Ar adeg arall roedd o'n gweithio hefo un ar ddeg o ddynion eraill mewn chwarel, hwn eto mewn lle pur wyllt, a phawb yn byw mewn cytiau a gofalu am eu bwyd eu hunain.

Penodwyd Tref yn ofalwr ar y Rex - swydd oddefol arall a chwbl ddibwrpas fel y dywed yn sarrug wrth Dave yn ddiweddarach: 'Gofalu am filding sy'n mynd i dalu ei dwlu lawr'.

Ei fwriad oedd ei bachu wrth iddi ddod allan, ond yn amlwg roedd madam wedi rhag-weld ei gynlluniau ac wedi gofalu bod ganddi gwmni.

O'r Alban yr oeddwn i wedi dod i Rydychen, ac yr oedd pobl y gogledd wedi gofalu amdanaf Pe buasai raid i mi fel llawer Cymro arall, ddibynnu ar garedigrwydd fy nghyd Cymry wedi dod i Rydychen am gyfeillach a chyfarwyddyd,buaswn mor unig â hen frân gloff ar yr adlodd.

"Ddim hyd yma, neu fuaswn i byth wedi mentro ailadrodd yr holl stori wrthych chi heno." "'Rydym yn ffodus ein bod ni wedi gofalu am gaban," meddai fy ngwraig wrth i'r llong symud oddi wrth y cei yn Dover am un o'r gloch y bore.

Sam oedd "Handi-man" y swyddfa, yn glanhau'r lle (fwy neu lai), yn mynd ar negesau, ac - yn bennaf dim - yn gofalu nad oedd yr un ymwelydd yn ymyrraeth a mi pan oedd arnaf eisiau llonydd i ysgrifennu.

'Henaint ni ddaw ei hunan', w'sti." "Rwyt ti'n ffodus." "Ydw wir; mae Megan gen i o hyd a'r plant i gyd o fewn cyrradd." "Ac yn Gymry i'r carn." "O, rydw i'n cyfri 'mendithion, raid i ti ddim gofalu ond chefais i ddim bywyd mor foethus â chdi cofia." "Ddim yn faterol, naddo.

Llyfr stori-a-llun i blant ifanc am Teigr Bach yn gofalu am Teigres Fach.

Roedd Llangernyw a'r capel wedi gofalu am hynny.

Yr oedd gofalu bod y cylchgrawn yn cyflawni'r swyddogaeth ddwbl yma'n hollbwysig i'r golygydd, canys gwyddai ef o brofiad am gymaint a ddymunai gadw ei fudiad hereticaidd yn fud, a'i dewi am byth, os yn bosibl.

Sgwrs, paned o goffi, ac fe allen ni fod wedi ei rhoi hi yn ei gwely gyda'i sicrwydd fod rhywun yna yn gofalu amdani...

Bydd Merched y Wawr yn gyfrifol am ddarparu bwyd a gofalu am feithrinfa, bydd angen timoedd o weithwyr felly!

Cyn iddo fynd i Gadair y Cyngor bu am ryw bum mlynedd yn Gadeirydd y Pwyllgor Llenyddiaeth, yn gofalu am raglen gyhoeddi'r Eisteddfod ac yn gwirio a chadarnhau ei thestunau llên flwyddyn ar ôl blwyddyn gan gadw'r ddysgl yn wastad rhwng yr amryfal is-bwyllgorau lleol a'r canol.

Cyngor y Celfyddydau sydd wedi bod yn gofalu am y ddrama - biwrocratiaid di-weledigaeth ydyn nhw, mae arna i ofn, a dyna pam rydyn ni yn y sefyllfa yma.

Dinas gref â phyrth cedyrn iddi oedd yno, a gwylwyr yn gofalu na nesai gelynion.

Bydd y cwmni'n dosbarthu i'r siopau eu hunain, ac yn gofalu hefyd am yr ochr hawlfraint.

Ond nid oedd efe yn ystyried bod rhai o'r ddynolryw yn ennill eu bara beunyddiol drwy lanhau swyddfeydd, gofalu am ffwrneisi gwres a'r rhai y mae eu cyfrifoldeb yn ymwneud â glanhau ffenestri.

Dros y blynyddoedd aeth baich gofalu am weithgareddau drama'r Eisteddfod yn gynyddol drymach a theimlodd Emyr Jenkins, Cyfarwyddwr yr Eisteddfod ar y pryd, y dylid ysgafnu rhyw gymaint ar lwyth gwaith ei Drefnwyr yn y De a'r Gogledd.

Yn wir, fi sydd wedi gofalu amdanat dros y saith awr ddiwetha 'ma.'

Roedd bachgen o'r enw Doby, ryw ddwy flynedd yn hyn na'r gweddill ohonom, yn gofalu am ledger mawr â'n henwau ni ynddo.

Dywed mai o'r Alban yr oedd ef wedi cyrraedd Rhydychen ac mai pobl yr Alban a oedd wedi gofalu amdano; oni bai amdanynt hwy, mi fuasai wedi bod fel 'brân gloff ar yr adlodd oblegid 'nid oedd y Cymry wedi arfer ymgyfarfod, ac ychydig iawn o drafferth oedd neb yn gymeryd i ddangos mai Cymro oedd' Y gwir yw, petasai OM wedi mynd o Aberystwyth yn syth i Rydychen yn hytrach na via Glasgow, mi fuasai wedi bod ymhlith cyd Gymry o'r dechrau cyntaf, ac odid na fuasai wedi clywed am Glwb Coleg Aberystwyth.

Gwaith Swyddog Aelodaeth Cenedlaethol Cymdeithas yr Iaith Gymraeg yw gofalu amaelodaeth y Mudiad.

Dygwyd cyhuddiadau mwy difrifol yn erbyn cenhadwr Maulvi Bazaar yn fuan 'Roedd Bessie Jones wedi dod â dwy ferch Khasi, oedd bryd hynny yn ddwy ar bymtheg oed, i helpu gyda'r gwaith yn Maulvi a gofalu am y plant amddifaid oedd yn byw gyda Pengwern Jones yn y byngalo cenhadol.

Ymateb a sylwadau Alan Llwyd: Canodd Cynan am y Tad Damien a fu'n gofalu am y gwahangleifion ar Ynys Molókai ym Moroedd y De, ond yn guddiedig-gyfrwys mae'n sôn am y Rhyfel Mawr ar yr un pryd, ac wrth fyfyrio ar aberth eithaf y Tad Damien yn myfyrio ar aberth y milwyr yn y Rhyfel Mawr yn ogystal.

'Ai'r Gwylwyr sydd yn gofalu am ein bwyd a'n diod ni?' Botwm glas ...

Deuai milwyr proffesiynol yno i'n haddysgu, a'r rheini'n gofalu bob amser ein bod yn cael ein hymarfer yn galed a thrylwyr.

Y mae wedi gofalu ei bod yr ochr iawn i'r gwynt fel y caiff rybudd ymlaen llaw o bresenoldeb unrhyw erlidiwr.

Roedd yn rhaid i wraig fonheddig ofalu am ei phlas, gan archebu bwyd, gofalu am yr arian a rhoi gorchmynion i'r gweision wrth iddynt baratoi bwyd.

I Agra ymhen tair awr, a chael fy nal gan ddyn tacsi sy'n cynnig gofalu amdanaf trwy'r dydd, am bris rhesymol, rhaid cyfaddef, am fod y bobl sy'n arfer rhedeg bysiau i'r Taj wedi mynd ar streic.

Gyda thrydan, bydd y cyflenwad yn gyrru gwefr cyson i'r batri i'w gadw'n iachus.Dylid prynu batri defnydd trwm ar gyfer cwch neu garafan, a gofalu cael clampiau modern i'w gysylltu yn hytrach na'r hen glipiau crocodil, sy'n gallu sbar- cio.

Yr oedd Waldo wedi bod yn gofalu am ei fam yn ystod wythnosau I hir ei salwch olaf.

Y dull gwyddonol yng nghyd-destun eich prif bwnc chwi eich hun Lle Gwyddoniaeth yn y cwricwlwm a'r berthynas rhwng y gwahanol wyddorau a rhwng gwyddoniaeth a thechnoleg, mathemateg a phynciau eraill Datblygiadau diweddar mewn meysydd megis technoleg gwybodaeth, micro- electroneg, a biotechnoleg Perthynas gwyddoniaeth a thechnoleg a bywyd bob dydd ar bob lefel Defnyddio'r amgylchfyd ar gyfer dysgu Asesu Sgiliau sylfaenol asesu a sut i'w cymhwyso wrth ddysgu Sgiliau cadw golwg ar gynnydd a chyrhaeddiad disgyblion a'u cofnodi, gan gynnwys swyddogaeth gwaith cartref Sgiliau angenrheidiol ar gyfer cloriannu gwerth gwersi, defnyddiau dysgu a meysydd llafur Iechyd a Diogelwch Yn ogystal â gwybodaeth am ddeddfwriaeth ynglŷn ag iechyd a diogelwch yng nghyd-destun yr ysgol, cynhelir sesiynau ar gyfer pob myfyriwr gwyddoniaeth ar beryglon arbennig labordai bioleg, cemeg, ffiseg ac astudiaethau maes Ymarfer diogel wrth wneud gweithgareddau ymarferol gyda disgyblion Storio a chynnal cemegau a chyfarpar Gofalu am greaduriaid a phlanhigion cyffredin y labordy Egwyddorion sylfaenol ac ymarfer Cymorth Cyntaf Datblygiad Personol a Phroffesiynol Paratoi'r myfyriwr ar gyfer profiad ysgol Datblygu hyder fel athro ac ymwybyddiaeth o gryfderau a gwendidau personol wrth ddysgu Hyrwyddo cyfranogi bywiog gyda chydweithwyr wrth ddatblygu a dysgu cwricwla newydd, cynlluniau gwaith, ymarferion theoretig ac ymarferol Bod yn ymwybodol o'r cynnydd mewn ymchwil addysgol, yn arbennig ym maes dysgu'r gwyddorau Astudiaethau Addysg a Datblygiadau Arloesol Bod yn ymwybodol o bwysigrwydd dysgu 'sgiliau proses' mewn gwyddoniaeth Dod yn gyfarwydd a mentrau megis, Cofnodi Cyrhaeddiad, Disgwylir i bob myfyriwr archwilio posibiliadau Gwybodaeth Technoleg, eu heffaith ar arddulliau addysgu a dysgu, a dod i'w defnyddio'n hyderus.

Ond yr un oedd cadw dyn â chadw ieir i'w nain, gofalu am ei fwyd a'i gysur a hynny'n ei iawn bryd.

Gwelodd yno sut yr oedd Mrs Booth, er ei bod yn brysur gyda gwaith y Genhadaeth, yn gofalu'n dyner am ei phlant ac yn eu meithrin yn y ffydd, yn ogystal â rhoi addysg gyffredinol iddyn nhw.

Yn y tyllau hyn bydd nyth diddos o laswellt yn gymysg â blew'r fam, a bydd hithau yn mynd yno bob nos i roi llaeth y frest i'r cywion ac wrth ymadael yn gofalu cau ceg y twll gyda phridd fel nad yw'n hawdd canfod y fynedfa.

"Onibai mod i wedi gofalu cadw Fflwffen yn y tŷ rydw i'n siwr y byddai ei henw hithau ar y rhestr hefyd.

Yn anffodus nid oedd y mêt wedi gofalu bod y gwenith oedd yn llwyth y llong y fordaith gynt wedi cael ei lanhau o gwmpas agoriad i'r pwmp, a phan geisiwyd pwmpio'r dwr allan nid oedd yn gweithio fel bod y llong yn llenwi â dwr.

Bydd y Gymdeithas yn gofalu bod yna drefniadau effeithiol ar gyfer diogelu gweithwyr cyflogedig, cleientau a'r cyhoedd rhag tân a pheryglon eraill sy'n bygwth unrhyw un o eiddo'r Gymdeithas.

Yn gyntaf disgwylid iddo sicrhau bod holl weithgareddau drama yr Eisteddfod yn cael eu cynllunio a'u trefnu'n effeithlon ynghyd â gofalu am yr elfen Gymraeg o 'dramaffest', gþyl flynyddol Cymdeithas Ddrama Cymru.

* Helpu unigolion i wneud defnydd o'r gwasanaethau sydd ar gael a'r adnoddau sydd ar gael; gofalu fod gwybodaeth o fewn eu cyrraedd sy'n angenrheidiol i ddewis rhwng amrywiaeth o wasanaethau ac adnoddau.

Fe ddweda i wrthych chi ble'n union maen nhw.' 'Beth wyt ti am imi'i wneud â nhw?' 'Gofalu bod fy ŵyr, Seimon, yn eu cael.

Stori am Aaron a Steph yn gofalu am Jini'r chinchilla.

Rhaid gofalu eu bod wedi eu lleoli ar sgwariau diogel lle nad yw eich gwrthwynebydd yn gallu ymosod arnynt ar unwaith.

Gwelais ef yn cael sawl ffafr ar gamlesi'r cyfandir ar ffin lle'r oedd Almaenwyr ar ofalaeth, drwy esbonio mai Cymro oedd ef, yn gofalu am long wedi'i chofrestru yn Llanelli porthladd heb fod nepell o Gaerdydd!

Ac roedd y ficer, whare teg iddo fe, yn gofalu am bob busnes arall.

Yn Rhiwlas, lle'r oedden nhw'n byw cynt, byddai Mam yn gweithio rhan-amser yn y siop ffrwythau, ond yma doedd hi'n gwneud dim byd heblaw gofalu am Malu a glanhau'r tŷ, a doedd hynny ddim yn dod ag unrhyw arian i mewn.

Yr abad oedd yn gofalu neu yn llywodraethu drosto.

Ond, chwarae teg iddo, 'roedd y gwr addfwyn hwn yn ddigon gostyngedig i addo y deuai'n ôl i wasanaeth y Genhadaeth, pe byddai'r cynllun i weithio'n annibynnol yn methu.' Ymhlith y gweithwyr a oedd yn amlwg yn Sylhet bryd hyn yr oedd Suresh, a oedd bellach yn gofalu am Sunamganj, Jogesh, a oedd yn efrydu ar gyfer ei BA yn y coleg yn Sylhet (bu'n ffyddlon iawn yn gofalu am yr eglwys Bengali yn nhref Silchar am flynyddoedd wedyn tan ddiwedd y rhyfel, pan ddaeth amhariad ar ei gof) a Subodh Dutta, a oedd ar y pryd yn athro yn yr ysgol yn Sylhet ac yn compounder yn y dispensari yno; daeth yr olaf yn un o golofnau'r eglwys ar y Gwastadedd ac yn 'bregethwr Cyrddau Mawr'.

Mae'r hen wragedd sy'n gofalu am yr eglwysi yn barod iawn bob amser i'ch tywys o gwmpas, ac ymhyfrydant yn ysblander yr amgueddfeydd crefyddol y maent yn eu gwarchod.

Pan oedd personiaid, ar gyflogau isel, yn gofalu am blwyfi eang, mynyddig, yn aml am lawer o blwyfi, sut y gallent weithredu fel athrawon llwyddiannus yn ogystal?

Yn ôl yr unig feddyg yno, roedd gofalu am gymaint o bobl â chyn lleied o adnoddau yn dasg amhosibl.

Gan ystyried pwysigrwydd y sylwadau hyn, cytunwyd mai'r nod wrth ddysgu Cymraeg fel ail iaith yn yr ysgol gynradd yw: "rhoi amrywiaeth o brofiadau addysgol yn y Gymraeg, am gyfnod helaeth o bob dydd o'r flwyddyn gyntaf yn yr ysgol, gan gymryd i ystyriaeth gyraeddiadau gwahaniaethol y disgyblion" Er mwyn cyrraedd y nod hwn rhaid gofalu nad yw'r label ail iaith yn gostwng disgwyliadau.

Yn y tŷ rhaid oedd pobi bara, gwneud caws a menyn, coginio'r prydau bwyd, nyddu a gwau, golchi a thrwsio dillad yn ogystal â gofalu am y plant.

A'r rheswm dros amddiffyn yr iaith yw ein bod ni'n gofalu'n bennaf am les y dyn cyffredin sy'n bwrw'i oes yn y rhan hon o'r byd.

Faint ohonom, er enghraifft, sy'n gofalu arddel yr iaith ymhlith ein cydnabod ond sy'n cefnu arni pan awn i gwmni dieithriaid?

Mi gyfrannwyd yn helaeth ganddi yn ei chymdogaeth gyda Dilwyn, mi sefydlwyd y 'Clwb Strôc' ym Maesteg, roedd hi'n weithgar gyda Ffrindiau'r Ysbyty, yn aelod o'r Olwyn Fewnol, ac yn un o'r rheini oedd yn gofalu am yr anghenus a thlawd bob Nadolig o dan nawdd y Cyngor Eglwysi.

Ei reolwr yw Bill Cayton oedd yn gofalu am Mike Tyson pan oedd ar y brig yn niwedd yr 80au.

'Dy waith di ydy gofalu nad ydy hynny'n digwydd.'

O gwmpas y fferm neu'r tyddyn byddai'n godro'r gwartheg ac yn gofalu am y moch a'r ieir.

"Rhaid ei fod wedi mynd ar goll." Ar hyn dyma'r Capten yn gweiddi dros bob man, "Oes rhywun wedi gweld fy ngwely i ?" Ond ni chafodd ateb oherwydd yr oedd pawb yn rhy brysur yn gofalu amdanynt eu hunain.

Ymhellach mynegwyd y farn ein bod yn gofalu am ein canghennau ni yn gyntaf cyn rhannu arian i elusennau eraill.

Adroddiad Beveridge yn awgrymu sefydlu Gwladwriaeth Les a fyddai'n gofalu am bobl 'o'r crud i'r bedd'.

'Ydi'r Gwylwyr yn gofalu amdanom ni?' ...

Ochr yn ochr â'r offeiriaid 'secwlar' hyn - hynny yw, y rhai a arhosai yn y 'byd' er mwyn gofalu am y plwyfi - yr oedd dau fath o wŷr eglwysig a elwid yn 'grefyddwyr'.

Yr oedd un ferfâd o dail yn gwneud tocyn cyfan, a'r cwbwl fyddai eisiau ei wneud ar ôl cyrraedd y cae efo'r llwyth fyddai cerdded pedwar ne bum cam a gofalu cadw'r rhes yn union, wedyn lympio'r ferfa a gadael un tocyn arall at y cyfanswm, ag ôl sgwar gwaelod y ferfa ar ei ben.

A phan fu mam Luned farw, fe ofalodd am drefniade'r angladd i gyd - camgymeriad, achos Jac y Sar sy wedi gofalu am bob angladd yn y pentre er pan wi'n cofio.

Fel bo'r tywydd yn cynhesu, mae'n rhaid gofalu na fydd y planhigion sydd mewn blychau potiau a basgedi'n sychu.