Ac ~n yr ymdrech, mae'r stori yn trosgynnu ei hun i dir myth; yn troi'n ddeunydd tebycach i'r chwedlau oesol mawr am y wledd yng Ngwales, Brân ar Ynys y Merched, Cyrch Arthur i Gaer Siddi neu Beredur i'r Castell Grisial.

Yn y ddeunawfed ganrif ehangodd y stâd trwy adeiladu dwy gaer anferth ar ei dir, sef Caer Williamsberg a Chaer Belan ar geg orllewinol Afon Menai ger Dinas Dinlle.

Cerdded ar Mynydd y Gaer yn y niwl a'r glaw oedd y profiad mwyaf diflas mae'n siwr.

â'i rhyddhau o'i chytundeb a chymrodd y cyfarwyddwr ei siawns ar yr actores o Gaer.

Ceir yma enghraiffl bwysig o gaer o'r Oes Haeam, a adeiladwyd gan y Celtiaid cynnar, sef Tre'r Ceiri.

Yma mae henaint heulwen yn chwarae mig â llwydni nudden Mai ac yn ymuno â hi i Hingo pennau'r mynyddoedd crychlyd sydd yn creu math o gaer i Stanley .

Efallai mai fel hyn yr edrychai'r gaer ar Ben- dinas, gerllaw Aberystwyth, yn yr hen amser.

"Gyrru, gyrru i Gaer I briodi merch y maer.

Rwy'n meddwl fod yr awdl yma (sef ei awdl gadeiriol yng Nglyn Ebwy, 1958, i Gaerllion-ar-Wysg lle mae'r henwr yn cynghori'r gwr ifanc i gadw'n glir o gaer y Rhufeiniaid) yn fwy perthnasol i'r sefyllfa sy 'da ni heddi (nag oedd hi adeg ei chyfansoddi yn 1958).

Er hynny, fe fyn iddo gael yno gaer fawr a berthynai i arweinydd milwrol o'r dosbarh neu'r teip y gellid disgwyl i Arthur berthyn iddo.

Ond aeth yn ei flaen i Gaer ac i Wolverhampton i astudio a graddio mewn cylfyddyd gain, a threulio dwy flynedd a hanner wedyn yn gweithio fel arlunydd ym Methesda, yn peintio portreadau, ond yn fwyaf arbennig, y tirwedd mynyddig o'i gwmpas.

Erbyn diwedd y ddeunawfed ganrif penodwyd John Griffith, Llanfair Is Gaer, Sir Gaernarfon, yn Dderbynnydd Cyllid Tiroedd dros y rhanbarth a Brenianllaeth Caer.

Wedyn, dyma'r ddynas yn rhoi pib i bawb i hongian wrth labad ei gôt, a'n gwahodd ni i'w chwythu nhw, ac mi fasach yn meddwl wrth y sūn fod yna griw o sgyrsions ar stesion Gaer wedi mynd yn groes.

Darllen amdano yn y wasg oedd yr wybodaeth gyntaf a gafodd teuluoedd y Cwm am benderfyniad Dinas Lerpwl i foddi eu cartrefi a'u capel er mwyn creu cronfa enfawr o ddŵr i ddiwallu galw diwydiant Lerpwl, glannau Merswy a rhannau o Gaer am fwy o ddŵr.

Huana, ei chwaer oedd yn gwarchod Owain Goch a Llywelyn gan eu llusgo o gaer i gaer dan orchymyn y Tywysog.