Ystyried manteision dwyieithrwydd a sut y gall gwybodaeth yn y naill iaith gryfhau'r cysyniadau pynciol yn y llall.

Wrth drafod y 'fortune and force of necessitie' yn ei gronicl gwelodd Syr John ei gyfle i ychwanegu rhyw gymaint o fri a gwrthydri at yrfa Maredudd yn y modd y bu iddo gryfhau ei afael ar Nanconwy yn fwy parhaol.

Mae paratoi adroddiad pwnc ar yr iaith Gymraeg yn golygu nid yn unig gwneud adroddiad ar gyflwr yr iaith ond hefyd paratoi argymhellion ar sut i geisio'i diogelu - ond dylid hefyd mynd gam ymhellach trwy gynnwys argymhellion ar sut i gryfhau'r iaith.

'Ond mae tamed bach o siap yn dod arnon ni nawr a mae'n rhaid i ni gryfhau rhai safleoedd eraill yn y garfan.

Llwyddodd BBC Adnoddau, Cymru i wella ar y targedau ariannol ar gyfer 1999/00 yn sgîl incwm gwaelodol cynyddol yn ogystal â pharhau i leihau costau oherwydd holl ymdrechion staff BBC Adnoddau, Cymru i sicrhau llwyddiant i'r busnes hwn ynghyd â'r awydd i gryfhau a chynnal y sylfaen grefft ar gyfer BBC Cymru.

Bu Cymdeithas yr Iaith yn gweithio gyda Cynghorau Lleol Cymru trwy'r 1980au i gryfhau cymunedau lleol, ac wedyn daeth... Ateb y 1990au:

Disgwyliwn i'r Cynulliad fod yn atebol i gymunedau Cymru gan gryfhau grym ein cymunedau i fod yn gymunedau rhydd gan felly fod yn hollol agored yn ei holl weithredoedd a datblygu perthynas ystyrlon rhwng haenau llywodraethol Cymru.

Dylai'r Cynulliad ddatblygu ffyrdd newydd o hybu diwylliant ieuenctid byw yn y Gymraeg a'r Saesneg trwy gryfhau cefnogaeth i bobl ifanc gymryd rhan mewn cyhoeddi ac adloniant.

Swyddogaeth gwladwriaeth yw gwasanaethu'r genedl, fel y mae'r wladwriaeth Brydeinig yn gwasanaethu Lloegr, a thrwy hynny gryfhau a chyfoethogi ei bywyd cymdeithasol a thraddodiadol Yn amgylchiadau'r ugeinfed ganrif y mae bron yn amhosibl i genedl ymgynnal heb wladwriaeth i'w gwasanaethu; edwino a dirywio yw tynged pob cenedl ddi-wladwriaeth.

Dylai'r Cynulliad, felly, newid y pwyslais yn y cylch penderfyniadau i gryfhau ymhellach llais y gymuned a'r boblogaeth yn gyffredinol, ac, yn enwedig, llais carfanau a anwybyddir ar hyn o bryd gan y Llywodraeth.

Rhaid oedd dechrau gyda chwistrelliad ysgafn o arsnig (Itchigo--dogn rhif un) yn gymysg â bismwth, ac yna gryfhau'r ddogn yn raddol iawn fel y deuai'r corff i gynefino â'r gwenwyn.

Dylai'r Cynulliad chwarae rhan i gryfhau rôl y Rhanbarthau yn Ewrop.

A bod un ynnwyr yn diffygio a darfod mae tuedd i synnwyr arall gryfhau a miniogi.

Credaf iddi fod yn gyfrwng i gryfhau yr ymwybyddiaeth o Gymreictod.

Llwyddodd BBC Adnoddau, Cymru i wella ar y targedau ariannol ar gyfer 1999/00 yn sgîl incwm gwaelodol cynyddol yn ogystal â pharhau i leihau costau oherwydd holl ymdrechion staff BBC Adnoddau, Cymru i sicrhau llwyddiant i'r busnes hwn ynghyd âr awydd i gryfhau a chynnal y sylfaen grefft ar gyfer BBC Cymru.

Ond hyd yn oed mewn gwledydd mwy rhanedig, megis yr Almaen a'r Eidal, gwelwyd yr un duedd i gryfhau a chanoli llywodraethau'r wlad ymhlith tywysogaethau'r Almaen a mân wladwriaethau'r Eidal, bob un ohonynt o'r bron â'i hunben erbyn hyn.

Gallai'r rhan drwchus ym mlaenau'r silia gryfhau'r adrannau hyn ond gallai fod iddi arwyddocad arall hefyd.

wneud hynny, gallai gryfhau'r dysgu gan mai'r llafaredd yw'r modd ieithyddol mwyaf hwylus a chyflym i fod yn bont rhwng: * athrawon, disgyblion a'r deunydd pynciol,

Tra oedd un adran ohono yn parhau ar hyd yr un llinellau, gan feddwl yn unig am gryfhau a sefydlogi'r Eglwys Wladol, yr oedd adran arall yn gofyn y cwestiwn, tybed ai Eglwys Loegr oedd y wir eglwys wedi'r cyfan?

I sefydlu Is-Bwyllgor Datblygu Addysg Gymraeg fel bod peirianwaith barhaol i gryfhau a hybu datblygiadau newydd a bod yn fforwm i drafod problemau fel swyddi athrawon bro.

Ofnai rhai mai cynllwyn ydoedd cefnogaeth y Blaid Rhyddfrydol er ceisio marchogaeth ar gefn y farn gyhoeddus a oedd yn prysur gryfhau o blaid Senedd; "Cast etholiadaol ydyw%, meddai Saunders Lewis gan gyfeirio'n amlwg at yr etholiad cyffredinol a oedd ar ddod, a mynnai rhywun fod yn Rhyddfrydwyr yn bwriadu defnyddio Cymru er mwyn eu plaid a Phlaid Cymru am ddefnyddio'r Blaid er mwyn Cymru.

Mae brandio holl gynnyrch BBC Cymru ar S4C wedi ei gryfhau mewn modd cynhwysfawr a brwdfrydig.