Ni fyddai modd disgwyl i genedl felly fod yn fodlon addoli'r Groegiaid paganaidd fel patrwm o wareiddiad a phrydferthwch.

Yn wir, yr oedd y duedd i ddelfrydoli'r Groegiaid wedi mynd i eithafon ymhlith rhai o'r Saeson, nes peri ei bod yn anodd iddynt feddwl am y Groegiaid fel dynion o gwbl.

Pan aeth y Cymry ati i ailddarganfod y Groegiaid, ymddengys iddynt adael hyn oll o'r neilltu gan amlaf, a cheisio gweld gwrthrychau eu hastudiaeth fel dynion meidrol, ac yn wir fel dynion tebyg i'r Cymry eu hunain ar lawer agwedd.

Nis derbynnid gan y cyfundrefnau cynnar clasurol gan na Groegiaid na Chymry.

Mae'n bosibl iawn mai'r Groegiaid oedd dyfeiswyr y math hwn o chwedl - a hynny pan oedd y Groegiaid yn byw ar y tir a elwir yn Twrci heddiw.

Nid amherthnasol yn y cyd-destun yma yw sôn am lyfr T Hudson- Williams, Y Groegiaid Gynt, er nad yw'r awdur yn honni fod y gyfrol honno yn fwy na llyfr rhagarweiniol, a ysgrifennwyd gyda'r amcan o roi rhyw syniad am gymeriad a diwylliant y Groegiaid i ddarllenwyr heb unrhyw gefndir o addysg glasurol.

Pwynt arall oedd y ffaith fod traddodiad barddonol Cymru yn parhau yn fyw: yr oedd y Groegiaid wedi peidio ag ysgrifennu epigramau ers mwy na mil o flynyddoedd, ond yr oedd y Cymry yn dal i ysgrifennu englynion o hyd.

Mae ymgais llenyddol felly nid yn unig yn peri i'r Groegiaid ymddangos yn fwy fel bodau dynol ac yn nes at fyd a diwylliant y darllenydd o Gymro, ond hefyd yn rhoi tras uchel ac urddasol, fel petai, i un o ffurfiau llenyddiaeth Gymraeg, trwy ddangos ei bod, os nad yn tarddu yn uniongyrchol o'r ffurf gyffelyb mewn Groeg neu Ladin, o leiaf yn ddigon tebyg iddi i haeddu parch cyfartal.

I'r Groegiaid, y llysywen oedd 'Brenin y Pysgod a Helen eu gwleddoedd' - yn ôl Aristophanes.

Cawn edrych yn gyntaf ar rai agweddau at y Groegiaid a'u diwylliant a geir yn y cyfnod dan sylw.

Yn y rheini, gan amlaf, pwysleisir gogoniant y diwylliant a fu, a'i bwysigrwydd yn hanes Ewrob; fe roddir i ni ddarlun o gampau'r Groegiaid mewn celfyddyd, llenyddiaeth, gwyddoniaeth ac athroniaeth, gyda'r canlyniad y gwahoddir ni i'w hedmygu yn hytrach na'u deall.

Roedd y Groegiaid wedi dotio atyn nhw a hyd heddiw maen nhw'n cael eu hadrodd a'u hysgrifennu mewn sawl iaith ledled y byd.

'Roedd y Groegiaid yn gwerthfawrogi betys fel bwyd meddyginiaethol.

Ar ddiwedd y bedwaredd ganrif ar bymtheg, yr oedd syniadau Rhamantaidd am y Groegiaid yn dal mewn bri yn Lloegr, ond hyd y gellir gweld, go brin yr oedd y rhain wedi cyrraedd Cymru o gwbl.

Cofiwch am stori'r dderwen a'r brwyn." Roedd y Groegiaid wrth eu boddau yn clywed stori%au ac yn aml iawn roedd stori%au yn darlunio rhyw agwedd ar fywyd yn cael gwell gwrandawiad na phregethau yr offeiriaid ac areithiau'r gwleidyddion.