'Wn i ddim be' ydi'i enw fo.

Braidd yn anffodus oedd hi efallai bod y cyntaf i ymaflyd yn y faner honno'n ddyn o egwyddorion cryfion, yn rhywun na fedrai weld bod rhai o'r pethau a adroddwyd yn y llyfrau a ddysgodd iddo sut i fyw, am gariad brawd at frawd ac at elynion yn tueddu i golli'u grym mewn awr o gyfyngder cenedlaethol'.

Ifan Parry, Eil O Man, dau o'i hogiau mewn ffrae, ac un yn dweud wrth y llall 'y mwnci diawl' aros meddai Ifan Parry 'os mwnci yw dy frawd, mwnci wyt titha ac wn i ddim o ble daeth y diawlyn os na ddaeth o ochor dy fam.

A 'doedd ryfedd yn y byd i wefr o falchder redeg trwy wythiennau hogyn bach deg oed pan glywodd o fod ei frawd mawr am wneud berfa iddo fo.

Eu prif lwyfan oedd cylchgrawn o'r enw The British Critic, a olygwyd gan frawd-yng-nghyfraith Newman, Tom Mozley.

Cynhyrchiad llwyddiannus arall ar gyfer Radio 4 oedd yr Afternoon Play: Taming The Wart, sef hanes gwir dau frawd o Orllewin Cymru a ddatblygodd olew perllysieuol âr gallu i wella rhai mathau o ganser.

Mae'r tâp newydd ddechrau troi, a'r gwahoddiad-orchymyn hwn ar ddechrau'r cyfweliad yn rhagymadrodd i stori fach am y modd y cymerodd Wil Sam yn erbyn nionod unwaith ac am byth yn hogyn bach, pan stwffiodd ei frawd - yr arlunydd a'r hanesydd celf erbyn hyn, Elis Gwyn - slotsyn i'w geg.

'My ydde yn well gen' i dy weld yn deiliwr nag yn was ffarm', meddai Mari Lewis wrth Rhys, ac yn wir yn brentis teiliwr y cafodd Daniel fynd, fel yr aeth Dafydd ei frawd yn brentis saer maen o'i flaen.

Dealled y darllenwr nad pasio rimarcs am drwyn llythrennol yr hen frawd cu yr ydw i.

Yng ngwaith glo Argoed y collodd Daniel Owen ei dad a dau frawd.

A pha fodd yr ydych chwi, frawd?' Anwybyddodd yr hwsmon y cyfle i ysgwyd llaw â'r person a'i gyfarch â geiriau yn unig.

Trodd y ddau grychydd eu hwynebau tua'r gorllewin ac ymhen dim o amser dyma'r 'weilgi frigdonog yn dyfod i'r golwg ac am foment meddyliodd yr hen frawd mai 'dyfrllyd fedd' fyddai ei dynged.

Yn wahanol i'w frawd, Trefor a ddewisodd fynd i Ysgol Sir Aberaeron, penderfynodd Euros yn y diwedd fynychu'r 'New Quay College School', neu 'Ysgol Tiwtorial D.

Gwn yn iawn fod fy Mam a'i dau frawd wedi cael eu dysgu a'u meithrin i gasau'r mor.

Cefais fy ngeni'n frawd i ddwy chwaer.

Roedd y grūp Beca, a sefydlodd paul gyda'i frawd Peter, yn gyfrwng i roi llawer o'i syniadau ar waith, a thros y blynyddoedd ymunodd llawer o artistiaid â'r grūp.

'Paid â'u palu nhw,' wfftiodd ei frawd.

Ceisiodd ddweud hynny wrtho drwy'r beipen ond roedd yntau hefyd yn swnio'n hollol wirion i'w frawd.