Mae'r gwelliant a fu dros y blynyddoedd mewn diwyg adnoddau Cymraeg i'w groesawu.

"Roedd fy nhad yn golier ac mi fu+m i yn gweithio fel Bevin Boy am dair blynedd cyn mynd i'r Coleg Normal ym Mangor.

Er na fu'r gyfres honno yn llwyddiant mawr, aeth Ioan ymlaen i ymddangos yn Hornblower a Titanic ymysyg pethau eraill.

Ni fu ef na Tony Adams na Paul Scholes yn ymarfer y bore yma ond disgwylir y byddant hwythau hefyd yn medru chwarae nos Lun.

Cyndyn iawn i gymryd rhan mewn unrhyw weithred filwrol fu'r Almaen ers ailuno'r wlad yn 1989 oherwydd y cof am ddinistr yr Ail Ryfel Byd.

Dichon nad oedd hynny'n ymddangos yn berthnasol iawn ar y pryd, ond y mae'r disgyblion a fu yn y dosbarth hwnnw'n cofio'r wybodaeth hyd heddiw.

Ar ambell brynhawn Sadwrn yn yr haf âi â ni am dro i fyny at y Marchlyn am bicnic, ac yno ar lan y llyn adroddai hanesion am arwyr Cymru Fu wrthym.

Fu arnai erioed gymaint o gywilydd.

Chwith fu ei cholli ddwy flynedd yn ôl.

Ar hyd y blynyddoedd, fe fu sawl sgandal o'r fath - Beddau'r Proffwydi gan WJ Gruffydd yn amau moesoldeb ambell flaenor; y gerdd Atgof gan Prosser Rhys yn awgrymu fod perthynas hoyw yn bosib yn Gymraeg ac awdur Saesneg fel Caradoc Evans yn ennyn melltith am weddill ei oes oherwydd ei bortread di-enaid o'r gymdeithas wledig, grefyddol, Gymraeg.

Ar ddiwedd y cofnodion, ceir sylwadau fel a ganlyn: 'Godidog yn ei swyddogion, llafurus yn eu casgliadau, a gradd o lewyrch, er nad cymaint a fu.

Ond fe gollir popeth a fu'n werthfawr erioed gennym yng Nghymru os â Hitler ymlaen i ychwanegu eto at y galanastra a wnaed ganddo'n barod; ni buasai'n bosibl i mi nac i tithau, gyfaill, a fagwyd yn nhraddodiadau rhyddfrydig a dyngarol Cymru, fyw o gwbl mewn unrhyw wlad a orchfygwyd ganddo ef na chan Mussolini lwfr na chan Franco grefyddus.

Dyma faterion a fu'n poeni rhai ohonom ar Bwyllgor Sefydlog y Mesur Iaith yn y Senedd.

Bu'r rhaglenni hyn - o gyfnod sy'n cael ei ystyried yn un digon dreng yn hanes teledu Cymraeg - yn fodd i ddangos y newid a fu mewn teledu Cymraeg dros y chwarter canrif ddiwethaf.

Fe fu'r ddau hyn felly yn dadlau ynglŷn â darn o dir gerllaw'r harbwr a'r ddau yn dweud Fy eiddo i yw hwn.' Arweiniodd hyn at achos llys costus dros ben a'r Iarll a gafodd y dyfarniad, fel y gellid rhag-weld.

Fu+m i erioed yn gwisgo gwasgod.

(Mae'r un peth yn wir am y dyfalu a fu ynghylch agwedd Gwen at John Phillips, y pregethwr a fu'n gyfrwng ei hargyhoeddi.

Llwyddiannus iawn fu'r ymdrech i ddwyn y Grefydd Anghydffurfiol i blith gwerin Gymraeg yr ardal hon, ond aflwyddiannus fu'r ymdrech i'w Seisnigeiddio, ac yn yr oes hon holwn a yw'r fantol wedi troi.

Gorffennaf wir, dyna i chi enw ar fis sydd wedi cychwyn arni â thywydd a fu'n grasboeth o bryd i'w gilydd.

`Mae e'n frawychus.' `Efallai ...' `Efallai beth?' `Efallai mai rhybudd yw e, ac y dylsen ninnau adael hefyd.' Ni fu'r bobl yn hir cyn penderfynu.

'Fuo hi ddim dwyawr yn y tŷ acw na fu raid i mi dorri 'ngwinadd i gyd!

Araf iawn fu cymdeithasau tai i wneud eu marc yn yr ardal hon.

Nid oedd ganddo deulu agos i fynd ar ei ofyn er pan fu farw Hilda.

Fel y gellid disgwyl gan wr a fu'n athro hanes, yr oedd O. M. Edwards yn fwy cymedrol.

Ond ymlaen yr aeth y cynnig, a'i gario'n eithaf rhwydd: ùsiaradodd Gerallt Jones wrth ei gynnig, ond eilio'n ffurfiol a wneuthum i, gan fwriadu siarad yn ddiweddarach pe gwelwn fod angen ateb unrhyw ddadl: ond ni fu angen.

Mae'r flwyddyn newy' wedi dod Y flwyddyn orau fu eriôd O!

Bendith fu cael nwyddiadurwyr mor braff.

Hoff iawn oedd Megan o ganu - a hawdd Iawn iddi oedd rhannu; Rhoes oes i waith yr Iesu A dewr fu'n yr oriau du.

Dyna ichwi un o'r llyfrau gwersi gorau fu erioed ar gyfer plant.

Dyna wisgo a phincio fu arni am wythnosa' wedyn.

Colli wnaeth y Kurdiaid; yn wir, dyna fu eu hanes erioed.

O ganlyniad i archwiliad a wnaed gan arbenigwyr ar ran y Cyfundeb a'r adroddiad a gafwyd am ddiffygion yr adeilad, yn ogystal â'r ffaith fod rhif yr aelodaeth erbyn hyn wedi'i haneru i'r hyn a fu yn y gorffennol, rhoddwyd ystyriaeth ddwys i'r priodoldeb o gwtogi ar faint y capel.

Go brin y gellid meddwl am dîm mwy cymwys na'r un a fu'n gyfrifol am sicrhau bod gwaith yr Athro Jones ar y testun pwysig a diddorol hwn yn gweld golau'r dydd o'r diwedd, er na ellir ond gresynu iddynt aros ugain mlynedd cyn mynd â'r maen i'r wal!

Cofadail yw safle Dorothea bellach i ddiwydiant llechi a fu unwaith yn llewyrchus, cofadail ddigon arswydus sy'n anesmwytho dyn ac yn gwneud iddo ryfeddu ar yr un pryd.

Bu teithio mawr yma pan fu farw Dr Livingstone ddwy flynedd nôl.

'Mi fydda i'n meddwl lawer am sut y buaswn i'n ymateb i'r sefyllfaoedd yn y sgript taswn i yn yr un sefyllfa, er yn aml iawn ni fu+m i erioed yn y fath sefyllfa, wrth gwrs .

Darllenais gyda diddordeb, felly, yr hyn a fu llywydd Cymanfa Gyffredinol yr eglwys yn yr Alban - y Kirk - yn ei ddweud yr wythnos diwethaf.

credai'r gweithgor fod y llyfryn enghreifftiol o waith disgyblion o'r ysgolion fu'n cyn- dreialu'r gweithgareddau yn werthfawr fel canllaw pellach ar gyfer asesu ac ar gyfer safoni.

Enwogodd y tad ei hun fel peiriannydd a chynllunydd ac ef fu'n gyfrifol am sefydlu'r gwaith dŵr enfawr yn Uxbridge.

Ond nid yw popeth yn farw, fe heidia'r adar i'w brigau i chwilio am yr wyau a ddodwywyd gan y trychfilod a fu'n byw yno yn ystod misoedd yr haf.

Ond pwysicach fu'r cyfle i sgwrsio gyda phobol wedi'r cyngerdd.

Gwrthwynebiad gan bobl amlbleidiol i'r bwriad i adeiladu cronfa ddwr yng Nghwm Tryweryn i ddarparu dwr i Lerpwl, ond methiant fu pob ymgyrch.

Mae rhyw arlliw cenedlaetholaidd ar y ddogfen hon hefyd ac yn wir y mae Philip Cooke, a fu'n gyfrifol am beth wmbredd o argymhellion mwyaf ymarferol yr adroddiad, yn gyn-is-gadeirydd y Blaid.

Er i Teg weithio'n galed iawn i ailafael yn ei berthynas gyda Cassie methiant fu ei ymdrech a gwahanodd y ddau yn 1999 gan adael Cassie yn fam sengl ar ei phen ei hun.

Does dim dadl na fu'r holl luniau a dynnwyd o'r newyn yn Somalia yn gyfrifol am achub bywyd miloedd o'i phobl.

Ond siomedig at ei gilydd a fu'r ymateb ymhlith corff mawr ein haelodau eglwysig.

Nid oeddwn wedi cael ond ychydig siarad â hi er pan fu farw ei brawd.

Maent yn dechrau gydag ychydig o bowdr, ac yn naturiol roedd raid i un fynd i nôl y powdr i'r magazine, lle'r oedd goruchwyliwr yn ei rannu, a llawer helynt a fu yn y fan honno eto.

Llongyfarchiadau i bawb fu'n ymwneud a'r cynhyrchiad.

Byr iawn fu ei harhosiad yno a chafodd waith fel mecanic dan hyfforddiant gyda Derek yn y garej.

Nid oedd yn flwydd oed pan gollodd ei dad ynghyd â'i ddau frawd hynaf yn y dinistr a fu pan dorrodd dŵr i mewn i waith glo Argoed.

Gwelir hyn yn hanes diweddar Cymru; chwyddo nerth a gogoniant y wladwriaeth Brydeinig fu swyddogaeth y genedl hon ers cenedlaethau.

Gyda'r holl son fu wedyn am 'Gymraeg crap' rhaid nodi i'r cynigion oll gael eu cyflwyno mewn Cymraeg caboledig a graenus fyddai'n siwr o roi gwefr orgasmig i Gwilym Owen a Hafina Clwyd.

Mae'r ymateb a fu i Seren Wen ar Gefndir Gwyn a enillodd y Fedal Ryddiaith yn Eisteddfod Genedlaethol 1992 yn rhan o chwedloniaeth llenyddiaeth Gymraeg ddiweddar.

Byr hefyd fu bywyd ei ddilynydd fel papur newydd Cymreig, Haul Gomer, a ddaeth i ben ei daith ar ol naw rhifyn.

Bu deall y darlun hwn yn dipyn o benbleth i'r esbonwyr, a'r duedd fu edrych arno fel enghraifft o barodrwydd y mynaich canoloesol i weu chwedlau er hyrwyddo eu buddiannau eu hunain.

Nid oes lle i amau na fu'r Dirprwywyr yn dra-diwyd wrth gasglu manylion perthnasol.

Mawr fu'r trafod yn ddiweddar ynglŷn â chael Llythyr Pennal yn ôl i Gymru.

Dianc cyn dyfod yr oerni yw hanes yr adar a fu yma yn nythu ac yn magu yn nyddiau hir, llawn pryfed, yr haf.

Arweiniodd at sefydlu Cymdeithas yr Iaith a fu ers hynny yn cynnal crwsâd i orchfygu'r dynged a ragwelai Saunders Lewis.

Dyna fu'n gyfrifol fod un brawd wedi cael clod am redeg "hanner can milltir" at y teliffon i alw'r frigâd pan aeth ei dy ar dân.

Nes i Sajudis ddechrau ymgyrchu am ryddid, doedd hi ddim wedi ymwneud â gwleidyddiaeth; economegydd amaethyddol oedd hi a fu'n astudio ym Mhrifysgol Manceinion.

O ystyried pwysigrwydd a pholblogrwydd yr Historia oddi ar yr amser y'i cyfansoddwyd yn y ddeuddegfed ganrif, y mae'n syn meddwl mor annigonol fu'r gwaith testunol a wnaed arno yn y gorffennol.

Mae Mark Williams trwodd i wyth ola Pencampwriaeth Snwcer Prydain ar ôl iddo guro Marco Fu o Hong Kong o naw ffrâm i dair.

Fe'n sobreiddiwyd braidd o sylweddoli na fu'r newid yn gyfangwbl er gwell er gwaethaf datblygiadau technegol a oedd y tu draw i ddychymyg cenhedlaeth Gwyn Erfyl o wneuthurwyr rhaglenni.

Fe fu cynnydd hefyd yn y mewnfudo i Fôn fel bod 30% o boblogaeth y sir wedi eu geni y tu allan i'r Ynys erbyn 1991.

Mae'i gwaedd yn dadebru'r marchog hanner marw a gwêl ef mor anghyfiawn fu iddo farnu Enid.

Efallai hynny, ond er na fu iddi ymboeni rhyw lawer ynglŷn â thechneg yr oedd yn gyson ymwybodol o werth a phwer geiriau.

ac mae'n bosibl mai rhagweld dyfodol ansicr yn Awstralia fu'n rhannol gyfrifol am farwolaeth Twm Polion.

Credaf fod fy atgofion o gyfarfod â Gordon Wilson a gwrando arno'n siarad wedi bod yn brofiad a rannwyd gan y mwyafrif ohonom a fu'n gwrando arno.

Merched o blwy Silian oedd y grwp Tannau Tawela a fu'n enwog iawn yn y saithdegau.

Bu dadlau am sbel go dda, a'r goruchwyliwr yn gwrthod rhoi yr un geiniog ym mhen y pris, a'r diwedd fu i Wil wylltio, ac meddai: "I'm not cyming here to hambygi my horsus for you.

Ni fu Ebrill yn sychach er iddi gynhesu'n anfodlon ar adegau.

Mi fu'n eistedd yno am dipyn go lew, yn syllu i gyi/ eiriad yr ynys.

Effeithiodd nifer o newidiadau eraill yn weladwy ar lif y gêm yn union fel a ddigwyddodd pan fu newidiadau tebyg tuag at ddiwedd y gêm yn erbyn yr Unol Daleithiau.

Ni fu'n rhaid talu ond am y defnyddiau - cerrig a sment.

Llewelyn Williams o Goleg y Trwyn Pres ar y Ficer Prichard), a chymaint o wir hanes yr amser fu sydd i'w gael mewn cymdeithas fel hon wrth wrandaw ffrwyth ymchwiliadau rhai eraill; a phan feddylier fod tro pawb ohonom i chwilio drosto'i hun, ni raid petruso dywedyd fod dibenion gorau'r gymdeithas yn cael eu hateb yn llwyr".

Ni bu erioed gymaint o siarad o fewn muriau Cri'r Wylan ag a fu y bore hwnnw.

Dyna'r tair chwaer a fu gennyf, Jess, Dol a Fflos, ac erbyn hyn Fflos yn unig sydd yn fyw; ac y mae hi mor annwyl ag erioed.

Ar un wedd y mae'n gofiant hefyd i bob milwr o Gymro a fu farw yn yr heldrin fawr.

Am chwerthin ac wfftio fu wedyn, rhai'n methu cael eu gwynt bron, wrth feddwl am y ffasiwn beth!

Boed y ddrama'n dda neu'n sal,mae'n rhaid i'r cyrtan ddwad i lawr ar y diwedd, ac mae rhai a fu ar lwyfan hanes yn siwr o fod wedi rhoi mwy o'r byw mewn bywyd na llawer arall.

Llafarus a phoneus fu'r ymdrechion i'm huniaethu fy hun a'r gymdeithas leol.

Dros y blynyddoedd, fe fu rhai adrannau'n fwriadol yn peidio penodi Cymry Cymraeg.

Ond ofer fu fy ngwrando i, ef yn unig a glywai lais Duw yn Nhrefeca Mor dda fyddai cael gair oddi wrthyt.

Ac eithrio Ysgol Gyfun Rhydfelen, Pontypridd, a fu'n gyfrifol am gydweithio ar raglen beilot gyda Bethan ar gyfer y gyfres, mae'r ysgolion sydd wedi eu gwahodd i ymddangos yn y gyfres yn rhai nad ydynt fel arfer yn cael sylw gan y Cyfryngau, yn ol Bethan.

Hynny fu.

Astudiaeth fanwl o'r corff dynol fu ein tasg am y ddwy flynedd gyntaf a golygai hynny ein bod yn treulio tri mis llawn efo gwahanol rannau o'r corff.

Gyda'i gymeriad hoffus, ychydig yn ddireidus, Williams fu'n gyfrifol am lwyddiant y gyfres chwe rhan hon.

Byddai'r frawddeg olaf yn cyfleu llawer mwy i gyfoeswyr Daniel Owen nag a gyflea i ni, oblegid bu dadlau brwd yr amser hwn rhwng yr Arminiaid a'r Calfiniaid, fel y dengys gwaith Thomas Jones, Dinbych, a fwriodd dymor yn yr Wyddgrug, a dadlau nid llai brwd rhwng y Calfiniaid a'r Uchel-Galfiniaid, dadl a fu mor chwerw yn Henaduriaeth Sir y Fflint fel y bu raid i'r Cyfundeb ymyrryd.

Ond ni fu ei arhosiad yn America'n hir.

Dichon, fodd bynnag, fod Gwilym Meudwy ymhlith yr olaf, onid yn wir yr olaf o brydyddion y bedwaredd ganrif ar bymtheg a fu'n crwydro o fan i fan, yn null yr hen faledwyr, yn gwerthu cynnyrch ei awen.

Fe fu am flynyddoedd dan draed yn y shanti yma'n hel tri CSE...

Ar ôl dweud hyn yna, sut bynnag, dylwn ychwanegu hyn: sef bod defnydd ehangach o sieciau Cymraeg, o ddogfennau cyfreithiol Cymraeg (megis ewyllysiau a gweithredoedd eiddo) nag a fu.

Mae'r awdl hon yn mynd â ni yn ôl i gychwyn y ganrif wrth i Ieuan Wyn ystyried eto y dioddefaint a fu yn Nyffryn Ogwen yn ystod Streic y Penrhyn.

Mi fu+m i'n galw ac yn galw ...

Hynny yw, cornel ar gyfer llyfrau a fu'n cael llawer o sylw yn y papurau newydd ac ar y teledu ar radio ac ati.

Bachgen tawel arall a ddaw i'm cof, un a fu'n gweithio gyda ni fel un o'r myfyrwyr yn ystod yr ha', oedd un o ardal Nanhoron a ddaeth yn fardd y Goron.

Er mai yn Lambeth yn Llundain y ganed ef, fe'i magwyd ym Mhen-y-groes ac acen hyfryd shir Gâr fu ganddo weddill ei oes.

Mynd i'r Brifysgol yng Nghaeredin fu fy hanes y flwyddyn ddilynol a chan fod Dafydd Wyn, fy mrawd hynaf, newydd raddio o'r Royal (Dick) Veterinary College yno, yn y mis Gorffennaf cynt, roeddwn innau'n medru camu i'r gymdeithas Gymraeg yr oedd ef yn gybyddus â hi.