Yn ogystal â'r ffaith fod yr Ymneilltuwyr yn dadlau ymysg ei gilydd, yr oedd yr elyniaeth yng Eglwyswyr yn dwysa/ u, a'r dadlau'n chwerw wrth i lwyddiant ysgubol Ymneilltuaeth ddod yn fwyfwy amlwg, yn arbennig yn yr ardaloedd diwydiannol newydd.

Brandon ac eraill, fe welir yn fwyfwy eglur mai amhosibl yw deall ei obaith diwethafol heb sylwi ar y cysylltiad rhyngddo â chenedlaetholdeb Israelaidd ei oes.

Erbyn y cyfnod, hwn, wrth gwrs, er bod y traddodiad llafar yn ffynnu o hyd, ochr yn ochr ag ef daeth y testun ysgrifenedig yn fwyfwy cyffredin a phwysig, yr hyn a olygai datblygiadau newydd yn natur y testun naratif a'i dechnegau.

Daw'n fwyfwy pwysig sicrhau fod pobl sydd â'r gallu i ddefnyddio'r Gymraeg wrth eu gwaith ar gael i'w cyflogi.

Ond problem unrhyw ddiwylliant lleiafrifol yw ei bod yn straen ar adnoddau dynol ac ariannol gorfod darparu'r helaethrwydd defnyddiau sy'n angenrheidiol i blesio chwaeth amrywiol y gynulleidfa, ac na ellir chwaith fforddio troi unrhyw ffurf lenyddol i gyfeiriadau rhy esoterig ddeallusol ar draul ennyn diddordeb y mwyafrif (sydd ynddo'i hun yn lleiafrif!) Felly rhaid o hyd ennyn diddordeb yn y gair Cymraeg printiedig trwy gyfrwng pethau fel Cyfres y Fodrwy neu'r papurau bro, er bod y wasg argraffu'n anleu fwyfwy at bobl sy'n meddwl yn ystyriol erbyn hyn.

Derbynnid ef fwyfwy fel aelod o adran y llwyth roedd e'n byw gydag ef, er na fyddai byth yn aelod cydradd, llawn.

Yr wyf yn sylweddoli fwyfwy wrth heneiddio mor gbwysig yw mwynhau daioni yr anrhegion hyn...

Ac yn ei blaen yr aeth â'i brwydr, gan ymweld yn gyson â Lewis, a'i gael yn anobeithio ac yn fwyfwy chwerw.

'Yn ddiweddar iawn, bid siŵr, oblegid masnach feunyddiol gyda'r Saeson, a'r ffaith fod ein dynion ieuainc yn cael eu haddysg yn Lloegr, a'u bod, o'u plentyndod (a siarad yn gyffredinol) yn fwy cyfarwydd a'r Saesneg nag a'u hiaith eu hunain, fe oresgynnwyd ein hiaith ni gan rai geiriau Saesneg, a chan ffurfiau Saesneg, ac y mae hynny yn digwydd fwyfwy bob dydd' meddai.

Ond nawr, wedi ichi gael ryw hwb bach, does dim dal arnoch chi', chwedl Mona wrth iddo droi'n fwyfwy hyderus.

Yn fwyfwy o hyn allan dim ond y clerigwyr hynny a raddiodd mewn diwinyddiaeth a fu'n astudio'r Beibl.

Ac er mwyn i'r Gymraeg ddod fwyfwy'n rhan naturiol o fywyd yng Nghymru, mae angen iddi fodoli fel iaith sy'n cael ei defnyddio'n gyson gan bobl yn eu bywyd beunyddiol: mewn gwaith a hamdden, yn ogystal ag wrth ddelio â sefydliadau cyhoeddus, gwirfoddol neu breifat.

Gyda'i pholisïau ar ystod eang o feysydd, ymdebyga'r Gymdeithas yn fwyfwy i blaid wleidyddol.

Trafodir dynion fwyfwy fel rhithiau ystadegol, hynny yw, yn fodau haniaethol, gan fiwrocratiaid pell, a chaiff eu cymdeithas, yn lleol a chenedlaethol, ei sarnu'n filain.

Bydd disgyblion yn ysgrifennu mewn amrywiaeth o ffurfiau ac at wahanol ddibenion a chynulleidfaoedd; byddant yn fwyfwy abl i drefnu eu deunydd, i ysgrifennu'n gywir, i reoli sillafu a llawysgrifen; amlygant afael briodol ar Gymraeg a Saesneg safonol a gallant adnabod a defnyddio amrediad cynyddol o arddulliau a chyweiriau iaith; byddant yn adolygu ac yn ailddrafftio'u hysgrifennu gan ei gyflwyno'n briodol.

Trodd fwyfwy at werthu llyfrau ac almanaciau, ac wrth gwrs byddai'n galw heibio llawer o dafarnau a châi ei gymell i yfed yn ddieithriad ar y dechrau:

Fel yr enillai'r Saesneg dir croeso a bri ar bob llaw, haerai'r beirdd fwyfwy fod serchiadau'i chynefin yn dynnach nag erioed am y Gymraeg.

Argyhoeddwyd ef fwyfwy bob dydd fod yr ymdrech yn erbyn galluoedd y drwg.

Ar ôl y pum mlynedd cyntaf gweddol dawel, cyffrowyd awdurdodau'r Brifysgol a'r esgobion fwyfwy yn erbyn y mudiad gan nifer o ddigwyddiadau.

Ar ol ymweliad y Saeson yuppiaidd sydd a mwy o ddiddordeb yn y planhigion yn y cyntedd a'r darnau o art deco, daw'n fwyfwy amlwg na fydd y Rex yn ailagor.

Mae natur yr addysg yn newid yn flynyddol a'r plant yn mynd yn fwyfwy o fictims i agenda gudd y Torïaid yng Nghymru.

Ac er i Newman wadu wrth Esgob Rhydychen mai mynachlog ydoedd, wrth i'r amser gerdded a dynion ifainc yn dod yno i aros, ymdebygai bywyd Littlemore yn fwyfwy i fywyd sefydliad Pabyddol, gyda phwyslais neilltuol ar ddisgyblaeth a llymder personol, yn enwedig yn nhymor y Grawys.

Cyn bo hir, deuai natur yr offeiriadaeth, ac yn y pendraw - wrth iddo weld y gwahaniaeth rhwng rhai o'r eglwysi ymneulltuol a'r eglwysi Catholig yn mynd yn fwyfwy aneglur - natur y weinidogaeth hefyd, yn ganolog i'w athrawiaeth.

Metha Lenz dderbyn hyn ac o ganlyniad mae'n mynd i deimlo'n fwyfwy ynysig ac yn y pen draw mae'n gadael Berlin am Yr Eidal, taith gyfarwydd i gymeriadau llenyddol yr Almaen pan mae gofyn am eli i'r galon.

Pa wedd bynnag am hynny, yr oedd rahid i bawb deallus gydnabod nad oedd Dafydd ap Gwilym yn sui generis yn llenyddiaeth Ewrop, hyd yn oed os oedd yn ymddangos fellyn yn llenyddiaeth Cymru, ond fel yr oeddid yn dod yn fwy hysbys yn llenyddiaeth y cyfnod a flaenorodd ei gyfnod ef, deuai'n fwyfwy tebygol fod rhai o wreiddiau barddoniaeth serch a barddoniaeth natur Dafydd ym marddoniaeth ei flaenorwyr, sef ym marddoniaeth y Gogynfeirdd neu Feirdd y Tywysogion, ac y gallai fod y dylanwadau cyfandirol y mae'n bosibl dadlau eu bod i'w gweld yng ngwaith Dafydd, mwen gwirionedd, yn rhai a effeithiodd ar farddoniaeth ei flaenorwyr.

Er hynny, yr oedd yr Annibynwyr a'r Bedyddwyr at ddiwedd y ddeunawfed ganrif yn dod fwyfwy o dan ddylanwad y Diwygiad Efengylaidd ac yn mabwysiadu dulliau efengylu a oedd yn gyffredin iddynt hwy a'r Methodistiaid.

Daeth yn fwyfwy amlwg fod llawer wedi newid ers y cyfnod i mi fyw yn y ddinas.

Er hyn, yr oedd y dyneiddwyr yn sicr yn ymdeimlo â bygythiad, ac yn wyneb hynny, yr oedd angen pwysleisio fwyfwy ogoniannau'r iaith Gymraeg a'r traddodiad Brytanaidd, ynghyd, wrth gwrs, a lladd ar y rhai oedd yn bradychu'r gogoniannau hyn drwy eu 'gollwng dros gof', a defnyddio ymadrodd Gruffydd Robert.

Ystyrid cyhoeddi'r Traethawd o hyn ymlaen gan awdurdodau'r Brifysgol fel symudiad pendant tuag at Eglwys Rufain, a daeth y mudiad fwyfwy dan amheuaeth, nid yn unig yn Rhydychen, ond hefyd yn y wlad yn gyffredinol.

Am ei fod mor gyndyn o ddefnyddio cadair olwyn roedd yn cael ei ynysu fwyfwy yn gymdeithasol ac roedd llai o gyfle ganddo i gael mynediad i'r gymuned.

Wedi'r fath golledion arteithiol, gwaethygodd ei iechyd a soniai fwyfwy yn y pulpud ac yn ei ysgrifau am dymhestloedd geirwon, blin gystuddiau, chwerwder marwolaeth, y dywarchen olaf, lleithder y bedd, ac angau a thragwyddoldeb.

Ond eu hadwaith hwy oedd gofyn iddo gwestiynau ynglŷn â gwir safle Eglwys Loegr yr oedd ef yn ei chael yn fwyfwy anodd i'w hateb.

Mae'r bumed bennod, sy'n olrhain twf y dylanwadau newydd, yn un hunllefus ar sawl ystyr - canoli perchnogaeth yn fwyfwy a'r mynegiant Cymreig yn mynd yn fwyfwy ymylol.

Nid rhaid ychwanegu fod holl duedd economaidd Prydain Fawr gyda'r canoli fwyfwy ar ddiwydiannau yn gwthio'r Gymraeg fel clwt i gornel, yn barod i'w daflu ar y domen.

Gwelir, felly, yn fwyfwy yr angen am fudiad CYD, sy'n cynnig y cyfle i ddefnyddio'r iaith yn gymdeithasol trwy ddod â Chymry Cymraeg a dysgwyr at ei gilydd.

Ond y mae arwyddion calonogol i'w gweld, wrth i fframweithiau amlieithog ac amlddiwylliannol gael eu derbyn fwyfwy.

Nodir y byddai lle ar dudalennau "TIR NEWYDD" i bob agwedd ar waith yr artist, a mynegiant llawn o'r diwylliant modern gan gynnwys y wyddoniaeth sydd fwyfwy beunydd yn ffurfio sail nid yn unig bywyd cyffredin ein gwareiddiad heddiw ond ein bywyd esthetig

Wrth i'w cynulleidfaoedd chwyddo, tyfai'r gweinidogion yn fwyfwy dylanwadol, a daeth yr ardal ddiwydiannol yn faes cenhadaeth deniadol i ŵyr brwdfrydig a dysgedig megis Thomas Rees, Cendl, Noah Stephens a Robert Ellis (Cynddelw), Sirhywi, John Jones (Ioan Emlyn), Glynebwy a William Roberts (Nefydd), y Blaenau.