Nid bod cyfraniad cerddorol yr Eglwys yn ddisylw gan fod organ a chôr eglwys gadeiriol neu abaty yn sicr o fod yn hyfrydwch i glust pwy bynnag a'u clywai Ond yr oedd crefft y telynor a'r crythor proffesiynol yn dai yn hynod fyw a derbyniol, a pharch mawr yn cael ei ddangos tuag at feistri'r re/ pertoire traddodiadol helaeth a chywrain, sydd bellach wedi llithro bron yn llwyr o'n gafael.

Wrth ochr y Sukiennice y mae dau dþr enfawr yr Eglwys Gadeiriol (y mae gennyf gof da o fynychu cyngherddau yn yr eglwys hon gyda'r eira'n blastar y tu allan ac ymhell dros ddwy fil o bobl y tu mewn yn gwrando ar Mozart neu Verdi fel petaent mewn yn gwrando ar Mozart neu Verdi fel petaent mewn gwasanaeth crefyddol).

Ar y Sul, cefais fy hun tu fewn i'r eglwys gadeiriol yn mwynhaur offeren ac yn bwyta ac yn yfed rhywbeth llawer mwy sylweddol.

Ar ôl bod yn ymarfer gydag arweinwyr eu hamryfal gorau daeth 200 o gantorion ifainc o bob cwr o Gymru ynghyd yn Eglwys Gadeiriol Tyddewi, Sir Benfro, i recordio ar gyfer y teledu ddarn newydd gan Karl Jenkins ar gyfer Corau Ieuenctid a Cherddorfa, a gomisiynwyd yn arbennig gan Gerddorfa'r BBC.

Yn dilyn perfformiad gan Ysgol Ramadeg Friars yn yr Eglwys Gadeiriol, fe gafodd ei ddewis i gymryd rhan mewn rhaglenni drama a oedd yn cael eu cynhyrchu yn stiwdios Brynmeirion.

Cymerodd Corws Cenedlaethol Cymru hefyd ran mewn dau o gyngherddau mwyaf y tymor yn Neuadd Dewi Sant, gan lwyfannu eu cyngerdd eu hunain yn Eglwys Gadeiriol Llandaf.

Erbyn diwedd yr Oesoedd Canol yr oedd yr hanes wedi treiddio i eicongraffeg boblogaidd, ac i'w weld hyd yn oed yn y cerfiau dan y seddau yn yr eglwysi (e.e yn eglwys gadeiriol Caer).

Rwy'n meddwl fod yr awdl yma (sef ei awdl gadeiriol yng Nglyn Ebwy, 1958, i Gaerllion-ar-Wysg lle mae'r henwr yn cynghori'r gwr ifanc i gadw'n glir o gaer y Rhufeiniaid) yn fwy perthnasol i'r sefyllfa sy 'da ni heddi (nag oedd hi adeg ei chyfansoddi yn 1958).

Cofiaf rai blynyddoedd yn ol, mewn cinio ym Mangor, wrando ar y gŵr gwadd sef Richard Lloyd, cyn Organydd Eglwys Gadeiriol Henffordd ac yn ddiweddarach Durham, sydd yn awr wedi ymddeol ac yn byw ym Mhentraeth, Mon, yn cofio ei wyliau pan yn fachgen yn Llangairfechan ac yn mynd i un o ddatganiadau Ffrancon a hefyd yn cofio ei garedigrwydd drwy ganiatau iddo ymarfer ar organ wych Eglwys Crist.

Yng nghastell ac eglwys gadeiriol Wawel gerllaw'r canol y cleddir brenhinoedd, beirdd, cerddorion ac enwogion eraill.

Roedd eglwys golegol yn debyg i eglwys gadeiriol, ond ar raddfa lai wrth gwrs.

o'u golygu a'u profi a'u caniata/ u ganddynt hwy, i'w hargraffu i'r fath nifer o leiaf fel y bydd un o'r naill fath a'r llall ar gael i bob Eglwys Gadeiriol, Golegol a Phlwyfol a Chapel anwes .

Gwedd ddryslyd a fyddai i hanes Gorsedd y Beirdd pe baem yn ceisio ei adrodd gan anwybyddu'r ffaith mai'n daleithiol neu'n 'gadeiriol' y gweithredai'r mudiad yn y dechrau ac yn ystod cyfran helaeth o'r ganrif ddiwethaf.

Cafodd ficeriaeth Rhiwabon, Llanfyllin, a Meifod, a chodwyd ef yn Ganon Eglwys Gadeiriol Llanelwy.

Un o'r canolfannau pregethu pwysicaf trwy'r ganrif oedd Croes Sant Paul, gyferbyn ag eglwys gadeiriol Sant Paul yn Llundain.

Yna, ymlwybrodd am hanner milltir drwy'r dorf yn y sgwâr i'r Eglwys Gadeiriol.

Ac ym Mangor, gadawodd y moddion i godi'r elusendai sydd gyferbyn â'r Eglwys Gadeiriol ac yn dal yn ddefnyddiol.