Cyfrol newydd o gerddi gan fardd a beirniad amlwg.

Y mae'r Athro Koutroubas hefyd yn fardd, yn cyhoeddi cyfrolau o gerddi mewn Lladin a Groeg.

Ar ôl treulio'r gaeaf yn Sri Lanka mae troellwr Morgannwg a Lloegr, Robert Croft, wedi dychwelyd i hinsawdd llai trofannol Gerddi Sophia.

Dyma ei degfed cyfrol o gerddi a'r drydedd i gynnwys cyfieithiadau Saesneg ochr yn ochr a'r cerddi gwreiddiol.

Mae'r pentrefi'n amlwg yn amrywio o ran maint a staws - rhai gyda nifer o dai sylweddol, a gerddi, a llwybrau dymunol rhwng y coed ar y ffiniau - darlun chwedlonol a rhamantaidd o flaen fy llygaid - eraill yn fwy clod a diaddurn.

Cyfieithiad Saesneg o holl gerddi Dafydd ap Gwilym, gyda nodiadau.

Un o'i hoff gerddi oedd soned Saunders Lewis, 'Rhag y Purdan'.

mae'r bardd Llydaweg, Youenn Gwernig, wrthin paratoi cyfrol tair-ieithog o gant o gerddi yn y mesur.

'Dach chi'n mynd ati i chwilio am bethau gwahanol yn ei gerddi o a 'dych chi'n cael rhyw bethau arall bob tro 'dach chi'n mynd 'nôl at ei farddoniaeth o.

Casgliad arall o gerddi doniol a darllenadwy yn y gyfres o Farddoniaeth Loerig sy'n gwneud imi gredu mai ffisig geiriol yw'r gorau yn wir.

Mae'n hysbys iawn fod Goronwy Owen yn ysgrifennu yn null Horas mewn nifer o'i gerddi, megis 'Cywydd y Gwahodd' neu 'Awdl y Gofuned', tra oedd Edward Richard, Ystradmeurig, yn dilyn Fyrsil a Theocritus yn ei fugeilgerddi.

Ond er hynny roedd rhai o'r tai yn dal yn ddilewyrch y tu ôl i'w rheiliau rhydlyd a'u gerddi bychain.

Cyfansoddodd Thomas Jones gerdd goffa i'r 'Telynor Ieuanc o Langwm.' Y mae mwy nag un o'i gerddi yn mynegi yn ogystal, yn dyner a diffuant iawn, ei hiraeth am Arthur.

Dyma wlad o'r fath dlysaf - gwlad wedi bod unwaith, y mae yn amlwg dan driniaeth uchel; palasau a ffermdai mawrion ar bob llaw i mi, ond heb neb yn byw ynddynt - eu ffenestri yn yfflon, y muriau o'u cwmpas wedi syrthio, y perllanau mawrion a'r gerddi yr un ffordd â'r meysydd, a'r meysydd yn anialwch.

Yn y lôn a'r gerddi hyn ymgasglai pawb a oedd wedi dilyn y trên ar hyd y cledrau a phennau'r cloddiau.

Rhedai lôn ar y crib y clawdd deheuol, tu ôl i dai Bryn Road, gyda gerddi cefn High Street ar gopa'r clawdd i'r gogledd.

Rhoddodd dwy gyfres gan Fulmar West - Gardeners of the Valleys ac On the House - gipolwg diddorol ar fywydau pobl eraill, yn eu gerddi a thu mewn i'w cartrefi.

Er mai prif lyfr John Addington Symonds ydoedd The History of the Italian Renaissance, ac er bod y llyfr hwnnw ar ryw ystyr yn hollol nodweddiadol o nawdegau olaf y bedwaredd ganrif ar bymtheg ac o ddechrau'r ugeinfed, ei lyfr mwyaf poblogaidd ydoedd Wine, Women and Song: Mediaeval Latin Students', llyfr a dynnodd y llen oddi ar gerddi'r Ysgolheigion Crwydrad, ac, fel y cawn weld, yr oedd eraill wrthi'n dadlennu byd cerddi'r Trwbadwriaid.

Y mae yr holl balasdai ardderchog y cyfeirwyd atynt, a channoedd heblaw hwy, heddiw yn syrthio yn gyflym i adfeiliad; mwy na hanner y rhai sydd o gwmpas Huntsville yn weigion; y gerddi blodau a'r perllanau yn llawn chwyn a'r mulod yn eu pori; naw o bob deg ohonynt `To be Sold or Let'.

Casgliad o gerddi gan fardd newydd, cyffrous o Gymru.

Y gobaith yw bydd agwedd arloesol yr ardd at wyddor planhigion a garddwriaeth yn rhoi Cymru yn rheng flaen gerddi botaneg y byd.

Eto teimlwn ei bod hi'n werth y drafferth o fynd i'r afael â'i gerddi.

`O gwmpas y dref, yn mhob cyfeiriad, y mae dyffryn wedi ei fritho â phalasau - rhai pur fawrion a gwychion, ac eraill llai; parciau, perllanau, a gerddi o'u cwmpas.

Fel yn yr ysgol rad yn ôl Ieuan Glan Geirionydd, y tebyg yw mai 'Cerddi Homer a Virgil geinber' a bynciai Morgan ym mhorth plasty Gwedir dan ofal y caplan, neu o leiaf gerddi Virgil, gan ei bod yn bur sicr mai ar ramadeg a llenyddiaeth Ladin y byddai prif bwyslais yr addysg a geid yno - er ei bod yn debygol fod Saesneg ac egwyddorion y grefydd newydd Anglicanaidd yn cael eu dysgu hefyd.

Ar un wedd y mae hon yn rhoi camargraff inni, am ei bod yn llawer mwy personol na chrynswth gwaith y clerwr, ond eto i gyd y mae'n gwbl nodweddiadol o'i waith o ran ei hanfod, am fod tynerwch dynol o fewn y teulu yn wedd ar fywyd a bwysleisir yn arbennig yn ei gerddi mawl, ac am fod ei arddull seml ar ei mwyaf effeithiol yma yn cyfleu argraff o deimlad dwfn a diffuant.

“Bu Hoff Gerddi Cymru yn syfrdanol o boblogaidd ac y mae'n fwriad gennym gyhoeddi sawl casgliad o gerddi gwahanol er mwyn cael cyfres o lyfrau barddoniaeth y bydd pawb yn mwynhau eu darllen.

Os craffwn ar gerddi cynnar T.

Cynnwys lu mawr o gerddi rhagorol a erys yn eu blas tra pery'r iaith ac nid y rhan lleiaf pwysig o'r gyfrol, o ran glendid arddull a graenusrwydd cynnwys, yw'r Rhagymadrodd.

Cynhwysai nifer o gerddi rhyfel, yn gymysgedd o rai dwys grefyddol, rhai hiraethus-deheuol, ac un ffyrnig o feirniadol.

Yr oedd dylanwad dwy o gerddi hir Shelley, Prometheus Unbound a The Revolt of Islam, ar awdl Hedd Wyn, a cheir creadigaethau debyg i Arwr Hedd Wyn a 'Merch y Drycinoedd' yn y ddwy gerdd hyn.

Pan gyrhaeddodd y milwyr o boptu'r trên ymffurfiasant yn un rhes yn wynebu Bryn Road (lle'r oedd llawer o fenywod a phlant ymhlith y dyrfa), a dwy res gyferbyn â gerddi High Street.

Williams Parry, fe gredaf fod gennym gerddi unigol sydd gystal yn ol eu math a dim oll a sgrifennodd neb arall yn unman.

Mae'r arbrofion yn hwyl - amrywiant o grisialau siwgr i belenni gwyfyn symudol, o bobi i dyfu gerddi crisial.

Bwydid yr ymwybod hwn gan gerddi proffwydol y beirdd brud, fel y'u gelwid, a addawai atgyfodiad gogoneddus i'r genedl a buddugoliaeth ar ei holl elynion.

Mae yma gerddi gwefreiddiol ynghanol casgliad cymysg iawn o ran naws.

Casgliad o gerddi doniol yn sôn am afiechydon.

Wn i ddim pwy a ddechreuodd achwyn yn gyntaf am 'y beirdd modern hyn.' Efallai y gellir ei ddyddio i'r ymateb chwyrn i rai o gerddi cynnar Bobi Jones, dywedwch, yn niwedd y pumdegau a dechrau'r degawd nesaf.

Daw'r gair asid o'r Lladin acidus, sy'n golygu sur.Ceir cannoedd o asidau naturiol, hyd yn oed yn ein gerddi.

Cymysgedd sydd yma o gerddi caeth a rhydd gyda rhai ohonynt yn y mesur gwers rydd cynganeddol.

Mae yma hefyd saith o gerddi a rhyw arbenigrwydd yn perthyn iddynt gan fardd ifanc dawnus o'r enw Tom Parry.

Mae blodeugerdd ddiweddar o gerddi Saesneg a Chymraeg, Poets against Apartheid/Beirdd yn erbyn Apartheid - blodeugerdd sy'n cynnwys peth canu cyffredin iawn, iawn - yn profi fod calonnau pobl yn y lle iawn, a'r lle hwnnw nid yn unig o fewn Cymru erbyn hyn.

Wedi deng mlynedd o addysg brifysgol drwy'r Saesneg, roedd Euros yn gyfoethocach ei Saesneg na'i Gymraeg, a dengys ei gyfieithiadau o'i gerddi ei hunan (a wnaeth ef yn ddiweddarach) ei fod yn gryn feistr ar Saesneg.

Fel y dylai pob detholiad gwerth chweil o gerddi fod, y mae hwn yn adlewyrchu yn bendant iawn chwaeth a diwylliant y detholydd.

Lluniodd gerddi am bynciau cyfoes ar y pryd fel y gwrthdystio yn erbyn y Rwsiaid ym Mhrâg, protestiadau Cymdeithas yr Iaith, yn ogystal â'r ysbryd protestgar byd-eang yn y cyfnod, y glanio ar y lleuad ym 1969, Fietnam, y newyn yn Biaffra, ac yn y blaen.

Mae nifer o gerddi tebyg sy'n amlwg wedi rhoi pleser mawr i'r bardd.

Bron i 400 o gerddi gorau'r genedl ar y We am ddim i blant oed cynradd.

Arferai ei dad gystadlu llawer mewn gwahanol eisteddfodau, gan gynnwys yr Eisteddfod Genedlaethol, a byddai'n dibynnu ar Euros i gwyrio a thrwsio'i gerddi.

Y bwriad yn y pen draw oedd olrhain '...' Cyfrol idiosyncratig yw hi; cymharol ychydig o sylw a roddir i gerddi Keats - fel y cyfryw?

Dathlodd yntau ynny drwy ddweud nad oedd am ddechrau Uwyrymwrthod o yfed tan y diwrnod canlynol a'i fod am dreulio gweddiU y iwrnod hwnnw drwy yfed hynny a fedrai o'r hen ddiodydd eth i Drefriw i werthu ychydig gerddi a chafodd lawer o gwrw no.

Yn gyfochrog â'r ddau gyfeiriad hyn mewn hen gerddi, y mae'n werth crybwyll y ffaith fod pedwar neu bymp o bersonau o'r enw Arthur yn hysbys yn y chweched a'r seithfed ganrif, yn benaethiaid neu fân frenhinoedd, yng Ngogledd Prydain, yn Iwerddon ac yng Nghymru.

Y tu ol ac o gwmpas y sbwriel, a'r bobl sy'n cysgu ar y palmant, yn y stesion, ar y gerddi ar ochr y ffordd, mae rhai adeiladau hardd yn Delhi.

Ond yr oedd methiant pobl i ddeall rhai o'i gerddi yn syndod ac yn boen iddo.

Y mae rhywfaint o ddylanwad Gwenallt ar y gerdd, ac mae'n gerdd yn yr un cywair â rhai o gerddi beirdd fel W. H. Auden, Stephen Spender, C. Day Lewis a Louis MacNeice.

Dilyniant o gerddi gwefreiddiol a gafwyd gan Dafydd Rowlands.

Tabledi Gwneud-chi-wenu. Detholiad o gerddi wedi eu golygu gan Myrddin ap Dafydd.

Ond y pnawn yma yr hyn rwyf i am ei wneud yw adrodd ychydig o ffeithiau noeth am droeon ei yrfa cyn ei 'droedigaeth' ym Mhenllyn, neu'n hytrach cyn iddo ddod i'w wir adnabyddiaeth ohono ef ei hunan, gan awgrymu'n wyliadwrus fod a wnelo'r ffeithiau hyn, efallai ryw fymryn a delwedd ac arddull ei gerddi, a chan gadw mewn cof nad yw gosodiadau ysgubol ac anghyflawn am fywyd a chefndir unigolyn o fardd, weithiau gan y bardd ei hunan, o fawr werth i'r neb a fyn o ddifri ei ddeall.

Yn hyn o genhadaeth mae'r cylch yn grwn: y cof cyntaf sydd gennyf i o BLJ yw'r cof amdano yn Ystafell Gymraeg Coleg y Gogledd yn arwain cylch trafod llenyddiaeth a gododd ef ei hun; y mae yn ei rifyn olaf o Daliesin gerddi a stori%au byrion gan raddedigion newyddaf y Gymraeg.

Fe gofia y rhai ohonom fu'n gweithio mewn gerddi plasau yn gynnar yn ein galwedigaeth fel garddwyr, mai deilbridd (leaf mould) ddefnyddiem mewn composts i'r un pwrpas.

Ymhyfrydai yn y ty moethus cyffyrddus, yn y gerddi a'r perllannau; yn y meysydd eang ffrwythlon a ymestynnai i lawr at Afon Wysg.

Fe geir naw o gerddi marwnad gan feirdd i'w plant eu hunain, y gynharaf o gryn dipyn gan Gynddelw yn y ddeuddegfed ganrif, a'r lleill i gyd yng nghyfnod Beirdd yr Uchelwyr o'r bedwaredd ganrif ar ddeg ymlaen.

Cymerwch gasgliad diweddaraf Nesta Wyn Jones oo gerddi, Rhwng Chwerthin a Chrio.

Canodd y Nant i ofyn gŵn gan ryw Wiliam Abad, beth bynnag, a chan fod cyfeiriad at Gorntwn yn un arall o gerddi'r bardd, dyma ateg o blaid cymryd ein bod wedi cysylltu'r gerdd ofyn a'r gwrthrych iawn.

Bydd croeso felly i gyfrol sy'n casglu ynghyd ddeongliadau o'i gerddi, rhai ohonynt, gan rai o'n beirniaid praffaf: Pennar Davies a D.

Tyfodd o hadau eu collfarn hwy gerddi gwarchod lawer a geisiai gelu'r ffaith fod lles y genedl, fel y i gwelid gan ei hyrwyddwyr, yn gofyn gostwng gwerth y famiaith.

Gan fy mod wedi crybwyll un o freuddwydion Waldo, gwell imi grybwyll un arall, er nad yw'n dal cysylltiad ag unrhyw un o'i gerddi.

Mae yna gydweithio rhwng y colegau, yr adran addysg o'r cyngor sir a'r gerddi er mwyn creu swyddi ac mae hynny yn beth da i ardal wledig, meddai'r Cynghorydd Huw John.

Roedd yn fardd ffraeth a fedrai gynganeddu'n hynod o naturiol a diymdrech, ac y mae naws sgyrsiol ar lawer o'i gerddi.

Roedd pawb wedi cael eu syfrdanu wrth weld y rhyfeddod hwn, a rhuthrai pobl i Gaeredin nid yn unig o bob rhan o Brydain i syllu ar y cloc rhyfeddol hwn ond hefyd deuant o bob rhan o'r byd i ddysgu sut oedd creu yr un fath o beth yn eu gerddi nhw.

Y fwyaf o gerddi TH P-W gennyf i yw'r un a deitlir 'Dwy Gerdd'.

Rhoddwyd sylw arbennig i draddodiad barddol toreithiog y cylch, gan gynnwys, yn naturiol, gerddi David Ellis, Penyfed.

Gwenallt Jones ar ei gerddi'n gyffredinol; Ceri Davies a John Rowlands ar 'Marwnad Syr John Edward Lloyd'; R.

Oddi ar ei farw yn Awst bu+m yn ailddarllen ei gyfrolau o gerddi, a'i lythyrau ataf.

.' Hoffai Ieuan Gwynedd hefyd ei ddisgrifio ei hun fel mab y bwthyn neu wladwr mynyddig, a thelynegai yn ei ysgrifau a'i gerddi am fryniau gwyllt Gwalia, am lili%au a rhosynnau coch, am wenyn yn suo, am furmur y nant, ac am blant bochgoch yn chwarae'n hapus ar feysydd gwyrddlas.

Crisialwyd yr holl gyffro anniddig hwn drwy'r byd yn y gerdd ' I'r Anniddig', un o gerddi'r dilyniant a enillodd y Goron i Dafydd Rowlands yn Eisteddfod Genedlaethol Y Fflint ym mlwyddyn yr Arwisgo.

Yn y Tyddyn Du, Maentwrog, y trigai, ac nid cywir mo'r honiad iddo fyw yn y Gerddi Bluog.

Gwelodd gerddi'r bardd Almaenaidd Heine, a swynwyd ef gan eu cynildeb dethol a'u hysbryd telynegol.

Erbyn hyn roedd garddwyr N'Og yn medru tyfu cystal wynwyn a'r Garddwr Brenhinol, ac felly roedd gerddi'r Palas wedi mynd yn ol at dyfu dim ond blodau a ffrwythau gan adael y wynwyn i'r gerddi preifat a'r Lotments.

Wedi cynnig ei wasanaeth, a thra'n disgwyl am long, prysurodd ymlaen â'r gwaith enfawr o aildrefnu perllannau a gerddi yr hen Blas ac ailhau y lawntiau a'r porfeydd, yn ogystal â phlannu rhai miloedd o goed i gysgodi a harddu'r lle.

Mae pŵer sumbolig yr aelwyd werinol yn gyrru drwy gerddi'r prifeirdd eisteddfodol yn bur gyson.

Cafwyd cnwd o gerddi modern/ realaidd ar ôl 1915 ac ar ôl y Rhyfel Mawr: cerddi rhyfel Cynan, 'Atgof', a cherddi Caradog Prichard.

Mae'n cynnwys y gyfrol Gymraeg gyntaf i'w rhoi ar y we: Rebel ar y We gan y Prifardd Robin Llwyd ab Owain a dros 400 o gerddi gan feirdd cyfoes ar gyfer plant cynradd.

O gamu ymlaen i Eisteddfod Genedlaethol Nedd ym 1994, mae Gerwyn Williams yn un o gerddi'r dilyniant 'Dolenni' hefyd yn sôn am un o ddelweddau mwyaf dychrynllyd rhyfel Fietnam yn ei gerdd 'Washington'. Mae'n mynd â ni yn ôl at y llun o'r ferch fach Phan Thi Kim Phuc yn ffoi, dan lefain, o gyfeiriad ei phentref, ac yn rhedeg yn noeth, a llosgiadau'r napalm i'w gweld ar ei chroen.

Pe bawn wedi aros yn y bwthyn gyda mam a Rachel, buaswn wedi gweld dwy'n ymgolli'n ddagreuol a melys yn eu hatgofion a chlywed canmol gerddi Y Plas gyda'i lawntiau'n dawnsio yn lliwiau porffor ac aur tanbaid canhwyllau'r forwyn.

Mae Gwasg Gomer yn gwahodd pobl Cymru i ddewis eu hoff gerddi serch Cymraeg i'w cyhoeddi mewn cyfrol ar gyfer y Nadolig nesa.

Mae Huw Lewis sy'n 20 oed yn dod o Pencrug, Gerddi-Padarn, Llanbadarn Fawr, yn fyfyriwr yn Adran Gwleidyddiaeth Rhyngwladol, Prifysgol Cymru, Aberystwyth.

Yn ail, mae llawer o'r rhai sydd yn y gerddi yn y Gwanwyn a'r Haf yn ei throi hi am y wlad yn y Gaeaf ac yn bwydo ar bob math o hadau, a hefyd ar weddillion y grawn yn y caeau þd a'r gwenith Er bod y pincod i gyd yn byw ar hadau, mae pig y rhan fwyaf ohonynt yn amrywio i drin yr hadau y maent yn ei fwyta, ac i ddileu unrhyw ffraeo ynglyn â bwyd.

Croeso i Ceri Leanne, merch fach i Dawn a Phil, Gerddi Ty Gwyn a wyres fach i Edith Graves, y Gorlan.

Yr oedd yn ddarllenwr brwd ac yn hanesydd naturiol, a byddai ymweld â chartrefi Cymru yn fwynhad pur - mangre geni John Pugh yn New Mills, beddrod Ceiriog yn Llanwnnog; Gregynog, cartref wyresau David Davies Llandinam; a chael caniatad y Dr Glyn Tegai Hughes (y pryd hynny) i weld y gerddi hyfryd.

I mi, un o gerddi mwyaf yr ugeinfed ganrif yw 'Difiau Dyrchafael' gan Saunders Lewis.

Dawn fwyaf arbenning y bardd yma yw efelychu a pharodïo rhai o gerddi enwocaf Cymru drwy'r oesoedd (cerddi fydd yn gyfarwydd i unrhywun sydd wedi gwneud lefel o ac A mewn Cymraeg), a gwneud hynny'n goeglyd a sbeitlyd, gydag ambell i gic yn ei neges.

Gadawodd Youenn Drezen hefyd nifer o gerddi hir, fel Kan da Gornog (Cân i'r Gorllewin) a gyhoeddwyd yn Gwalarn.

Yr unig beth negyddol a ddwedwn i am y gyfrol yw fod rhan rhy helaeth ohoni yn yr adran "Amrywiadau", gyda nifer fawr o gerddi wedi eu seilio ar y pennill "Bachgen Bach o Felin y Wig" ond wedi dweud hynny, mae unrhyw un sydd yn gallu gwneud cywydd neu awdl ar y fath bwnc, a chodi gwen ar yr un pryd, yn haeddu canmoliaeth fawr.

Ond lle mae'r beirdd a gyfansoddodd gerddi gwir fawr mewn iaith estron?

Efallai y bydd A Ddioddefws a Orfu hefyd yn creu ymateb mwy cymysg na'r drama-gerddi traddodiadol, gydag elfennau digon caled yn y stori a defnydd helaeth o'r hyn sy'n cael ei alw'n 'fratiaith'.

Ni wyddom y nesaf peth i ddim am Lewis Glyn Cothi heblaw'r hyn y gellir ei gasglu o'i gerddi, ond awgryma'i enw mai fforest Glyn Cothi ym mhlwyf Llanybydder yng ngogledd sir Gaerfyrddin oedd ei ardal enedigol.

Er yn Roegwr o'r Groegwyr ei hunan, y mae'n mynegi yn ei gerddi ddyhead dwfn am weld heddwch rhwng gwlad a gwlad a brawdgarwch rhwng dyn a dyn.