fel yn y gorffennol boddodd ein tîm pêl- droed ger y lan ac yr oedd rhai o'r chwaraewyr yn eu dagrau ar y cae ar ôl i gymru golli o ddwy gôl i un yn erbyn rwmania ar y maes cenedlaethol.

Y mae'r wybodaeth a gesglir trwy'r cyfryngau hyn yn anhepgorol i'r perchennog neu'r rheolwr, er mwyn iddo osgoi camgymeriadau'r gorffennol a gwella perfformiad y busnes.

Mae Jamaica yn whare'n aml a maen nhw wedi cyrraedd rowndiau terfynol Cwpan y Byd yn y gorffennol, meddai John.

Eilbeth, o ran pwysigrwydd, yw'r tir i fodolaeth y genedl, ond y mae'r ymwybyddiaeth o'r gorffennol hir sydd wedi ei grisialu yn y Gymraeg, a'r diwylliant sydd ynghlwm wrthi, yn hanfodol.

Does dim agoriad arall i'r gorffennol hwnnw ond yr iaith.

Beth yw ansawdd gwaith y disgybl yn y gorffennol?

Yn y gorffennol yn unig y mae rhinwedd iddi: llwm a threuliedig yw'r presennol a brad yw 'edrych ymlaen.' Diddyma ei phersonoliaeth unigol er diwallu gofynion ei chydwybod deuluaidd.

O ganlyniad i archwiliad a wnaed gan arbenigwyr ar ran y Cyfundeb a'r adroddiad a gafwyd am ddiffygion yr adeilad, yn ogystal â'r ffaith fod rhif yr aelodaeth erbyn hyn wedi'i haneru i'r hyn a fu yn y gorffennol, rhoddwyd ystyriaeth ddwys i'r priodoldeb o gwtogi ar faint y capel.

Yn y gorffennol rwyt ti wedi gorfod dibynnu ar fod yn ail, ond mae heddiwn ddiwrnod newydd sbon.

Codir arwydd ffordd yn y llannerch gyda'r naill saeth yn pwyntio am yn ol i'r henfyd - Y Gorffennol - a'r llall yn pwyntio ymlaen i'r newyddfyd - Y Dyfnodol.

Anodd iawn yw gallu dadansoddi cuddiad cryfder areithiwr mawr o'r gorffennol.

Mae'n briodol efallai edrych yn ôl at weithgareddau'r gorffennol.

O ystyried pwysigrwydd a pholblogrwydd yr Historia oddi ar yr amser y'i cyfansoddwyd yn y ddeuddegfed ganrif, y mae'n syn meddwl mor annigonol fu'r gwaith testunol a wnaed arno yn y gorffennol.

Ond arhosodd Parry-Williams yn ddyn cyfoes, ac yn wir, o holl feirdd ei gyfnod, ef yw'r un a deimlodd yr atyniad lleiaf tuag at y gorffennol, hyd y gellir gweld o'i waith llenyddol a barddonol.

Ni all diweddglo'r bryddest ond peri meddwl nad oedd Crwys mor sicr o deilyngdod dyfodol ei werin ag ydoedd o'i gorffennol.

Casgliad o hen luniau yn dangos Abertawe'r gorffennol.

Ond yn y gorffennol, buan yr adferid y cytgord rhyngddynt ac fe â'i pawb ymlaen â'i fasnachu fel cynt!

Onid gwyrth fyddai'r hwfar a'r peiriant golchi llestri i neiniau'r gorffennol?

Rydyn ni wedi bod â chysylltiad da â nhw yn y gorffennol a rydyn ni'n dal i'w bwydo nhw.

Mae'n bosibl mai'r ddolen gyswllt mwyaf gwerthfawr a diddorol rhyngom â'r gorffennol yw'r Llyfr Bedyddiadau.

Er ei bod hi'n anodd egluro pam, mae'r gân hon yn atgoffa rhywun o arddull Doves – grwp poblogaidd iawn yn ystod y flwyddyn 2000 – ac mae hi'n eithaf gwahanol i'r hyn sydd wedi cael ei rhyddhau gan Zabrinski yn y gorffennol.

Ar ôl treulio cyfnodau hir yn y carchar yn y gorffennol, penderfynodd roi tro ar fyw bywyd newydd.

Tref ddychmygol yng nghymoedd De Cymru yw Bryncoed, rhywle rhwng gorffennol y diwydiant trwm a'r dyfodol electronig newydd.

Oherwydd diffygion y gorffennol dywed fod yr angen yn bod yn awr i greu trwy edrych dros yr ysgwydd fel petai lenyddiaeth fawr am lowyr Cymru.

Mae angen i ni edrych i'r dyfodol, nid yn ôl i'r gorffennol.

Apelia at y gorffennol anailadroddadwy, a 'trac hanes', gan dderbyn disgrifiad Waldo Williams o'r genedl - 'Cadw tŷ mewn cwmwl tystion'.

Ac fe ddaeth yn ffasiynol ymysg nofelwyr hanes yn ddiweddar - fel pe baent yn euog o'u tuedd i roi pen yn nhywod y gorffennol - i bwysleisio mor gyfoes yw arwyddocad eu gwaith.

Mae un sector o'r diwydiant yn darparu ar gyfer y 'Farchnad Dwristiaid', gan lunio tirluniau traddodiadol sy'n ail-wampio technegau a delweddau o dramor ac o'r gorffennol...

Clip ffilm oedd hon oedd yn fy atgoffa o sgets Harry Enfield yn dangos pêl-droedwyr y gorffennol yn chwarae yn erbyn tîm cyfoes ac yn cael braw o'u gweld yn cusanu ar ôl iddyn nhw sgorio.

O gymharu â hanes heintiau eraill yn y gorffennol, darganfuwyd achos AIDS yn fuan iawn.

Yr wyf yn amau nad oedd gan ein gwron fawr o amynedd chwaith at ei gyfoeswyr ymhlith y beirdd yr oedd cynffon y weledigaeth hon yn chwipio'u dychymyg, sef y rhai megis Saunders Lewis a Gwenallt a fynnai gysylltu'r Gymru oedd ohoni yn y tridegau gyda rhyw Gymru reiol ufudd-Gristionogol mewn gorffennol di-ffaith.

Trwy gyfundrefn addysg a gadwai eu gorffennol yn guddiedig oddi wrthynt, ni wyddent ddim am y cyfoeth llenydddol enfawr sydd ar gael yn Gymraeg.

Y peth traddodiadol i'w wneud mewn pasiantau ac operâu roc yw cyflwyno talp o hanes ardal - am arwyr y gorffennol, am ddigwyddiadau cynhyrfus neu stori'r oesau.

O '74 hyd heddiw. Y sêr o'r gorffennol licen i weld yn dod nol yw Sean McGurk, Gina, Madog a Dic Deryn.

Ar sail astudiaeth o'u llenyddiaeth, ceisir disgrifio'r gorffennol mewnol hwnnw y gellir ei enwi yn feddwl a dychymyg.

Yn ogystal â hynny, nid dim ond y gorffennol oedd yn berthnasol.

I Gruffydd, gellid traddodiad a gyfunai unigoliaeth ag apêl at y gorffennol.

eithr nid o dan amgylchiadau o'u dewis nhw, ond yn hytrach o dan amgylchiadau a drosglwyddir o'r gorffennol'.

ei oes i'r gorchwyl o geisio dehongli - ac amddiffyn - gorffennol ei genedl'.

Mae'n symbol o fywyd tragwyddol am ei bod yn goeden sy'n byw am ganrifoedd gan gysylltu'r gorffennol, y presennol a'r dyfodol.

Cwyn llawer o rieni am eu Hawdurdod Addysg yn y gorffennol oedd nad oeddent i'w gweld yn cymryd unrhyw ddiddordeb yn eu hysgol nes cychwyn proses o gau'r ysgol.

Enghraifft o'r gwrthdaro hwn oedd ymgyrch y merched, a oedd yn rhan o'r ysbryd gwrthryfelgar a ysgubai drwy Ewrop, y chwyldro i ryddhau cymdeithas o afael hualau gormesol y gorffennol.

Roedd y gorffennol bellach yn amherthnasol.

Ond y gorffennol ffiwdal yw hyn i gyd - prun ai dan frenhinoedd Indiaidd neu dan aristocratiaeth nawddogol y Raj.

Cerddi eraill: Cystadleuaeth hynod o gryf oedd hon a sawl un o Brifeirdd y gorffennol a'r dyfodol wedi cystadlu: Gwilym R. Jones, Edgar Phillips, J. M. Edwards, Dewi Emrys, Gwyndaf, Tom Parry-Jones, a William Morris a ddyfarnwyd yn ail.

Mae'n bleser cael y cyfle i wasanaethu'r gwerthoedd yr wy'n credu ynddyn nhw." Dyna nodwedd llawer o'r cynhyrchiadau y mae ef wedi gweithio arnyn nhw yn y gorffennol, llawer ohonyn nhw ar y cyd gydag awdur y gerddoriaeth y tro hwn, Eirlys Gravelle.

Nid digwyddiad pathetig yn y gorffennol pell mo'r croeshoelio.

"Y mae Maes y Carneddau wedi bod yn fangre llawer brwydr yn y gorffennol Mr Jenkins.

Fe geir y teimlad mai'r amcan yw arddangos tebygrwydd y gorffennol i heddiw, er gwaetha'r gwahaniaethau arwyenbol, a hynny yn y pen draw er mwyn cyfleu'r syniad mai'r un yn ei hanfod yw'r natur ddynol ymhob cyfnod.

Mae pob un o'r pymtheg "cam", neu'r mannau y cyfeirir atynt, yn datgelu ei ran mewn hanes a chwedl, a hynny'n aml drwy ail-greu'r gorffennol yn syfrdanol o fyw gyda thechnegau sŵ'n a golau.

Daethpwyd i ymddiddori yn y gorffennol er ei fwyn ei hun, daethpwyd i astudio dogfennau, daethpwyd i grynhoi 'ffeithiau', ac i ddilorni cynlluniau dwyfol a chwedlau dynol.

Cyfrol yn llawn hanesion am lofruddiaethau'r gorffennol.

Meddiannai'r gorffennol ystordy cyfoethog o wybodaethau.

Mewn amrywiol lefelau o fewn y mawnogydd, mae cofnod o amodau tywydd y gorffennol ynghyd â ffurfiau diflanedig o fywyd gwyllt a hefyd weddillion dynol wedi'u cadw.

Mae'r dull hwn o ariannu cyhoeddi wedi sicrhau yn y gorffennol bod yr adnoddau wedi cyrraedd yr ysgolion sydd eu hangen, wedi cenhadu yn y maes, ac wedi arbed costau marchnata a gwerthu.

Ond bu rhai eraill o'i gyfoeswyr yn dangos diddordeb dwfn yn y gorffennol - boed hwn yn orffennol chwedlonol a rhamantaidd fel yr un yr ymhyfrydai T Gwynn Jones ynddo, neu yn orffennol hanesyddol, gwareiddiedig ac aristocrataidd fel eiddo Saunders Lewis, neu yn orffennol Cristnogol fel yr un a ymddengys yng ngwaith Gwenallt.

Rhaid yw sôn amdano bellach yn y gorffennol gan fod dyfeisgarwch dyn wedi llunio pob math o beirianwaith i wneud y gwahanol fathau o drymwaith a wneid gynt gan y ceffyl.

Y mae'n beio'n rhannol feirniaid a chynhalwyr eisteddfodau'r gorffennol na ddigwyddodd hynny.

Aethpwyd yn ôl i ganol y bedwaredd ganrif ar bymtheg trwy ofyn am Arwrgerdd, cam enfawr yn ôl i'r gorffennol wedi arbrofion chwyldroadol y dauddegau yng nghystadleuaeth y Goron.

Ychwanegu at lwyddiant gwaith marchnata yn y gorffennol i godi ymwybyddiaeth o holl wasanaethau'r BBC yng Nghymru.

A fu damweiniau yno yn y gorffennol ?

Mae amaethyddiaeth, er nad yw'n cyflogi gymaint ag yn y gorffennol o bell ffordd, yn dal i chwarae rhan bwysig yn yr economi, ond oherwydd y newidiadau mewn dulliau ffermio ac yn y Polisi Amaethyddol Cyffredin, mae'n debyg y gwelir gostyngiad pellach sylweddol yn y nifer a gyflogir yn ystod y deng mlynedd nesaf.

Golygai ei derbyn or-ogoneddu'r gorffennol, golygai weled patrwm pendant gosodedig-oddi-fry yng ngweithredoedd dynion, golygai ddefnyddio'r gorffennol fel mynegbost i'r dyfodol.

Er hynny, mae'r holl amrywiaeth bywyd ar y Ddaear heddiw, a phobl yn ei mysg, yn ddisgynyddion i'r creaduriaid hynny oedd yn fwy llwyddiannus wrth ddatrys 'problemau bywyd' na'u cyd-greaduriaid yn y gorffennol.

Hanes ydyw'r testun sydd wedi dioddef mwyaf o dan bwysau anwastad ac anghyfartal y behemoth yma o gyfundrefn addysg sydd gennyn' ni yng Nghymru, a'r canlyniad yn aml ydyw ein bod yn ansicr ac yn anwybodus am ddigwyddiadau ein gorffennol ni ein hunain.

Lle i'w thaid ail-fyw ei orffennol, y gorffennol hwnnw y gwnaethai cofio amdano ef mor biwis yn ystod y dyddiau diwethaf.

Trafodir pynciau megis unigrwydd, y berthynas rhwng pobl, dyhead unigolyn i gael ei dderbyn, cuddio teimladau a dylanwad y gorffennol ar y presennol.

Eu prif nod yw cyflwyno'r arferion dysgu llwyddiannus a da a: i.welwyd gan athrawon Gwynedd wrth arsylwi ii.gyflwynwyd trwy ffrwyth ymchwil a phrosiectau eraill yn y Gymraeg a'r Saesneg yn y gorffennol, a hynny mewn dull hylaw a hawdd ei stumogi.

Er bod y math yma o orfoledd wedi digwydd lawer tro yn ystod diwygiadau'r gorffennol, yr oedd bellach yn beth dieithr iawn ac yn gryn sioc i fwyafrif yr addolwyr.

Yn y gorffennol, roedd modd i bawb, o ba bynnag gefndir, fwynhau addysg gerddorol ardderchog wedi llwyddo mewn arholiadau mynediad.

Ni ellir deall gwreiddiau'r brwdfrydedd hwnnw heb ddeall agwedd y dyneiddwyr at hanes Cymru - ei gorffennol hi yn ogystal a'i hamgylchiadau presennol.

Er hyn i gyd, erys dylanwad y gorffennol ar fywyd yr ardalwyr mewn ysbryd caredig a chyfeillgar.

Mae'r newidiadau wedi rhoi awyrgylch ysgafnach a hapusach i'r clwb, ac rydym yn gobeithio bydd y llwyddiant a gafwyd yn y gorffennol yn parhau.

Hawdd deall, felly, mai perthyn i'r gorffennol yr oedd Arfon a'i phobl iddi hi.

Yn y gorffennol tueddwyd i ganolbwyntio ar y berthynas bosibl rhwng y prif ffynonellau hyn yn y Gymraeg a'r rhamantau Ffrangeg neu Eingl- Normaneg.

"Roeddem ni fel Cyngor yn teimlo fod Bethesda yn y gorffennol wedi cael ei adael i fynd i lawr, a'n gobaith yw y bydd y cynllun adnewyddu yma a'r Ganolfan Chwaraeon newydd yn codi ysbryd Bethesda," meddai.

Bydd ystyfnigrwydd dyn yn y Gorffennol bellach - yr Amser Presennol wedi peidio â bod, ac amynedd Duw wedi ennill.

Pa warth a allai fod yn yr 'eurgan' a ganai'i phrifardd gorwych iddi mewn iawn bryd nad oedd cysgod ohono i'w weld, yn ôl portread Crwys, yn ei gorffennol?

Mae amseriad y ferf yma hefyd, sef y amser perffaith yn golygu rhywbeth sydd wedi yn ganlyniad i weithred a gyflawnwyd yn y gorffennol.

Yr oedd yr awdl rymus hon yn sugno maeth ac ysbrydoliaeth o'r gorffennol, i'n hatgyfnerthu ar gyfer y blynyddoedd tywyll o'n blaenau.

A does yr un ymdrech yn sicrach o fethu na'r ymdrech i adennill gogoniant a dylanwad y gorffennol.

Pan ddywed rhywun y geiriau "Llên Gwerin", fel arfer, fe aiff ein meddyliau i gyfeiriad ers talwm: daw i gof hen chwedlau, hen ddywediadau a hen gredoau, a teg yw dweud hefyd, yn nhyb y mwyafrif llethol o bobl, mai perthyn i'r gorffennol mae pethau llên gwerin hefyd, sef coblynod, tylwyth teg, cewri ac yn y blaen.

Mae'n anodd esbonio beth a barodd imi ysgrifennu'r llyfr hwn yn fy henoed, ac eto bu'r ysfa a'r dyhead ynof ers blynyddoedd i groniclo gwaith dwylo'r gorffennol yn y cylchoedd hyn, ac i ddarganfod mewn dogfen a chofnod ôl yr ymdrechion i wella amgylchiadau bywyd o genhedlaeth i genhedlaeth.

Hyd yn oed petai'n bosibl i ddyn benderfynu byw bywyd dilychwyn rhag blaen, ni allai ddadwneud effaith pechodau'r gorffennol.

Yng Nghwmderi, fodd bynnag, mae cymeriadau o'r gorffennol pell wedi atgyfodi gyda Sabrina a Meic Pierce yn ôl yn y Cwm ond mae cymaint wedi newid ers imi wylio Pobl y Cwm yn rheolaidd fel nad wyf eto'n gwybod pwy 'di pwy a be 'di be yng Nhwmderi.

Yn y rhamantiaeth ddirywiedig hon yr oedd ysfa i fynd o'r tu arall heibio i fywyd bob dydd a throi at fyth, myth a oedd, chwedl yntau: wedi ei seilio ar apêl at y gorffennol neu at brydferthwch pell, afreal, negyddol.

Yn y gorffennol anrhydeddaist hwy â thywalltiadau nerthol o'th Ysbryd Glân.

Daw teimladau dyfnaf dyn i'r wyneb yn Methu lle disgrifia'r bardd y rhwystredigaeth o deimlo'n fethiant llwyr oherwydd diffyg egni ac awydd ynghlwm â hiraeth am y gorffennol.

Roedd hi'n dywyll tu allan nawr a sylweddolodd ei fod wedi treulio prynhawn cyfan arall yn y gorffennol gyda'i atgofion.

Cystadleuaeth wael oedd hon er bod rhai o brifeirdd y gorffennol wedi cystadlu.

Yn y gorffennol, mae camargraff wedi ei greu fod y môr yn gallu ymdopi ag unrhyw faint o lygredd.

Nid ei bod hi ei hun yn byw yn y gorffennol o hyd.

'Ni bu neb chwerwach na mi yn y gorffennol,' ebe Gruffydd, 'yn condemnio rhai agweddau ar bolisi'r Ymerodraeth Brydeinig, ac ni ddymunwn dynnu sillaf yn ôl o'r hyn a ddywedais.

Mae'n debyg fod y Capel wedi bod yn gryfach yn y gorffennol yn yr ardaloedd gwledig.

Mae yna lawer o lyfrau eraill wedi mynd â'r bryd a'r meddwl ar ôl i Nedw fynd yn rhan o lyfrgof y gorffennol.

Yn y gorffennol ni chofiaf inni erioed gael ein disgrifio ag ansoddair cryfach na direidus.

Gwnant yr ymdrech oherwydd yr ymdeimlad o gyfrifoldeb at y gorffennol sydd ganddynt.

Yn y gorffennol, dim ond trwy gyfrwng y Saesneg yr oedd hi'n bosib chwilio'r we.

"Mae hi'n harddu unrhyw eiriau rwy'n rhoi at ei gilydd," meddai John Owen - a'r geiriau hynny'n aml wedi ymwneud ag atgoffa pobol ifanc y Cymoedd am eu gorffennol a'u gwlad.

Y mae'n codi'r cwestiwn hefyd tybed beth a fyddai cyflwr y Gymraeg yng nghymoedd glo y de pe byddai llenorion y gorffennol wedi llwyddo i greu llenyddiaeth rymus, berthnasol i'w byd.