Yn aml hefyd ceisiwn heddiw esbonio'r goel drwy resymoli neu gynnig eglurhad ymarferol.

(Tarddodd y goel hon mae'n debyg yn y Dwyrain lle defnyddid ambare/ l a pharasôl gan frenhinoedd a breninesau.) Gall gweinyddesau mewn ysbyty dystio ymhellach pa mor gryf heddiw yw'r gred gan lawer iawn o bobl na ddylid cymysgu blodau coch a gwyn - mae'n arbennig o anlwcus.

('Churching' yw'r enw Saesneg ar yr arfer.) Y mae'r arfer hwn yn seiliedig ar yr hen goel mai gweithred amhur oedd geni plentyn ac yn arbennig ar yr awydd i roi diolch i Dduw am eni plentyn newydd i'r byd.

Pa goel a fedrwn roi i stori Buddugoliaeth yr Halelwia?

Cafodd almanaciau a cherddi ar goel gan John Jones yr argraffydd yn Llanrwst, ond ni fethodd â thalu amdanynt wedi hynny.

Ni ddylid rhoi gormod o goel ar bob traddodiad ynglŷn ag adeiladu'r eglwys gyntaf oherwydd chwedlau yw llawer ohonynt, rhai a dyfodd yng nghwrs y canrifoedd.

Ardal gwasgarog ydy Bol y Mynydd a'r ffermdai a'r tydynnod wedi eu hau yn blith draphlith dros wyneb y rhostir ac, yn ôl un hen goel, y cawr Odo sy'n gyfrifol am y blerwch Un pnawn mwll cyrcydai Odo ar ysgwydd Mynydd yr Ystum yn ddrwg ei hwyl, a hynny am fod ganddo gorn ar fawd ei droed chwith, a hwnnw'n pigo.

Os oes unrhyw goel ar y dystiolaeth, yr oedd cryn bryfocio'n digwydd ynglyn â'r mater hwn.

Er na ellir rhoi llawer o goel ar hynny, mae'n werth crybwyll bod yr hanesydd Rhys Amheurug o'r Cotrel yn son am feirdd Rhys ap Tewdwr yn ymweld a llys Iestun ap Gwrgant ym Morgannwg - dywed mai hyn fu dechrau'r ymrafael rhwng y ddau dywysog; mewn un copi'r hanes, dywedir mai beirdd Morgannwg a aethai lys Rhys, ac fe'u disgrfir hwy'n ei foli mewn cerdd.

Dyna, er enghraifft, y goel gyffredin ei bod yn anlwcus i gerdded dan ysgol.

Y tebyg yw, fodd bynnag, fod y goel yn llawer hyn na hynny - atgof o gred ein hynafiaid yn nuw'r goedwig.

Mae rhywun yn rhoi gormod o goel ar allu'r gwasanaethau cudd - yn enwedig y rhai Almaenig.

Beddau'r milwyr oeddynt ar goel gwlad, ac yn wir edrychant yr un ffunud â'r beddau o oes y cromlechi.