Heb gadarnleoedd ieithyddol, mae'n anodd i unrhyw iaith gynyddu: dyna mae profiad gwledydd eraill wedi ei ddangos hyd yma.

Mater o ofid hefyd yw crebachiad yr iaith yn yr hyn a ystyrir yn gadarnleoedd ieithyddol.

Erbyn hyn y mae'r Gymraeg yn iaith leiafrifol hyd yn oed yn y Fro Gymraeg, yr ardaloedd hynny y'u hystyrir yn gadarnleoedd yr iaith.

Y coleg hwn oedd un o gadarnleoedd Protestaniaeth yng Nghaergrawnt yn y cyfnod hwnnw, ac yr oedd yno ysgolheigion disglair.

Hynny fyddai'n sicrhau cymdeithas hyfyw Gymraeg ac amddiffynfa i gadarnleoedd yr iaith.

Canys mwy trist na thristwch oedd deall mai Miriam oedd yr unig blentyn punp oed a siaradai gymraeg o blith naw o blant a dderbyniwyd i ysgol Llangybi y flwyddyn honno wedi gwyliau'r haf, a hynny yn un o gadarnleoedd 'tybiedig' yr iaith.