Yn y ganrif honno y gosodwyd Orpheus Gweneth Lilly, ac aeth Rhiannon Davies Jones a ni i ardal y gororau yn y nawfed ganrif yn Eryr Pengwern, ac yna i gyfnod Gruffudd a Dafydd ap Llywelyn yn Cribau Eryri.

Mae'r Athro Glanmor Williams wedi dadansoddi'r helyntion hyn yn fanwl (yn Welsh Reformation Essays) a dangos sut y cafodd rhai ohonynt sylw yn y llysoedd, Llys Mainc y Brenin, Llys yr Ychwanegiadau, Cyngor y Gororau, y Sesiwn Fawr a Llys y Seren.

Fe wnaeth ef y rhain yn ieirll ar y Gororau nid yn unig er mwyn iddynt amddiffyn ei deyrnas ef ei hun rhag y Cymru ond hefyd er mwyn iddynt filwrio yn erbyn y Cymry a thrawsfeddiannu cymaint o'u tir ag a ddymunent neu ag a allent.

Arweinlyfr i dafarnau cudd gorau'r gororau.

Ceir amrywiaeth o iseldir yng Nghymru hefyd, gan gynnwys tiroedd yr arfordir, dyffrynoedd a'r gororau.

Nid oes sôn am y Biwritaniaeth, llai fyth yr anghydffurfio radical, a oedd eisoes yn cynhyrfu Lloegr a gororau Cymru.

Mae cwmni Go wedi agor desg ym maes awyr Bryste – dyma ffactor sy'n siwr o ddenu nifer yno gan gynnwys Cymry o'r de a'r gororau – mae Bryste yn elwa tra bo Caerdydd yn colli.

Dwy orsaf radio annibynnol arall yn agor, Sain Y Gororau yn Wrecsam a Gwent Broadcasting yng Nghasnewydd.

Dengys y casgliad mawr hwn fod ganddo lawer o noddwyr yn ei fro ei hun, ond ei fod hefyd yn arfer clera trwy Gymru gyfan, yn enwedig ar hyd y gororau yn siroedd Brycheiniog a Maesyfed.

Ysywaeth, flwyddyn neu ddwy ar ôl i Forgan ddod i'r fywoliaeth fe aeth yn ffrae enbyd rhyngddo ac Evan Meredith o Lantanad, twrnai ifanc yn llys Cyngor Cymru a'r Gororau yn Llwydlo ac uchelwr penna'r plwyf.

Bu felly am gryn flwyddyn a hanner nes i Gyngor y Gororau orchymyn Ferrar i gadarnhau Constantine yn ei swydd yn lle ceisio gwneud y gwaith ei hun.