Eich clwyd i Gramadeg yr iaith Gymraeg.

Bydd hyn yn galluogi siaradwyr Cymraeg i wirio sillafu, cysylltnodau a gramadeg mewn dogfennau Microsoft yn y Gymraeg.

Yn yr hen ysgolion gramadeg, yr oedd dysgu iaith dramor yn rhan o'r cwricwlwm craidd ac yn bwnc a gai ei astudio gan bawb bron hyd at ddiwedd y bumed flwyddyn.

Y mae stôr o wybodaeth gan bob siaradwr, sy'n ei alluogi i gynhyrchu a deall nifer annherfynol o olyniadau newydd yn ei iaith, ac â'r wybodaeth fewnol honno'n bennaf (competence yw term Chomsky) nid â'r sylwedd a gynhyrchir gan y siaradwr (performance yw gair Chomsky) y mae a wnelo gramadeg.

Yng ngweddill y bennod, canolbwyntio ar y fframwaith disgrifiadol sy'n diddori yr awdur ei hun, sed Gramadeg Systemig, a ddatblygwyd gan M A K Halliday dan ddylanwad syniadaeth ei gyn- athro, J R Firth, am lefelau dadansoddi, sef Sylwedd, maes Seineg a Graffeg; Ffurf, maes hyn gan Rynglefelau: Ffonoleg ac Orgraff, y rhynglefel sy'n cysylltu Sylwedd a Ffurf, a Chyd-destun (neu Ystyr), sy'n cysylltu Ffurf a Sefyllfa.

Cydnabuwyd ysgolheictod yn ei gyfanrwydd yn un o'r angenrheidiau pennaf yn natblygiad y dosbarth tirol, a'r prif gwrs astudiaeth a gymeradwywyd yn ôl traddodiad oedd rhethreg, mathemateg, seryddiaeth, barddoniaeth, prydyddiaeth, hanes, a gramadeg.

cyflwynir dewis yr awdur o fframwaith cyffredinol ar gyfer disgrifio'r Gymraeg, ond cyn mynd at hwnnw, sonnir ychydig am rai o ieithyddion America ac yn eu plith, Noam Chomsky, awdur y system ramadegol a elwir Gramadeg Trawsffurfiol Cenhedol.

Yn Lladin, felly, hyd yn oed yn ugeiniau a thridegau'r ail ganrif ar bymtheg, y dewisodd Dr John Davies lunio ei ddadansoddiadau ysgolheigaidd ef o eirfa a gramadeg yr iaith Gymraeg.

Yr egwyddorion sy'n galluogi'r siaradwr i gynhyrchu ac adnabod olyniadu derbyniol, h.y., gramadegol, ac ymwrthod â'r rhai annerbyniol yw busnes gramadeg.

Defnyddiodd, a chamddefnyddiodd Llewellyn, rythmau siarad a ffurfiau gramadeg yr iaith Gymraeg yn ei Saesneg, ond y gwir amdani yw na ellir clywed yr iaith yn sŵn canu'r cor meibion, y newyddion Cymreig hwnnw sy'n gwneud y tro yn lle iaith, diwinyddiaeth ac yn rhy aml gerddoriaeth, ond sy'n dal i gyffrwrdd a'r galon.

Mae'n canmol y Gymraeg am symlrwydd ei gramadeg, ei thebygrwydd i'r Hebraeg a phurdeb ei geirfa.

Mae'n rhaid iddo fo weithio o fewn gramadeg yr iaith weledol yna'.

Syniai Saussure am iaith fel chwarae gwyddbwyll, lle y bo i'r darnau eu gwerth a'u swyddogaeth a lle y bo'n rhaid eu symud yn ôl rheolau arbennig; bod dwy wedd ar astudio iaith, sef y wedd syncronig, disgrifiad o gyfansoddiad iaith, ei sieniau, ei geiriau a'i gramadeg mewn cyfnod arbennig, a'r wedd ddeiacronig, y cyfnewidiadau sy'n digwydd i iaith dros gyfnod o amser; a bod rhai gwahaniaethau rhwng Langage, gallu cynhenid yr hil ddynol i gyfathrebu trwy gyfrwng arwyddion llafar confensiynol, la langue, y system ieithyddol fel y mae'n bod yn meddwl pawb sy'n defnyddio'r iaith, a la parole, arferion llafar ac ysgrifenedig y siaradwyr, yr unig wedd y gellir ei hastudio.

Y mae defnydd ohoni wedi'i chyfyngu i'r llafar gan nad oes iddi ffurf ysgrifenedig gydnabyddedig na gramadeg sustematig, na dim o'r offer ieithyddol ychwanegol fyddai ei angen i'w haddasu'n iaith ar gyfer addysg, gweinyddiaeth a defnydd swyddogol ffurfiol.

Nid aethai'r mwyafrif mawr ohonynt i'r prifysgolion na chael fawr o addysg yn yr ysgolion Gramadeg.

Ar ei ddychweliad i Fangor gofynnwyd i'r darlithydd newydd draethu ar amryw bynciau, gan gynnwys Gramadeg Hanesyddol, y chwedlau canoloesol a pheth o lenyddiaeth Oes Victoria.

Er mor anhyglod yw ystyriaethau fel gramadeg a chystrawen erbyn hyn 'ymysg rhai dynion,' chwedl Morgan Llwyd, y gwir yw fod pob llyfr o bwys yn ofalus iawn ei fod yn gywir ei iaith hefyd.

Anaml y bydd disgyblion yn ysgrifennu; gall eu gwaith fod yn gyfyngedig ei amrediad, heb ei drefnu'n dda, yn anghyflawn, yn anniben neu'n fle/ r yn sgîl sillafu gwael a gwallau gramadeg; ychydig a wyddant am ddiben neu gynulleidfa a chyfyngedig yw eu gallu i wella ar eu hymdrechion cyntaf.

Nid yn unig diwygiodd y Beibl, a'r Llyfr Gweddi Gyffredin, ond cyhoeddodd Eiriadur a Gramadeg, ac ar bwys y ddau olaf gellir dweud iddo osod sylfeini holl astudiaethau diweddar o'r iaith Gymraeg.

Ym marn Chomsky, nid disgrifio'r hyn sydd eisoes wedi ei lefaru yw unig swydd gramadeg ond hefyd roi cyfrif am yr hyn y gellir ei lefaru - ei genhedlu - yn y dyfodol.

Mae pob awdur gwerth ei halen yn manteisio ar holl amrywiol gyfrwysterau gramadeg i sicrhau'r dôn y mae am ei chyfleu.

Ymhlith y rhannau ymadrodd (parts of speech) yn ein gramadeg mae yna un gyfundrefn gryno sy'n berthnasol yn y cyd-destun hwn.

Mae ambell i grŵp sydd â lot o Saesneg, felly rydym yn dysgu gramadeg Saesneg iddynt.

Nid eir i fanylu ymhellach yn y llyfr hwn ar sut y mae gramadeg trawsffurfiol yn gweithio.

Mae'n wir bod cyfundrefn addysg - gynyddol bwysig - yr ysgolion gramadeg a'r prifysgolion yn milwrio yn ei herbyn, ac yr oedd tuedd ymhlith rhai o'r dosbarth masnachol hefyd i anghofio eu Cymraeg, yn ol tystiolaeth John Davies.

Darllenai ef gywyddau Beirdd yr Uchelwyr, nid yn unig er mwyn darganfod safonau gramadeg, ond hefyd o bleser pur yng nglendid eu hiaith, yng nghynildeb eu cystrawennau, ym mherseinedd eu canganeddion.

Digalonnodd hyn ef yn fawr a bu yn hir heb gael gramadeg Saesneg.

Ac ni ddylid anghofio chwaith yr hen ysgolion gramadeg a ffynnai yn rhai o'r trefi.

Yn y frawddeg 'Mae Gwilym yma', yr enw priod yw'r gair syniadol mwyaf cyntefig syml o ran gramadeg: enwi diriaeth a wna.

A dyna meddai Ceri Davies, yr argyhoeddiad "a barai fod ymboeni ynglyn â'r Gymraeg a'i gramadeg yn bwysig" iddo.

Ar ben hynny yr oeddent yn cyffroi diddordeb yn nodweddion yr iaith, ei gramadeg, ei horgraff a'i chystrawen.

Gwn fod gramadeg (neu adeiladwaith iaith) yn amhoblogaidd y dyddiau hyn; ond os wyf yn mynd i esbonio beth yw natur yr adeiladwaith creiddiol ym mrawddeg bwysica'r iaith, rhaid caniata/ u ychydig bach o raff i mi, o leiaf.

Gofyn pob math o gwestiynau imi - sut i ddelio â phlant sy'n cambyhafio, sut i wneud gwersi gramadeg yn ddiddorol, sut i dynnu lluniau diddorol ar y bwrdd du...