cyn hynny yn niwl y cynoesoedd ardal lle crwydrai y dyn cyntefig o hendref y glannau o gwmpas Gronant, Mostyn a Llannerch y Môr i'w hafodai byrhoedlog i hela ceirw, sgwarnogod, grugieir - a physgota y nentydd a'r hen hen lynnoedd am y brithyll brown naturiol...

Daw'r daith i ben gyda golwg ar natur ac ecoleg arfordirol glannau'r Fenai a'r olygfa wych a geir oddi yno tua'r tir mawr.

Ychydig o frwdfrydedd er i'r beirniaid ganmol ymdrechion Nia Parry, Glannau Tegid a Derfel Roberts, Sarnau.

Yna os ewch chi o gwmpas trwyn y Mwmbwls i lawr i fae Bracelet gallwch gasglu esiamplau o ffosil gwymon môr sy'n edrych yn debyg i ddarnau deg ceiniog crwn ar y creigiau ger gorsaf gwyliwr y glannau.

Diffoddodd goleuadau'r glannau o un i un, a llyncwyd ni yng nghrombil du y mar agored.

Chwiliwch am yr amryw o blanhigion arfoor a ddaw i'r amlwg yma, wedi addasu eu hunain i wrthsefyll drycinoedd y glannau ac i sugno as chadw lleithder cyn iddo diflannu i'r tywod.

Y colegau sy'n cymryd rhan ydy Coleg Glannau Dyfrdwy, Coleg Llandrillo, Coleg Llysfasi, Coleg Meirion-Dwyfor, Coleg Menai, Athrofa Gogledd Cymru, Prifysgol Cymru Bangor, Coleg Garddwriaeth Cymru, Coleg Harlech a Choleg Iâl.

Er enghraifft, gall y ffaith bod llawer o ddŵr ffo olygu bod yr afon yn fwy tebygol o lifo dros ei glannau.

Drwy'r ffenestr agored y noson honno, y peth olaf a glywai'r plant oedd sŵn yr afon yn llithro'n dawel dros y cerrig ar ei gwely gro yng ngwaelod y dyffryn, sŵn y tylluanod yn hwtian yn y coed ar ei glannau a chyfarthiad pell y llwynog coch o'i ffau ar lethr y mynydd.

Pe byddech yn edrych yn ofalus ar y glannau byddech yn gweld eu bod wedi eu ffurfio drwy i haen ar ben haen o waddod gael ei adael gan yr afon ar ei thaith gan ffurfio llifwaddod (alluvium) ar y gwastadedd.

Gwell peidio casglu'r blodau chwaith, gwywo'n llipa wnant cyn pen fawr o dro wedi eu codi, mae'n llawer rheitiach eu gadael i eraill fwynhau eu prydferthwch.Cynefin tra gwahanol sydd i Flodyn y Gog un sychedig yw hwn ac felly ar weirgloddiau llaith a glannau afonydd y'i gwelwn.

Does neb, am wn i, wedi amau'i gamp fel nofelydd plant, ond am y nofelydd oedolion - awdur Gŵr Pen y Bryn a Gyda'r Glannau - cymysg iawn fu'r farn.

Dyma lle yr oeddynt hwy a'u teuluoedd yn preswylio - yn byw yn foethus yng nghanol eu llawnder - yn ymdroi mewn porffor a lliain main ac yn cymryd byd da yn helaethwych beunydd eu plantations ar y dyffryn, neu hwyrach tua glannau y Mississippi, yn cael eu gweithio ymlaen gan eu niggers, ac overseers uwch eu pennau.

Doedd yno ddim ond chwarel, tair ffarm a stesion gwylwyr y glannau.

Mae ganddo dipyn i'w wneud am rai wythnosau ynglŷn â gwerthu'r tŷ yn Lerpwl; yna mae'n dod yma i aros tra bydd yn chwilio am rywle ar y Glannau.

Mae'r manylion achyddol a geir yma yn newydd, ac yn cadarnhau'r darlun o Theophilus fel gþr bonheddig, ac yn ei osod mewn cefndir bonheddig, ar hyd glannau Teifi, a oedd o hyd yn Gymraeg ei iaith a'i ddiwylliant ar ddiwedd yr ail ganrif ar bymtheg.

Fel llawer o afonydd y mae Afon Conwy weithiau yn llifo dros ei glannau ac yn gorchuddio'r tir o'i hamgylch.

Dro ar ôl tro ni allai wrthsefyll greddf wanwynol i geisio blas dwr yr Elwy ar y glannau.

Ni all sianel afon ond dal hyn a hyn o elifiant, felly os yw afon â mwy o ddwr na hyn bydd yn torri dros ei glannau ac yn gorlifo.

Williams Parry; mae deifwyr o Lerpwl a'r glannau'n mynd yno'n llawer amlach na'r rhan fwyaf o'r bobl leol.

Ffurfir y glannau neu'r cloddiau bychain o bobtu'r afon yn naturiol wrth i'r afon ollwng gwaddod ger y sianel pan fydd yn gorlifo.

Cynghorwyr statudol y Llywodraeth ar gynnal harddwch naturiol, bywyd gwyllt a'r cyfle i fwynhau cefn gwlad Cymru a dyfroedd ei glannau.

A dywed wrth wylwyr y glannau yn Acapulco i drefnu i awyren neu ddwy ddod i'n cynorthwyo.

Clywai afon Llynfi yn y glyn a gwelai wartheg y Teulu'n pori'n Llonydd ar ei glannau.

Welwch chi fawr o flodau yma yn ystod y gaeaf ond mae'n debyg mai dyma'r tymor gorau i weld rhai o adar y mor a'r glannau.

Lerpwl enillodd gêm ddarbi fawr Glannau Mersi.

Yr un pryd cyrhaeddodd y Sacsoniaid prydgolau o ogledd Ewrop ein glannau, gan ddwyn a lladd a llosgi ar eu ffordd.

Adeiladwyd goleudai newydd i nodi'r creigiau twyllodrus o gwmpas y glannau ond, serch hynny, byddai aml longddrylliad.

Yn ystod y ddeunawfed ganrif a'r ganrif ddilynol, collodd Ynys Môn ei label fel "y tir tramor peryglus rhwng glannau Mersi ac America% gan ddatblygu'n ganolfan forwrol bwysig.

Darllen amdano yn y wasg oedd yr wybodaeth gyntaf a gafodd teuluoedd y Cwm am benderfyniad Dinas Lerpwl i foddi eu cartrefi a'u capel er mwyn creu cronfa enfawr o ddŵr i ddiwallu galw diwydiant Lerpwl, glannau Merswy a rhannau o Gaer am fwy o ddŵr.

Rwy'n ddieuog o'r cyhuddiadau ffug sydd yn fy erbyn, a galwaf yn daer ar i lwyth yr Ogoni, holl bobloedd glannau'r Niger, a'r holl leiafrifoedd a ormesir heddiw yn Nigeria i sefyll ac ymladd yn eofn ac yn heddychlon dros eu hawliau.

Ni'n gwbod pa fath o gêm fydd hi achos mae chwaraewyr mwyafrif o'r timau o gwmpas Glannau Merswy, fel Tranmere, yn gweithio'n galed i'w gilydd.

Mae moroedd o wahaniaeth rhwng De Excidio Britanniae a Hunllef Arthur, ond yr un halen sy'n golchi'u glannau.

Mae'n bosib i chi gerdded ar hyd y glannau o gwmpas Bro Gþyr gan gael eich hudo i fynd o gwmpas un trwyn, i mewn i fae arall, ac yn y blaen tan i chi gerdded milltiroedd heb sylweddoli wrth ryfeddu at yr holl greigiau diddorol.