Yn ychwanegol i waith y fferm, roedd y rhan fwyaf ohonom yn gorfod gwasanaethu yn yr 'Home Guard' neu ryw wasanaeth rhan amser arall.

Byddai wyth o ddynion yn y 'criw dal rhaff'--saith i ollwng y rhaffwr dros yr ymyl a'i ddal yn ddiogel wedyn tra byddai'n gweithio, a'r wythfed, yr hynaf fel rheol yn gwasanaethu fel 'flagman'.

Mi fuo am gyfnod cyn priodi â gwraig weddw ydi hi ar hyn o bryd, a 'dwyt ti'n synnu dim at hynny wedi byw o dan yr un gronglwyd â hi am wsnos - cyn priodi mi fuo'n gwasanaethu hefo rhyw nob a'i wraig - Syr Simon a Ledi Gysta chwedl hitha, ac mae'r rheini wedi troi yn 'i phen byth wedyn.

Cafwyd gwasanaeth cyhoeddus yng Nghapel yr Amlosgfa, Bae Colwyn, lle y daeth tyrfa deilwng i dalu'r gymwynas olaf dan arweiniad y Parchedigion Goronwy Prys Owen ac Isaac Jones, Abergele, a Mrs Alwena Jones yn gwasanaethu wrth yr organ.

Gynt yr oedd hufen yr arweinwyr a goreuon doniau cymdeithas yn gwasanaethu'r Ffydd ac yn aelodau mewn eglwys.

Arweinydd milwrol, bid sicr, a phennaeth ar fintai o ymladdwyr symudol a gwibiog, ond nid cadfridog yn gwasanaethu gwladwriaeth sefydlog a threfnus; yn hytrach, anturiwr, treisiwr, ysbeiliwr, yn ymladd nid yn unig yn erbyn y Saeson ond hefyd yn erbyn ei gyd-Frythoniaid.

Ac y mae Rhagluniaeth yn gwasanaethu gras.

Gair y Rhos am y peth oedd "mynd i le%, ac yr oedd merched y Rhos y pryd hwnnw yn gwasanaethu mewn lleoedd fel Lerpwl, Liscard, Bolton, a Manchester wrth yr ugeiniau.

Hynny yw, amod cyntaf parhad bywyd cenedl yw bod ganddi ei gwladwriaeth ei hun i'w gwasanaethu.

Dyma'r math o gymdeithas, a fodelwyd yn glos ar y gymdeithas yn 'yr hen wlad'; y ceisiodd y wasg ei gwasanaethu, ac nid yw'n syn mai'r cylchgronau enwadol a lwyddodd orau, fel yng Nghymru ei hun.

Yn sylfaenol, gwrthodwn yr honiad fod ysgolion pentrefol yn broblemau yn hytrach nag yn asedau i'r cymunedau y maent yn eu gwasanaethu.

Dyna fy nghred ac y mae'n gywir dweud mai mewn gwasanaethu'r Efengyl trwy bregethu a hyfforddi myfyrwyr y cefais y boddhad dyfnaf.

Rheidrwydd a osodwyd arni hefyd oedd gwasanaethu a bodloni anghenion y bendefigaeth.

Cysegrodd ei bywyd i wasanaethu - bu'n gwasanaethu yn ardal Llandudno am rai blynyddoedd, ac yna dychwelyd yn ol i'r hen gartref Cwr y Coed, Trefriw lle roedd croeso breichiau agored bob amser i bawb a alwai heibio.

Mae'r aelodau'n parhau i deimlo nad yw rhaglennu rhwydwaith y BBC yn gwasanaethu Cymru gyfan yn ddigonol, ac mae dyfodiad datganoli yn cynnig sialens newydd i adlewyrchu ac i wasanaethu Cymru a'i thalentau ar wasanaethau rhwydwaith.

Mae cyfraniad y sector gwirfoddol o ran darparu gwasanaethu i'r cyhoedd wedi dod yn gynyddol bwysig, yn enwedig y gwasanaethau gofal a chynghori.

sicrhau fod y drefn gynllunio yn gwasanaethu'r gymuned leol, bod tai newydd yn diwallu anghenion lleol, ac na roddir caniatâd i gynlluniau a fyddai yn niweidiol i'r gymuned yr iaith Gymraeg neu'r amgylchedd.

Gall y Stiwt fod yn ganolfan y ddrama a cherdd yn yr ochr hon o Sir Clwyd a phwy a wyr na ellir sefydlu cwmni bach proffesiynol o actorion yma a fyddai'n gwasanaethu'r gymdogaeth drwy'r ysgolion a'r neuaddau bach gwledig.

Dylai'r dysgu lywio gwybodaeth gynyddol am iaith ac ymwybyddiaeth gynyddol bod iaith yn gwasanaethu amrediad o ddibenion ac yn amrywio yn ôl y cyd-destun a'r gynulleidfa neu'r darllenwyr.

Brodor o Glyncorrwg oedd Mr Mitchell ac ar ôl gwasanaethu yn y lluoedd arfog yn ystod y rhyfel aeth i goleg hyfforddi athrawon.

Yr oedd y galwadau arno o Gymru, i bregethu ac i bwyllgora, yn ddiarhebol fynych, a threuliai lawer iawn o'i amser felly yn gwasanaethu yn Gymraeg, yng Nghymru.

Eu braint a'u dyletswydd gyntaf oedd gwasanaethu ac amddiffyn y wladwriaeth a'r Ymerodraeth Brydeinig.

Gwedd arall ar ei ymroddiad cyhoeddus oedd gwasanaethu fel Swyddog Prawf rhan-amser, gwaith y bu'n ei wneud ym Mae Colwyn, fel ei ragflaenydd, H. R. Williams.

Roedd sawl un ohonynt wedi bod yn ennill ei bywoliaeth ynghynt fel gwniadyddes neu yn gwasanaethu fel morwyn.

'Os ydych chi'n cymryd cymaint o ofal ac o amser gyda phawb a chyda fi 'dych chi ddim yn medru gwasanaethu llawer o gwsmeriaid mewn diwrnod,' meddai, a hynny'n hollol wir - mor wir fel y sylwasai'r goruchwyliwr ar hynny a phenderfynu gwahodd Hector i chwilio am waith gyda rhywun arall.

Yr un modd yn awr, mae Cymdeithas yr Iaith yn datgan fod amgylchiadau cyfoes yn milwra'n erbyn barhad o'r drefn bresennol o ysgolion gwledig ac, oni weithredir yn wahanol, y gallai llawer iawn ohonynt gau gyda chanlyniadau trychinebus i'r cymuedau y maent yn eu gwasanaethu.

Swyddogaeth gwladwriaeth yw gwasanaethu'r genedl, fel y mae'r wladwriaeth Brydeinig yn gwasanaethu Lloegr, a thrwy hynny gryfhau a chyfoethogi ei bywyd cymdeithasol a thraddodiadol Yn amgylchiadau'r ugeinfed ganrif y mae bron yn amhosibl i genedl ymgynnal heb wladwriaeth i'w gwasanaethu; edwino a dirywio yw tynged pob cenedl ddi-wladwriaeth.

Emlyn Jones a Mr Gwilym Roberts yn gwasanaethu wrth yr organ.

Nid oedd y Dirprwywyr yn cyfyngu eu hymweliadau i leoedd diwydiannol; byddent yn ymweld â phob sir, gan adrodd gyda'r un trylwyredd ar ysgolion mewn ardaloedd gwledig a'r cymunedau yr oeddynt yn eu gwasanaethu.

'Roedd ei gŵr yn gwasanaethu yn Ffrainc, meddai, ac yn anfon deuddeg swllt a chwech yr wythnos iddi at ei byw.

Anerchwyd a dangoswyd sleidiau am eu gwaith yn Zaire gan Mr a Mrs Mellor Treffynnon a fu'n gwasanaethu fel cenhadon yn y wlad honno.

Arwyddair y cwmni yw "Yn gwasanaethu dysgwyr y Gymraeg".

Tybed mai dim ond y mawrion yn eu plastai a'u cestyll oedd yn cael eu poeni gan ysbryd ac nad oedd hi'n broblem o gwbwl i'r bobl gyffredin roeddwn i i'w gwasanaethu?

Fel arfer y mae'n mynnu cael gwladwriaeth i'w gwasanaethu gan na ellir sicrhau'r amodau sy'n angenrheidiol i fywyd cyflawn heb drefn wleidyddol.

Datblygu Ysgolion Pentrefol yn Ganolfannau Addysg a Chyfathrebu i'r cymunedau y maent yn eu gwasanaethu - gan ddenu felly gyllid o ffynonellau hyfforddiant newydd i'w cynnal.

Yr oedd Rhanbarth Cymru yn bod bellach a sefydlwyd stiwdio ym Mangor er hwylustod i ddarlledwyr o'r gogledd fel yr oedd stiwdio Abertawe eisoes yn gwasanaethu'r gorllewin.

Arwyddair y cwmni yw Yn gwasanaethu dysgwyr y Gymraeg.

Golygai hyn hefyd wadu hawl unrhyw wlad arall, megis Lloegr, i orfodi'r Cymry i'w gwasanaethu'n filwrol.

Cymry'n unig a fu'n gwasanaethu yng ngholegau Trefeca, Coleg Llangollen - Bangor, Y Bala (A) a'r Academi Annibynnol trwy ei holl grwydriadu.

O ran techneg dylwadodd yr Impresionistiaid a'r O^l-impresionistiaid gryn dipyn arno, ond gofalai bob amser fod y dylanwadau hynny'n gwasanaethu ei amcan arbennig ef o gyfleu ei ymateb personol i olygfa.

Dywedodd Cadeirydd S4C, Elan Closs Stephens: "Mae Awdurdod S4C wedi ymrwymo i fod yn agored ac o fewn cyrraedd y cyhoedd rydym yn eu gwasanaethu, i roi cyfrif llawn am arian cyhoeddus rydym yn ei wario ar eu rhan ac i raglenni o'r safon uchaf posibl.

Amcan yr eglwys golegol oedd gwasanaethu holl anghenion crefyddol y bobl a bod yn ganolfan gweddi ac ympryd ac addoliad.

O ganlyniad mae'r pwyslais ar gynorthwyo a gwasanaethu yn hytrach nag ar reoli a llywodraethu.

Credwn fod hawl gan bobl Sir Gaerfyrddin gael eu gwasanaethu gan Gyngor sydd yn Gymraeg yn ei hanfod, yn hytrach na chan sefydliad Saesneg sy'n gwisgo gwedd dwyieithog wrth drin y cyhoedd.

Ar ôl ymddangosiad y Llyfrau Gleision, polareiddiwyd y ddadl, ac er bod nifer o offeiriaid yn Gymry gwladgarol, a rhai ymdrechion dilys ar droed gan yr Eglwys er ceisio gwasanaethu'r Cymry yn yr ardal ddiwydiannol, yr oedd offeiriadaeth Eglwys Loegr fel corff wedi colli pob cydymdeimlad gan yr Ymneilltuwyr.