Fel ym mhob brwydr, rhaid i'r cadfridog doeth ymosod ac amddiffyn yn dactegol, a rhaid iddo drefnu ei fyddin yn y fath fodd, fel bod ei filwyr yn ymosod ar y mannau gwan yn amddiffynfa'r gelyn.

Heddiw rhaid inni ddeall fod rhagfarn wrth-Gymreig y blaid Lafur mewn rhai rhannau o Gymru-Morgannwg Ganol, er enghraifft - yn deyrnged uniongyrchol i'n cynnydd ni, gan fod rhaid i Lafur ystyried cenedlaetholdeb Cymreig fel gelyn gwleidyddol o'r radd flaenaf.

a ydych am ddweud wrthynt eu bod i fynnu cael gan y gelyn y mesur iawn o gyfiawnder i'w gwlad, a bod cael mymryn yn rhagor na hynny yn eu gwneud, o fod yn weinidogion cyfiawnder, yn weithredwyr gormes a chamwri ?...

Iddo ef, Penri oedd Marprelate a gelyn anghymodlon Eglwys Loegr.

"Dyma'r goes fetel," gwaeddodd un o'r gelyn wrth edrych drwy ddarnau o'r Spitfire ar ôl iddi gwympo.

Dyw tasg y gohebydd ddim yn gyfyngedig chwaith i egluro pwy yw pwy yn y lluniau hynny, fel y gall y gwyliwr cul ei feddwl ddathlu ergyd sy'n taro'r gelyn a thrista/ u pan fo'r un darlun o alanast a dioddefaint yn digwydd dilyn ergyd a drawodd un o'n `bechgyn ni'.

Nid gelyn cyffredin oedd Talfan, fe wyddwn hynny'n dda.

Adwaith cyntaf Manawydan oedd goddef yr amgylchiadau drwg, ond o'r diwedd yr oedd yn rhaid iddo ddod o hyd i'r gelyn a'i wynebu.

I gadw'r gelyn a'r bwystfilod allan, codid cloddiau cedyrn o bridd a cherrig o gwmpas y ddinas, a ffosydd tu hwnt i'r cloddiau; Byddai i bob amddiffynfa ddwy ran, un at gadw'r anifeiliaid a choed tan a phethau eraill, ac un arall gadarnach i'r bobl fyw ynddi.

Dibynnant lawer am eu diogelwch ar gyfeiriad neu drawiad y gwynt ac ar eu gallu i arogli gelyn cyn iddo'u goddiweddyd, yn fwy felly nag ar eu llygaid, sydd wedi'u lleoli ymhell yn ôl ar ochr y pen.

Mae hwn yn symudiad da am ei fod yn gwneud dau beth - sef "datblygu% darn mawr - a bygwth un o Werinwyr y gelyn yr un pryd.

Maen nhw'n llawn i'r ymylon o fwydydd a danteithion ar gyfer milwyr y gelyn.

Ilicin yw'r gwenwyn sydd yn amddiffyn hâd y goeden gelyn, cemegyn sydd yn gallu achosi llesgedd, cyfog a dolur rhydd yn y sawl sy'n mentro ei fwyta.

Ac yn sicr, roedd gan Gwilym R. Jones o'r cychwyn cyntaf ryw ofnadwyaeth greadigol ym mhresenoldeb y 'Gelyn olaf'.

Fel roeddwn i'n dweud, cyfrwng sarhad a sen rhyfedd iawn - gwisgo megis mewn anrhydedd enw eich gelyn.

Oherwyd hyn, ni fu'n ddigon cyflym i weld y gelyn wrth gynffon ei Spitfire.

Ond gwyr y Cymry fod y gelyn yn fyddar yn y glust agosaf ato.

Deffrôdd y gelyn mewn dychryn i glywed gwŷr Gideon yn dynesu gan weiddi 'Cledd yr Arglwydd a Gideon'.

Trodd Douglas i'r chwith a gwelodd y gelyn yn cwympo fel carreg i'r ddaear.

"Dyma ein cyfle i gyfarfod â'r gelyn," atebodd Douglas gan hercian tuag at ei Spitfire yn y maes awyr.

Sioc y diwrnod wedyn, fy nychryn fy hun wrth ildio'r un fath i'r gelyn.

gelyn.

Yr hyn sydd yn drawiadol yn yr ymdriniaeth yw fod Theophilus yn ymgysylltu â chymaint o Ymneilltuwyr a Methodistiaid ar hyd ei oes, er ei fod mor enwog fel gelyn anghymodlon iddynt.

Nid oherwydd ei bod yn haws crafu'r pridd sydd eisoes wedi'i droi neu ei balu y dewisir lleoliad o'r fath ond oherwydd nad oes drywydd ar bridd felly ac na all gelyn sy'n dibynnu ar ei ffroen ddilyn trywydd o'r ganolfan i'r llecyn magu.

Gan mai am ryw ugain llath fwy neu lai y gall y gelyn ddilyn y trywydd cyn troi'n ôl i'r fan lle llamodd hi i'r wâl, hela ar y darn hwnnw'n unig y bydd ef gan fod y naid anferth wedi torri dilyniant y trywydd.

Yn y rhifyn cyntaf cyhoeddwyd erthygl gan Peter Bailey Williams, oedd wedi canfod "y gelyn yn brysur wrth ei waith", yn nes at adref, sef ychydig o filltiroedd i lawr y ffordd o'i blwyf ei hun, yn nhref Caernarfon.

Tua chanol nos, a'r gelyn yn cysgu'n drwm yn y dyffryn isod, rhoes Gideon arwydd a thorrodd pob gŵr ei biser a dechrau chwifio'r ffagl dân a bloeddio pob un ei utgorn nes i'r dyffryn grynu.

Os symudwch ddarn mawr allan i sgwâr lle mae'n gallu cael ei fygwth gan Werinwr y gelyn - yna bydd yn gorfod mynd yn ôl eto - a dyna chi wedi gwastraffu un symudiad o leiaf.

Ar weundir gogleddol y Berwyn, sydd dan reolaeth ciperiaid, dyn yw gelyn pennaf y Boda Tinwen.

Yr oedd y rheini bellach yng ngwasanaeth y gelyn.

Eto cyfyd damcaniaeth Branwen Jarvis anawsterau: yn yr ail bennill, os Crist a olygir gan 'Arthur Iôr' sy'n arbed Mabon ac yna rywsut yn peri ei fwrw i 'fydafon geol y gelyn' yna ni ellir gwneud synnwyr o'r peth.

Er mai gelyn iddo oedd Douglas Bader, yr oedd wedi edmygu ei ddewrder ers blynyddoedd.

Jones o'r cychwyn cyntaf ryw ofnadwyaeth greadigol ym mhresenoldeb y 'Gelyn olaf'.

Ond rydw i'n gallach erbyn hyn, yn adnabod y drwg, yn adnabod y gelyn." "Rwan Alun rydych chi'n mynd yn rhy bell yn sôn am y drwg ac am y gelyn.

Mi fyddia'n dlawd ar y rheini heb doreth o eira i dynnu ei lun a robin goch yn rhynnu ar frigyn coeden gelyn ar y canfas gwyn.

Yn aml iawn fe fydd y prentis 'ymosodol' yn ei gael ei hun mewn sefyllfa lle mae wedi aberthu gormod, a'i fyddin bellach yn rhy wan i wrthsefyll gwrth-ymosodiad y gelyn pan ddaw.

Ond yr oedd Douglas Bader a'i ffrindiau y tu ôl i awyrennau y gelyn.

Ond pan glywsant fod y difrodwyr yn nesa/ u, rhoesant orchymyn i'r Cymry guddio yn y coed a disgwyl heb symud nes i'r gelyn gyrraedd.

Heb unrhyw amheuaeth, yr oedd y Rhyfel yn grwsâd yn erbyn rhuthr y gwrth Dduw Natsi%aidd, a gelyn rhyddid, ond ymofidiodd am fod canlyniadau'r Rhyfel, sef casineb, rhagfarn, bydolrwydd, anobaith, colli ffydd yn Nuw a dyn, pylu'r ddeddf foesol a diystyru'r ysbrydol ar gynnydd.

Ym mrwydr Baddon fe ddywedir iddo ef ei hun ladd naw cant a thri ugain o filwyr y gelyn.

Os golygir mai troedigaeth SL yn y tridegau a arweiniodd rywsut at Penyberth a'i daflu ef i 'eol y gelyn', yna beth yw ystyr y 'carchar a'r seler ddilawnter dan lif anafon' yn y pennill cyntaf, cyn dyfod 'Arthur i'th arbed di'?

Croesodd y môr a glaniodd ar draethau gogledd y wlad, a thrwy iddo ladd cynifer o Wyddelod, cafodd rhan helaeth o ogledd-orllewin Cymru wared ar y gelyn.

Darllenwn eto hanes y gwragedd ar fore'r Atgyfodiad yn mentro allan i wersyll y gelyn, a darganfod fod y gwersyll yn wag.

Yr unig bwnc trafod oedd undod Arabaidd yn erbyn y gelyn Iddewig.

Roedd y gred yn bodoli adeg y Rhyfel Byd Cyntaf, hwyrach am fod yr amser roedd yn ei gymryd i gynnau'r drydydd sigare/ t yn rhoi digon o gyfle i'r gelyn fedru saethu at y golau gwan yn y tywyllwch.

A chyn belled na fydd awyrennau'r gelyn felltith o gwmpas, mae rhyddid iddyn nhw gario lampau fel yn yr hen ddyddiau.

Efallai mai gelyn pennaf dyn mewn rhai cyfeiriadau yw ef ei hun.

A wnei di gymryd rhan ynddo, rhag ofn iddo fynd yn fethiant, ac i'r gelyn gael testun gorfoledd?'

Rho i ni gael canu hyd yn oed yn wyneb y gelyn eithaf.

Felly, yn ddidrafferth ac yn ddistaw rydych yn gadael y gell gydag arfau'r milwyr yn eich dwylo, yn barod i wynebu'r gelyn.

Ac oherwydd y tywyllwch a ddeddfwyd fel rhwystr i awyrennau bomio'r gelyn, ni fu'n bosibl i rai o hoelion wyth yr enwad ddod yno i roi eu sêl a'u bendith ar weithgareddau'r dathliad.

Daeth y ddau dywysog i gynghrair i wynebu'r gelyn cyffredin.

Slogan poblogaidd heddiw yw: 'Dwi'n gant y cant Cubano!' Hawdd yw harneisio emosiynau o'r fath yn erbyn gelyn mor amlwg ag America, ond mae'r agwedd tuag at yr Eglwys wedi newid hefyd.

"Petai rhywbeth yn digwydd i'r cnaf byddai'r gelyn yn talu'r pwyth yn ôl yn giaidd.

Yn wir, fe welodd ef lifeiriant datblygiad i raddau uwch na neb arall; a phan gofiom mai dangos dyn yn ymgyrraedd at dynerwch uwch ac at ryddid cydwybod a wna stori datblygiad, gallwn sylweddoli mai cynorthwy i grefydd ac nid gelyn, ydyw'r gred mewn Datblygiad ...

Sut y medrwn ni fod yn llawen dan draed y gelyn a ..." "Ssh ..." Rhoddodd Marie bwniad iddo i'w dewi pan welodd ddau filwr ar fin y dorf yn edrych yn sarrug tuag atynt.

"Ac yn y fan yma mae anrheg Monsieur Leblanc i'r gelyn." Trawodd Henri ei fys ar y map mor wyllt fel y bu bron iddo dorri twll yn y papur cras.

Oherwydd ei bod wedi mynd heibio i'r wâl am oddeutu ugain llath cyn dod yn ei hôl drachefn ar yr un trywydd, y mae wedi gadael dwbwl ei thrywydd arferol ar y darn hwnnw o dir a bydd y gelyn yn cael ei gamarwain i dybio ei fod ar ei gwarthaf ac ar fin ei goddiweddyd.

Sicrhau parhad yr hil yw'r rheswm am hyn, fel pe deuai gelyn o hyd i un ohonynt, byddai gobaith i'r gweddill.

Costiodd y ddau ryfel yn ddrud i'r llywodraeth ganolog, a oedd yn benderfynol o amddiffyn undod gwladol Ethiopia, yn arbennig am fod Massawa, un o'i hunig ddau borthladd, ar dir y gelyn yn Eritrea.

pan ddeuant wyneb yn wyneb â'r gelyn, a ydych am orchymyn llu o ddynion...

Os oeddwn wedi disgwyl rhywbeth hurt, fel miloedd o blant yn canu a dawnsio i gyfeiliant darlleniadau o'r Llyfr Gwyrdd sy'n cynnwys doethinebau Gadaffi, fe sylweddolais yn fuan mai ysgolion oedd y rhain i bregethu undod Arabaidd yn erbyn y gelyn Iddewig.