Er gwaethaf ymdrechion carfan o eglwyswyr dylanwadol o dan arweiniad yr Aelod Seneddol, Benjamin Hall, (Llanofer ac Aber-carn), methodd yr Eglwys ymateb yn ddigon cyflym i ofynion y sefyllfa newydd a gododd yn sgil diwydiannu.

Ef a roes fawredd i ymgyrch Cymdeithas yr Iaith yn erbyn gwarth arwisgiad y tywysog Charles yng Nghaernarfon, seremoni, fe wyddom heddiw, a wthiwyd ar eu gwaethaf ar y teulu brenhinol Seisnig gan Swyddfa Gymreig y Blaid Lafur er mwyn lladd cenedlaetholdeb Cymru.

"Wel, wel," meddwn i wrthyf fy hun, yn cymryd y gadair gyferbyn, "mae rhyw brofedigaeth lem wedi ei gyfarfod." Ofnais y gwaethaf.

O dan yr amgylchiadau, yr unig beth caredig i'w wneud fyddai bod wedi ei gadael hi ar ei phen ei hun i lyfu ei chlwyfau ac nid ceisio esmwythau cydwybod, a dangos i'r byd ein bod ni'n bobl 'neis' yn y bon drwy arllwys ein cydymdeimlad nawddoglyd ar ei phen." "Doedd dim rhaid iddi dderbyn ein croeso..." "Ond roedd y ferch yn dal i'n caru, er ei gwaethaf hi ei hun, ac yn cael ei thynnu fel gwyfyn at fflam noeth.

Ond er gwaethaf pob gwrthwynebiad ar gynnydd yr âi'r mudiad.

Mewn addysg, roedd lle i nodi gwelliannau, ond roedd y ddarpariaeth ysgolion o hyd yn ddiffygiol iawn yn yr ardal, er gwaethaf ymdrechion rhai o'r meistri haearn, a gwell darpariaeth o addoldai.

Ond plant oedd y gwaethaf, wrth gwrs.

Er gwaethaf dy ymdrech lew nid yw'r gwreiddiau'n ildio.

Er gwaethaf ofnau Mari aeth yr wythnos rhagddi yn weddol ddihelynt a Robin, ar Iol ei ymateb byrbwyll cyntaf, wedi ymgymryd yn ddigon llawen - diddanu Llio fach a'r bechgyn bob gyda'r nos.

A dyna'r paratoad gwaethaf un ar gyfer y prawf i ddod.

Wrth gwrs bu'r ardal hon yn dioddef yn enbyd yn economaidd ac y mae cyfraddau diweithdra ymysg y gwaethaf yng Nghymru.

Er gwaethaf ymosodiadau John Morris-Jones ni allai'r Eisteddfod ei anwybyddu.

Fe'n sobreiddiwyd braidd o sylweddoli na fu'r newid yn gyfangwbl er gwell er gwaethaf datblygiadau technegol a oedd y tu draw i ddychymyg cenhedlaeth Gwyn Erfyl o wneuthurwyr rhaglenni.

Yn wir, er gwaethaf neu oherwydd y gwaed oedd yn pistyllio o'm trwyn, mewn dau funud roedd fy mhen-glin chwith yn gwasgu ar gorn-gwddw fy ngwrthwynebwr, a chawn foddhad neilltuol o weld y croen o dan ei lygaid yn twitsian yn nerfus, cynyddai fy mwynhad am fod haid o blant o'n cwmpas rŵan yn sgrechian eu gwerthfawrogiad.

'Roedd Cymru yn Gymry frenhinol, ymerodrol o hyd, er gwaethaf dadeni Rhamantaidd a chenedlaethol diwedd y ganrif flaenorol a degawd cyntaf yr ugeinfed ganrif.

Er gwaethaf anogaeth y Times, papur Llundain, i Ymneilltuwyr ymatal rhag ymroi i goffa/ u marw Barrow, Greenwood a Penry, 'those misguided men', ni fynnai arweinwyr yr eglwysi yng Nghymru wrando.

Ond yn brigo i'r wyneb yn Nolwyddelan, er gwaethaf popeth, yr oedd yr hen falchder ym meibion Owain Gwynedd o ddyddiau Iorwerth Drwyndwn.

Lle'r oedd Arabrab, a oedd yn wraig normal ei harchwaeth, er gwaethaf ei hanfanteision, mor hoff o wynwyn a'r Brenin a'i deulu, doedd dda gan Ynot wnionyn o fath yn y byd, mewn llymed nac mewn llwy, mewn cawl nag mewn caws nac, mewn diod na dim.

Bu'r Awdurdod Addysg ar y gorau'n ddi-ddychymyg ac ar y gwaethaf yn ddinistriol ei agwedd.

Er gwaethaf y gofid ynghylch colli 73 o swyddi'r wythnos yn y byd amaethyddol a'r colledion pellach ym myd cynhyrchu, cafwyd arwyddion cadarnhaol.

Er gwaethaf llwyddiant etholiadol y Bloc, ni all plaid ffederal ddod â sofraniaeth i Que/ bec yn uniongyrchol, dim ond y senedd yn ninas Que/ bec gwþr busnes o Dwrci ac Iran eisoes yn y wlad yn elwa ar gysylltiadau oesol â'r hen ffordd sidan, ac yn awr yn sugno i'w côl fasnach oedd gynt dan reolaeth ganolog Moscow.

`Does dim modd ei weld e o fan hyn,' atebodd plismon, `ond mae e tua hanner ffordd i lawr ar silff fach.' `Y clogwyni hyn yw rhai o'r rhai gwaethaf yn y cylch,' meddai Reg.`Mae'r garreg yn briwsioni dim ond i chi edrych arni hi.

Teimlid bod yr Eglwys (er gwaethaf eithriadau megis 'yr hen bersoniaid llengar') wedi ymbellhau oddi wrth y werin Gymraeg, ac felly bod talu degwm i gynnal y sefydliad eglwysig yn anghyfiawn.

Mae'n siŵr mai'r gwaethaf iddi hi - gwaeth hyd yn oed na cholli ei harian - oedd y gwaradwydd fod pawb yn gwybod iddi gael ei gwneud.

Er gwaethaf yr atgasedd o'u cwmpas, rhaid oedd derbyn realiti a cheisio byw fywyd teuluol hapus a llawn.

Y peth trist ynglŷn ag anifeilaid meddwn i wrthyf fy hun, yw eu bod yn peri i ddyn fynd yn dduw bach sy'n pennu eu ffawd ac yn gwybod y gwaethaf cyn i hynny ddigwydd iddynt.

Ond yn ôl un o gyfarwyddwyr Hollywood cyhyrau o flawd oedd gan Reeves er gwaethaf ei orchestion ar y sgrin.

Eisteddfod 1991 oedd y gig gwaethaf erioed yn y Buckley Tivoli.

Er gwaethaf apÍl gan eu harweinydd, Joe Gormley, y glowyr yn hawlio cyflog o £135 am wythnos bedwar diwrnod o waith.

Er gwaethaf y gwrthwynebiad unfryd hwn y mae Straw yn dweud ei fod on gwybod yn well na senedd a phobol yr Alban beth a ddylai ddigwydd yn y wlad honno.

Er gwaethaf y tirfeddianwyr Seisnig, yr ysgolion Saesneg a hyd yn oed y tramps o Loegr, fe ddaliodd y Gymraeg ei thir.

Mi awn mor bell a dweud mai'r nofel yw'r ffurf lenyddol Gymraeg fwyaf arwyddocaol yn ystod y cyfnod hwn, a hyn er gwaethaf pob arwydd allanol i'r gwrthwyneb.

Er gwaethaf hynny, pan ymwelodd W.

Clywai, er gwaethaf yr eginyn o hunanhyder a oedd yn bygwth blaguro'n betrus ynddo, yr angen am rywun yn gefn iddo yn ei ddiflastod ac i herio'r dagrau o rwystredigaeth a lletchwithdod rhag mentro ymhellach na'i lygaid.

Dyna'r peth gwaethaf y galle fe 'i wneud.

Ac eto, er gwaethaf hyn (neu, efallai, oherwydd hyn) y mae'r ffin i rai pobl rhwng y real a'r afreal, y naturiol a'r goruwchnaturiol, mor anelwig ag erioed.

Er gwaethaf y gwahaniaeth pwyslais rhwng traddodiad y Dwyrain Uniongred, â'i sôn mynych am lygredigaeth a marwolaeth, â'r Gorllewin Catholig â'i sôn yntau am bechod ac euogrwydd, 'roedd yr eglwys gynnar yn un yn ei dealltwriaeth o weinidogaeth Crist fel aberth drud a offrymwyd i Dduw er mwyn cyflawni iachawdwriaeth dyn.

Er gwaethaf methiant y Chwyldro, nid adferwyd yr hen drefn ieithyddol yn llwyr.

Er gwaethaf yr holl Seisnigrwydd, yr oedd yn yr Eglwys Wladol yn hanner cyntaf y ganrif ddiwethaf nifer o offeiriaid a oedd yn fawr eu gofal dros y diwylliant Cymraeg ac a ymdrechai i Gymreigio bywyd yr Eglwys.

Ond er gwaethaf yr holl gynnydd ymysg ieuenctid, mae lle i boeni hefyd.

Er gwaethaf ei fywiogrwydd dechreuai'r cylchgrawn lithro i rigol unfrydedd a gwir berygl iddo fynd yn 'ddiogel'.

Mae pawb, yn ddieithriad, yn ffilm byffs y dyddiau yma ac wrth gwrs does neb yn cytuno ar beth oedd/yw/ fydd y ffilmiau gorau/ gwaethaf.

Gan mai Ystorya Trystan yw'r unig destun naratif sydd gennym am Drystan ac Esyllt, a gan fod posibilrwydd fod yr englynion yn rhai hynafol, bu'n demtasiwn i rai chwilio ynddi am debygrwydd i'r chwedlau Ffrangeg, gan gasglu fod Golwg Hafddydd, er enghraifft, yn cyfateb i Brengain, morwyn Esyllt yn y traddodiad Ffrangeg (er gwaethaf yr enw gwahanol), a bod taith y cariadon i Goed Celydon yn cyfateb i hanes Tristan ac Iseut yn ffoi i Fforest Morrois.

Yr oedd y mudiad gwlatgarol yn gryf yng Ngalilea er gwaethaf neu oherwydd y cymysgedd hiliol a diwylliannol a oedd yno.

Y mae effeithiau eithaf a gwaethaf yr arferiad mor eang ac amrywiol fel y mae yn amhosibl rhoddi cyfrif o'u nifer na mesur i'w hehangder."

Er gwaethaf hyn i gyd, roedd Mengistu yn llwyddo i roi'r argraff i ymwelwyr tramor ei fod yn foi iawn.

Maen nhw'n ysgytwol er gwaethaf safon y recordio.

Y peth gwaethaf am y cyfan ydi na wn i na neb arall beth sy'n sgrechian, heb sôn am sut i'w atal.

Mae'n wir i'r cynllun cyflawn fethu, ond bu'r bwnglera yn gyfrifol am greu rhai o'r problemau gwaethaf sy'n wynebu'r gymdeithas Gymraeg friwedig yn Llŷn y dyddiau yma.

Paratoais fy hunan i wynebu'r gwaethaf yn awr.

Disgwylir y bydd y trosglwyddiad yn cael ei gadarnhau er gwaethaf un broblem bwysig.

Siomwyd Fidel yn arw gan Gorbachev a perestroika; er gwaethaf pwysau gan y Sofietiaid, gwrthododd weithredu unrhyw beth tebyg yng Nghuba.

Yn ôl Cyfrifiad 1991 rhyw 142,000 sydd â rhyw wybodaeth o'r iaith -- canran is na 10% -- a llawer iawn o'r rheiny wedi dysgu'r iaith yn yr ysgol a heb gael y profiad ohoni fel iaith gymunedol fyw, er gwaethaf eu hymdrechion i'w meithrin felly.

Dyna oedd fy marn innau hefyd (er gwaethaf dyfarniad Bae Colwyn): nid oes sôn o gwbl yn y Deddfau Cysylltiadau Hiliol am 'iaith'.

Er gwaethaf hynny, roedd yn amlwg fod y merched yn edrych flynyddoedd yn ieuengach ac yn fwy deniadol gyda phob cegiad o gwrw Higsons.

Ond fe wyddai Morwen, mai'r môr oedd piau ei thaid er gwaethaf holl ymdrechion ei wraig i'w hudo i'r harbwr.

Er gwaethaf bod llawer o'r cyfeillion wedi gosod i lawr y peth cyntaf a ddaeth i'w meddwl, a rhai, o bosibl, wedi rhoi'n y llyfr un o'r hanner dwsin dyfyniadau a gludent oddi amgylch yn arbennig i'r pwrpas, ac eraill wedi pendroni'n hir cyn dechrau sgrifennu, 'does yr un dau gyfrannwr wedi dweud yr un peth.

Ond y peth gwaethaf oll oedd yr olwg o ofn yn ei llygaid bach glas.

Er gwaethaf gorthrwm secwlariaeth a'r ysbryd a oedd yn cau allan bopeth yn ymwneud â'r goruwchnaturiol, cydnabu J.

Roedd sawl un, wrth gerdded heibio, wedi datgan yn ddistaw bach ei ryfeddod nad âi'r swp gwlân yn ddim llai o un pen y diwrnod i'r llall, er gwaethaf dyfalbarhad yr hen wraig.

Nid oes ynddi'r un gair o newyddion drwg, na, dim un llinell, dim un sillaf, dim un iod: ond newyddion da, melys: newyddion da i galon y gwaethaf o bechaduriaid...

Doedd dim amdani ond dringo'r grisiau i'r bwyty, a chan ei bod hi bron iawn yn hanner dydd, prynodd ginio i'r tri ohonynt er gwaethaf y prisiau dychrynllyd.

Cyflawnwyd hyn trwy reoli costau'n llym er gwaethaf y dirywiad mewn incwm masnachol o BBC Cymru.

Er gwaethaf y perfformiad da hwn, mae amrywiaeth o ffactorau allanol a all effeithio ar y gyfradd, a bydd yn cymryd cyfnod sylweddol o amser a buddsoddiad i gynnal y cyfraddau cymeradwyaeth sy'n sylweddol uwch na'r rheini a gofnodwyd ar gyfer 1999.

Ni fu canolbarth Ceredigion yn un o fannau cryfaf y Norman ac felly mae'n bosibl i'r eglwys yn Llanddewi Brefi ddianc rhag ei ymosodiadau gwaethaf.

Llwyddodd Megan i weld Mrs Oliver er gwaethaf atgasedd honno o ateb y drws, ond er iddi alw fwy nag unwaith yng nghartref Edward Morgan, ni chafodd ateb.

Nid wyf yn honni bod y sefyllfa yn hollol yr un fath yng Nghymru ag yn Lloegr, ond y mae'n amlwg, serch hynny, fod ysgrifenwyr Cymru hwythau, er gwaethaf eu 'culni' a'u 'rhagrith', yn gwbl barod i drafod problemau rhywiol.

Er gwaethaf rhybuddion teulu a ffrindiau, myn Gwenan aros efo Dyfan ac mae'r diwedd trist yn anochel.

A'r 'Dolig yn ymddangos yn y siopau ynghynt bob blwyddyn a'r tinsel a'r trash yn ein rhwymo mewn clyma drud a dichwaeth ar ein gwaethaf a oes felly fodd i osgoi'r þyl?

Yn y diwedd, er gwaethaf swildod, datgorciwyd fy mhotel benedictine, a llifodd ar hyd ac ar led, y licar yn un ffiz o gwestiynau tebyg i'r rhai oedd wedi fy meddwi ar galeri Capel Seilo.

Ond ffurf israddol yw dychan, wedi'r cwbl, er gwaethaf y mwyniant hunangyfiawn a geir o'i ddarllen.

Disgynasant fel cawod o gesair arni, ond er gwaethaf y rhain, aeth y ddraig ymlaen atyn nhw, ei chorff yn troi'n goch gan lif ei gwaed.

Mi basiais, er gwaethaf Madam Wen, a derbyniwyd fi'n ymgeisydd am y weinidogaeth.

Er gwaethaf drewdod y llygoden a'i hymdrech i gosi dy drwyn, llwyddaist i gadw'n hollol lonydd wrth i un o'r milwyr gerdded atat.

Methodd Woosnam fanteisio ar ei gyfle a roedd Price, er gwaethaf rownd olaf o 65 yn rhy bell ar ôl i wneud ei farc.

Er gwaethaf cyntefigrwydd eu harfau ac offer soffistigedig milwyr Therosina, roedd y Madriaid yn ymladd yn eu cynefin ac yn gwybod sut i'w ddefnyddio i'w mantais Serch hynny, roedd colledion y llwyth yn enbydus ac ni roddwyd unrhyw gymorth i'r rheini a anafwyd.

Canlyniad hyn fu cyfodi o blith y gwŷr rhyddion Cymreig, nad oedd ganddynt at ei gilydd ond ychydig aceri ar eu helw er gwaethaf eu hachau urddasol, ddosbarth o ysgwieriaid llawer mwy cefnog, a elwir yn aml yn uchelwyr.

Prydain yn dioddef ei sychder gwaethaf ers 1745.

Er gwaethaf y tywydd poeth mae rygbi yn dal yn boblogaidd yma gyda Julian yn un o drefnwyr gornest ryngwladol i fechgyn ysgol dan 19 bob Pasg.

Prin iawn yw rhaglenni a chyfresi o'r fath heddiw heblaw, wrth gwrs, am sawl opera sebon, ac er gwaethaf ymdrechion yr Awstraliaid, Phil Redmond yn Lerpwl a'r BBC yn Walford, Sbaen a de Cymru, mae un sebon wedi goroesi o'r dyddiau cynnar byw, du a gwyn.

Gwelwn ei fod am barhau i'm hamddiffyn, er gwaethaf y gosb a gawsai.

"O, mi fyddaf i'n iawn wedi ychydig o orffwys, does dim byd mawr o'i le arna i, ond mae'r ddamwain hon wedi newid pethe i mi." A dyna newydd da a newydd drwg i'r plant mewn un prynhawn - y newydd da fod Dad ar wella, ond y newydd gwaethaf oll y byddai'n rhaid iddynt adael yr ynys - eu hannwyl gartref.

Un o'r rhyfeddodau mwyaf oedd, er gwaethaf problemau mawr yr ymbelydredd, fod pris a gwerthiant wyn a chig oen wedi bod yn dda.

Er gwaethaf ei blinder a'i phrofiadau erchyll, cytunodd Siwsan i gymryd rhan mewn cynhadledd i'r wasg y bore canlynol, wrth i Adam a Natalie gael hwyl eithriadol yn chwarae yn yr eira.

Clywir anogaeth, er gwaethaf duwch iselder, i ddal ati, i geisio cymorth cyfaill, ac i gofio'n fwy na dim, bod pawb yn brifo weithiau.

Er gwaethaf hyn i gyd, mae lle i gredu fod ein cymdeithas orllewinol yn wynebu gwir sialens parthed ei pherthynas ag adnoddau'r blaned a'r syniad o dwf economaidd diderfyn ar draul adnoddau diddiwedd.

Mentrwn innau awgrymu fod Elphin yn yr wyth soned hyn, os nad yw'n cyrraedd uchelderau De Musset a Novalis, ac er gwaethaf ei adfeiliaeth ber-bydredig fin de siecle, wedi cyrraedd lefel o orffennedd deallus sy'n tra-rhagori ar lawer o feirdd y ganrif ddiwethaf a gyfrifir rywsut yn haeddiannol o'n sylw.

Oherwydd diffyg cyd- drefnu cenedlaethol effeithiol, cafwyd peth ymrannu, ond yn y diwedd bu ffyddlondeb y Beirdd i weledigaeth Iolo Morganwg, eu teyrngarwch i'r traddodiad barddol, y boddhad a gaent o gael cydnabyddiaeth gwlad am eu campau barddol trwy gael eu hurddo ac, yn bennaf oll, yr ymdeimlad fod gan y gymdeithas farddol 'hynafol' hon rywbeth mwy nag y medrai cyfundrefn a chyfansoddiad ei gynnig, sef yr hyn a elwid gan Orseddogion y ganrif ddiwethaf yn 'awdurdod', yn ddigon o atgyfnerthiad iddi oroesi, er gwaethaf yr holl feirniadu.

Er gwaethaf hynny, fodd bynnag, mae effeithlonrwydd y caneuon hyn yn ddi-os.

"Roedd Gwladys a Meinir eisoes, yn ôl y drefn, wedi rhoi eu dwylo wrth eu cegau crynion, ac wedi dal eu hanadl a sgrechian, ac erfyn am gael peidio â chlywed y manylion gwaethaf.

Wrth wylio un afalans llydan yn llithro ymaith yn union wrth draed dau ffigwr bach ym mhen arall y grib ac ofni'r gwaethaf am funud hir, daeth geiriau o 'Princess' Tennyson o'r newydd i'm cof: to walk With Death and Morning on the Silver Horns.

Er gwaethaf hyn, dychrynais wrth weld sut yr oedd yn byw.

Ond y llygaid oedd y peth gwaethaf, llygaid fflamgoch yn gwylio pob symudiad.

Roedd rhai ardaloedd fel y 'Midland District' a gynhwysai ambell ardal o ganolbarth Cymru, yn cael y gwaethaf o'r ddeufyd.

Yn ôl £2,000 ceidwadol y pen mae hynny yn waeth na gwaradwyddus gyda wardiau ysbytai yn parhau ynghau oherwydd prinder arian er gwaethaf y miloedd o gleifion sy'n disgwyl oddi allan.

Gallai hyn greu problem mewn dosbarth lle mae mwyafrif y myfyrwyr yn Gymry Cymraeg, er enghraifft, gan y byddai tueddiad i'r darlithydd ar gwrs dwyieithog anghofio bod rhaid cadw elfen o Saesneg yn y dysgu hefyd os yw'r cwrs i fod yn un gwir ddwyieithog." Er gwaethaf yr ail bwyso a'r ail ddatblygu y bydd rhaid i Addysg Gymraeg eu hwynebu wrth weithredu'r Cwricwlwm Cenedlaethol, bydd y gronfa o arferion da sydd ar gael yn gynhaliaeth werthfawr.

Teg yw nodi fo Collingwood, er gwaethaf ei ddamcaniaeth Rufeinig, o'r farn fod cynnydd wedi bod mewn 'Celtigrwydd' yn y blynyddoedd o flaen cyfnod Arthur, ac awryma fod Arthur wedi gwneuthur ei safiad buddugoliaethus terfynol yn erbyn y Saeson mewn caer Frythonig debyd i Cissbury ar y South Downs.

Er gwaethaf stormydd, ar daith bywyd fe ddaw pelydrau o heulwen a chariad o hyd i'n goleuo a'n cysuro.

Efallai mai'r trydydd pwynt sy'n denu sylw fu llwyddiant y farchnad gwartheg stor, a hyn unwaith yn rhagor er gwaethaf prisiau gwael cig eidion.

Tydi'r peth ddim yn naturiol, gweld enillydd y bara ar y clwt; mae'n gwbl groes i'r graen, er gwaethaf y ffaith fod llawer yn yr oes dywyll hon wedi troi'r byrddau a'r gþr yn mynd yn þr-tþ a'r wraig yn mynd allan i weithio!