A nodiwyd pen yn ddwys wrth gofio am ymdrech a gweledigaeth, am ddygnwch a dyfalbarhad.

Maen rhaid i Gymru gofio hynny yn ystod y deufis cyn y dawr Saeson i Gaerdydd.

Ond y mae'r twyll hwn yn resynus iawn, yn enwedig o gofio fod yr ymgeiswyr eraill ar gyfer yr enwebiad Democrataidd i gyd wedi bod yn agored iawn ynglŷn â'u hiechyd.

CEMAES - ARWYR NORMANDY: Dewiswyd traeth Cemaes yn un o'r ychydig drwy Gymru i fod yn fan cyfarfod i gofio am y glanio beiddgar hwnnw yn Normandy hanner can mlynedd yn ol.

Ellis swyddog da byw y Sir, wrth drafod bridio a hwsmonaeth anifeiliaid, yn dweud wrthym am gofio bob amser mai dim ond y gorau sy'n ddigon da ni.

Bysedd a'i rhybuddai i fod yn llonydd ac i gofio bod llygaid y Gwylwyr ym mhobman.

Wrth ei gofio heddiw 'rwy'n meddwl yn bennaf am ei addfwynder wiriondeb, nad oedd rywfodd - o'r byd hwn.

Dywedaf innau - os digwydd i'r pysgotwr daro ar y diwrnod y mae'r pysgod yn llwglyd - oer neu gynnes - yna mae diwrnod i'w gofio o'i flaen!

Ceisiodd gofio pwy fuasai'n dod â'r coffi i rywun mewn cwmni enfawr.

Ac yn y fan yma mae'n dda i ni gofio beth yw gwerth y darnau yn y gêm.

Codi'r llen a chael cipolwg yw'r gorau y gellir ei ddisgwyl, gan gofio nad yw pawb yn gweld yr un pethau wrth syllu ar yr un gwrthrychau.

Ar hyn o bryd mae grŵp yn Lloegr yn ymgyrchu yn erbyn y cynllun, sef yr Ilusu Dam Campaign, ond y mae ymgais i sefydlu grŵp tebyg yng Nghymru - yn arbennig o gofio am y cysylltiad agos â phrofiad Tryweryn.

Am hynny, ystyria y pethau hyn, fel na chredech dy fod yn well na'r un o'th gyd-ddynion, rhag it wrth feddwl, ddisgyn o'th falchder ar frys, a chael dy frifo mwy wrth ystyried fod gwraig dlawd yn gwenu ar sebon bob dydd gan gofio'r sbort a roddaist iddi.

roedd hwn yn gyfle da i gymru ennill ei gêm gyntaf yn y bencampwriaeth gan gofio y gweir a gafodd yr alban gan y crysau duon ond gwaetha'r modd nid wyf yn gweld y tîm hwn yn eu trechu hyd yn oed ar y maes cenedlaethol ac nid yw'n rhoi bodlonrwydd o gwbl imi fod yn dweud hynny ar ddechrau blwyddyn.

Gwaith unig, un yn erbyn un, a'r peryg y byddai'r un yr oedd yn ymosod arno yn gweld ei wyneb ac yn ei gofio.

Cawn Kate Roberts, yn ei beirniadaeth, yn eu rhybuddio i gofio y gallai gormod ohonynt dagu'r arddull a rhwystro'r darllenydd rhag

Ymunodd plant yr ysgol a'r dorf oedd wedi ymgasglu ar draeth Cemaes i gofio a chymryd rhan yng ngwasanaeth D-Day.

Wedi'r cyfan, nid ei ansoddeiriau cymwys, er bod y rheini ganddo, nid saerni%aeth gymesur mewn ysgrif a phennod, yw gogoniant Owen Edwards, ond ei ddarluniau o ddarn o wlad; ei bortreadau o ddynion a gyfarfu; ei ddoniolwch direidus; ei hynawsedd a'i radlonrwydd; yr ychydig wermod weithiau pan wêl "wyneb coch rhyw Philistiad o Sais ariannog"; ei onestrwydd unplyg wrth gofio am Gymru yn yr Eidal neu Lydaw, a dewis ei moelni digelfyddyd crefyddus hi o flaen pob ysblander lliw a chyfoeth.

Diwrnod mawr i ni pan oeddem yn yr ysgol oedd diwrnod te parti Plas Gwyn (ni allaf gofio y flwyddyn), ond yr arfer oedd te parti yn y pnawn a "concert" gyda'r nos, a byddai wythnosau o baratoi, canu ac adrodd a "drillio%, ac roedd meibion y sgweiar a rhai o'r gweision a'r morynion yn cymryd rhan yn y "concert" mawr yma.

Ia, Charles y teledu ma' pobl Cymru yn ei gofio, a teledu Charles ma' pobl Bodffordd yn ei gofio.

Ond rhaid i ti gofio mai gwrachod yw Jini a Mini, a does dim llawer na allan nhw ddod o hyd iddo.'

Dichon y sobrir ef rywfaint o gofio fod ei feistr tir druan yn gyfrifol am atgyweiriadau i'r adeiladau.

Daeth Cwm Rhondda o'r golwg a'r ddau fynydd cyntaf i mi gofio eu gwld erioed, sef Penpych a Moel Cadwgan.

Rydw i'n ei gofio fo'n mynd i'r America y tro dwytha', a f'ewyrth Hugh, brawd Mam, yn mynd hefo fo ac yn rowlio berfa a thrync metal mawr arno.

Mae'r arbenigwyr yn gytun mai dyma'r gystadleuaeth orau yn hanes y Cwpan Byd, a hyd heddiw, dwi'n dal i gofio'r effaith gafodd y gystadleuaeth arna i.

Ceisiodd hithau gofio'i wyneb.

O gofio mai ymdrin â mân ddeddfwriaeth fydd llawer o waith y Cynulliad, lle mae geiriau yn bwysig, mae cysondeb yn allweddol.

O gofio fod y mab yn cynrychioli gwedd ar y tad, nid yw'n syn nad oes sôn o gwbl yma am alar y fam (fel a geir mewn marwnadau i blant yn y cyfnod modern, megis awdl Robert ap Gwilym Ddu i'w ferch, a 'Galarnad' Dic Jones).

Mae'n cael ei adnabod fel John Davies Mallwyd oherwydd iddo gael ei benodi yn rheithor yno yn 1604 ond nid am ei waith fel rheithor y mae'n cael ei gofio.

O gofio'r hanes am John Evans o'r Waunfawr yn cyfarfod Indiaid cochion o Gymry Cymraeg aeth un rhigymwr lleol ati i ysgrifennu 'pryddest' yn priodoli profiadau tebyg i D Rhys Jones yn y Wladfa: "Medd Pat, wel dyma ddiawl o waith yw cwrdd ag Indiaid coch y paith."

Pan bregethais y Traet~awd hwrl gyntaf yn gyhoeddus, Fy Nhafol oe~ B;n ysgrifcnny~ an, rhy fu~n, rnae'n debig, i'r Sawl oedd yn dywed, gofio a chynnwys y M~tter yn gryno: etto c~fodd Ef~ith ar Glu~tiau, ac (yr wyf yn gobeithio) ~r Galorm~u rai, fd y t~er ddymun~nt ei lrgr~phu.

Syfrdanwyd y gyrrwr - ond gan gofio'r cyfeiriad a roes y ferch iddo, gyrrodd at y tū, rhag ofn fod y ferch wedi rhedeg o'r car yn sydyn rhywsut.

Mae unrhyw lyfr fel yma'n siwr o gael ei gymharu â champwaith Tolkien, Lord of the Rings - gan gofio effaith ysgytwol y chwedloniaeth honno arna' i - ac am y cymeriadau llawn a byw oedd yn poblogi Canol-y-Ddaear.

Craith ar grib 'y moch dde a thrwyn cam 'da fi i ddangos hyd heddiw; i gofio...

A lladd eu cywion o flaen eu llygaid!' Chwarddodd y chwilen wrth gofio'r gyflafan.

Gwenodd ar Leusa Parry, a oedd wrth ei phleser yn llnau'r brasus: llawenydd ei bywyd hi oedd y sglein ar yr allor: Talai o'i phoced ei hun am y Brasso ar ôl i Undeb y Mamau gwyno ei bod yn defnyddio gormod ohono; ond ni ddychwelodd Leusa Parry ei gwên, ac roedd hynny'n brifo o gofio fel y bu hi'n ddadlau drosti.

Pawb yn ei gofio, pawb yn siarad yn angharedig amdano oherwydd ei wendid, am ei fod e'n amau atgyfodiad yr Iesu, ei Fishtir.

Hawdd deall ei dristwch o gofio y cyfoeth profiadau oedd ar gael i lenorion mewn diwydiant wedi ei lethu gan streiciau, anghydfod, brawdgarwch ac ymwneud pobl â'i gilydd mewn amgylchiadau a esgorai ar arwriaeth arbennig.

Yr hyn yr wyf fi'n ei gofio orau yw fod Dafi'r Foel wedi mynd lawr bob cam i Aberteifi i weiddi dros Richards ond cafodd ergyd galed ar steps y Neuadd, a phrysurodd hynny ei ymadawiad o'r ardal.

Rhaid inni gofio na ŵyr amryw o amaethwyr ieuainc a thirfeddianwyr heddiw fawr ddim am y difrod a achosai cwningod gynt.

Nid wyf am geisio ail-ddweud hanes 'Fel Hyn y Bu', gan fod y gerdd yn ei ddweud ef yn gryno ddigon, a chan y bydd y rhai a glywodd Waldo'n ei adrodd yn helaethach, yn hynod anfodlon ar unrhyw ail ferwad a geir gennyf i, er ei bod yn weddus nodi fy mod innau'n ei gofio'n ychwanegu ambell damaid apocryffaidd, megis y sôn fod y brigâd tân wedi gorfod dod allan gyda'r heddlu i chwilio am y sbi%wr.

Mae rhai ohona ni yn dal yn ddigon hen i gofio'r dyddiau du hynny pan oedd y goleuadau yn diffodd fesul un ag un drwy Brydain ben-baladr - a'n pobl ifanc, goreuon eu cenhedlaeth yn aml, yn gwneud dim byd mwy difrifol yn y tywyllwch dudew hwnnw na blasu siocled.

Yr hyn i'w gofio yw y gall prynu annoeth olygu eich bod yn llosgi eich bysedd yn ariannol a'ch bod hefyd yn difetha eich gwyliau os nad yw'r garafan yn ateb eich gofynion personol chi.

Ac o gofio'r heddychwr ynof, ni allai'r geiriau fod wedi disgyn ar ddaear mwy ffrwythlon.

Rhaid i ni gofio bod rhan fwya o'r tîm yn whare rygbi yn Seland Newydd ac er nad ydyn nhw'n whare gêm yn rhyngwladol - mae'r unigolion yn whare rygbi o safon uchel iawn.

Trwy gadw'n dawel ac yn effro llwyddodd hi i gofio rhif y car a rhoi'r wybodaeth i'r heddlu.

Dim ond meddwl ei fod o'n fawr mae hi, rhaid iddi gofio mwya'n byd fydd rhywbeth i'w weld o bell, lleia'n byd fydd o o'i gael yn eich llaw.

Y neges felly yw rhestru pob taliad misol, gan gofio'r trydan, y nwy, pob polisi yswiriant, y dreth cyngor a'r bil ffôn, a gweld faint sydd ar ôl i'w wario ac i ad-dalu'r benthyciad.

Ni allai'n ei fyw gofio ble'r oedd e na sut y cyrhaeddodd yno, ond wrth godi ar ei eistedd ac edrych o'i gwmpas gwelodd y bwthyn twt unwaith yn rhagor.

Wrth ddod ar draws y rhain yn ddiweddar y penderfynais roi yr ychydig eiriau hyn wrth ei gilydd i gofio am y cerddor talentog a fu mor barod i rannu ei ddawn a'i allu gydag eraill - i ddysgu, hyfforddi a rhoi pleser a mwyniant i gymaint o bobl.

Unwaith eto mae'r cyfartaledd yn syndod o uchel o gofio'r son parhaus am dlodi addysgol Cymru yn ystod y ganrif.

A diolch yn fawr i Emlyn a Mair am gofio amdanom, diolch am eu cefnogaeth.

Ces i fy holi gan heddlu lleol llai annymunol, ac rwy'n dal i gofio un ohonynt yn dweud, 'Sa i 'di 'neud hyn o'r blaen.

Williams, Abergwaun, ond ni allai'r un ohonynt gofio union radd y berthynas â'r wythi%en Fawr.

Diolch yn fawr iawn iddi am gofio mor anrhydeddus amdanom.

Yn wir mae eisoes yn bell ar hyd y ffordd fel fy mod yn amau weithiau faint o actio sydd raid iddo ei wneud, onibai am gofio'r sgript.

Os yw'r hyn ddywedodd yr entomolegydd yn gywir, a chan gofio mai nid yn y ddaear yn unig y gaeafa pryfetach dylid sicrhau fod gennym gyflenwad o leiddiaid i'w gwrthwefyll, hynny yw os credwn mewn cemegau felly.

Ac eto, o gofio ymateb trigolion un pentref yn ddiweddar, mae'n ymddangos fod rhai pobl o hyd yn rhyw led-gysylltu'r ysgub â galluoedd goruwchnaturiol.

Wrth gofio am y dyn llyfr bach hwnnw yng Nghapel Maenan, 'rydw i'n 'i weld o'n debyg iawn i Ebedmelech ers talwm yn codi'r proffwyd Jeremiah o'r hen bydew hwnnw.

Mae'n fater o bryder mawr o gofio'r holl fynd a dod sydd i ysbyty mawr fel hwn.

Ym marn Lingen, o gofio'r awyrgylch a'r amgylchiadau y treuliai merched ifanc Cymru eu mebyd ynddynt, yn lle rhyfeddu at yr hyn y dywedai pobl amdanynt, dylasent sylweddoli y buasai'n syndod petaent heb fod felly.

O gofio hyn oll, a'r ffaith iddo dreulio peth amser yn y llynges cyn dod i'r coleg, sylweddolir bod cymwysterau a phrofiad arbennig ganddo wrth iddo ddechrau ar ei waith gyda'r BBC.

O gofio hyn oll, y mae'n eironig o ddealladwy mai'r unig emyn o'i eiddo sydd wedi byw hyd heddiw yw 'Er maint yw chwerw boen y byd .

Serch y daw geiriau teg o du gweinidogion y Swyddfa Gymreig, rhaid i ni gofio mai unplygrwydd y Doctor Gwynofr Evans a roes i ni ein Pedwaredd Sianel, ac nid haelioni'r Fendigaid Fargaret.

Yma fe geir ochr aeddfetach i'r mynegiant yng ngherddoriaeth Chouchen, wrth iddynt gyfeirio at y ffaith nad yw pobl yn dueddol o gofio'r hyn a ddysgir mewn ysgolion a cholegau, ond eto i gyd yn cael dim trafferth hel atgofion am yr holl sothach a geir ar y teledu.

Mae'r ffigurau uchod ychydig yn annisgwyl o gofio mai dynion yn bennaf sy'n gweithio ar y tir yng Nghymru, ond mae'n bosib mai esboniad am hyn yw mai merched yn bennaf sydd wedi arfer llenwi ffurflenni yn y gymdeithas amaethyddol, ac wedi gwneud hynny yma hefyd ar ran y teulu cyfan.

Ond nid yng Nghymru yn unig y mae'n cael ei gofio ­ y mae eglwysi wedi eu cysegru iddo yn Llydaw ac yn ne-orllewin Lloegr hefyd.

Yn ail, 'roedd llawer o weddio am i Dduw gofio'r Cristnogion mewn gwledydd comiwnyddol - ond gweddio cyffredinol iawn oedd hwn.

Fe/ ddaeth haul y gwanwyn â gwên i bob un o gefnogwyr brwd y Strade a holl aelode'r tîm fel ei gilydd, yn arbennig felly o gofio i bedwarawd o Glwb Llanelli grwydro oddi ar y llwybr cul, ac ymuno â Chlwb Caerdydd yn ystod diwedd y chwedege--Robert Morgan, D.

Cysylltwch eich gwaith a'r Cwricwlwm Cenedlaethol lle bo modd, gan gofio bod rhai testunau mewn mwy nag un Targed Cyrhaeddiad.

Nid bod hynny'n syndod o gwbl chwaith o gofio pwy ydi hen wraig 'i mam hi.

Bu nifer o bobl o gylch 'Y Pentan' yn brysur iawn yn Eisteddfod Casnewydd, yn enwedig o gofio mai hon oedd yr eisteddfod olaf cyn Eisteddfod Dyffryn Conwy a'r Cyffiniau y flwyddyn nesaf.

Dyna fel rym ni'n ei gofio.

Ymhen tair blynedd fe'i symudwyd gan yr Esgob William Hughes o Lanelwy i ficeriaeth y Trallwng yn Nyffryn Hafren, symudiad a sicrhaoddd mai yn esgobaeth Llanelwy y gwnâi ei waith mawr, ffaith ddigon eironig o gofio gwrthwynebiad cynnar yr Esgob Hughes, fel rhyw fath o 'enfant terrible' yn yr Eglwys ar y pryd,i gael Beibl Cymraeg o gwbl.

Talodd am ei hur ac ychwanegu cildwrn bach crintach i'r gyrrwr siomedig, gan gofio'i addewid iddo'i hun nad afradai mo'i arian hyd nes sicrhau bod ganddo ddigon o foddion i ddychwelyd adref yn ddiargyfwng.

Cododd Meurig Puw gwr y Wenallt ar ei draed i ddweud wrthynt am gofio'r hanes a chymryd sylw o'r rhybudd, gan fod pethau od iawn yn digwydd yn ein hoes ninnau hefyd.

Yr ail ar bymtheg oedd hi, mae hynny'n bendant i chi." Ceisiais innau gofio.

Diddorol hefyd yw cyfeiriad Llywelyn Goch at Hopcyn fel awdurdod ar 'braff[w]awd y proffwydi' o gofio am yr hanesyn am Lyndŵr yn ymgynghori ag ef ynglŷn â'r brudiau (mae'n ddigon posibl fod ganddo gasgliad ohonynt ymhlith ei lawysgrifau).

Daeth gwên i'w Lygaid wrth gofio.

Gallai gofio'n glir o hyd y munud y daeth Niclas i'w byd.

Mae'n syn gennyf gofio am yr ystad freuddwydiol yr oeddwn ynddi ar y pryd.

Y mae'n briodol mewn llawlyfr a gyhoeddir o dan nawdd y Bwrdd Cenhadol inni gofio'r gwledydd y bu cysylltiad rhwng Cymru a'r gwaith cenhadol ynddynt.

Gobeithio y bydd y fenter yn datblygu i fod yn un llwyddiannus o gofio mai'r prif nod ydy hybu y Sîn Roc yng Nghymru.

...ie brawddegau wrth gofio Hiraethog y cynefin unigryw sydd er ei foelni ymddangosiadol mor gyfoethog ei gefndir.

Ond fe'i hachubir rhag poeni gormod ar y pwynt hwn o gofio y gall ei feistr tir godi'r rhent ar gyfer rhai mathau o welliannau.

Yn y parc bychan prydferth ynghanol y ddinas, roedd cerrig bedd unwaith eto - talpiau o farmor gloyw i gofio'r pedwar a fu farw yn ystod eu hymrafael hwythau.

Mae rhywun yn cymryd yn ganiataol ei bod hi'n rhy ifanc i gofio y wefr gerddorol a sgubodd fyd cerddoriaeth ddeng mlynedd ar hugain yn ôl.

Go brin y gall y rhan fwyaf ohonom gofio enw cynllunydd y set hyfrytaf a welsom erioed; ac er mor amlwg yw eu gwaith, sêr tywyll y 'stafell gefn ydyn nhw, oll ac un.

Ond o gofio fel y mae ffwndamentaliaeth Foslemaidd yn ennill cefnogaeth gynyddol mewn llawer rhan o'r byd, hwyrach y gallwn sylweddoli fod adegau pan geir miloedd o bobl yn cofleidio disgyblaeth chwyrn.

Mi cadwa i o am byth, i gofio am y tro cyntaf bues i yn y Pafiliwn, afo Anti Nel.

Yn enwedig o gofio mai dan adain Cyngor Celfyddydau Cymru - corff sydd i fod i hyrwyddo llenyddiaeth a llyfrau - y mae Oriel.

Roeddynt wedi cael gwasanaeth i'w gofio.

Fe'i cynheswyd fymryn wrth gofio am y dyddiau ysgol rheini pan fyddai Gwyn yn rhuthro am adra a'i wynt yn ei ddwrn a'i ben yn llawn syniadau.

Ddydd Sul mynychodd wasanaeth i gofio am Ddewi Sant a ddydd Llun cyflwynodd berfformiad o Dylan Thomas yn Under Milk Wood.

Cyfraniad pwysig oedd hwn o gofio mai golygydd oedd i bapur yr henoed a chylchgrawn yr Undodiaid, dau ddosbarth o bobl a dueddai 'gael eu damsgen dan draed', chwedl ef.

Hawdd i ni fod yn ysmala ynglŷn â phlastro posteri, dim ond i ni gofio y gellir dehongli gweithredu o'r fath fel terfysgaeth yn y dyfodol agos iawn ar ôl i'r llywodraeth gael ei ffordd.

Bryd hynny y dylem gofio mor gynhwysfawr ydi cadw tū.

Penderfynodd fod heddiw yn mynd i fod yn ddiwrnod i'w gofio.

Yna dau gerflun pren, yn nhraddodiad cerfiadau gwerin Lithuania, i gofio'r rhai a gafodd eu lladd yn y ganrif ddiwetha' wrth geisio cario llyfrau Lithuaneg i'r wlad, yn groes i gyfreithiau'r Tsar.

Ond 'does yna yr un all roi yr un wefr wrth gofio amdanyn nhw ag a rydd Nedw.