Cyfeddyf hi 'fod ynddi bethau sy'n dal yn dywyll i mi, er pob ymdrech i'w deall yn iawn' ac meddai Gwenallt gynt, 'mae symboliaeth ei soned 'Mabon' dipyn yn dywyll i mi'.

Yn yr ysgrif gyflwyno yn "Llygad y Drws" dychenir yr "athroniaethu% hwn yn ddeheuig gan Gwenallt ,ond mae'n enghraifft o gydnabyddiaeth un o'r gweithredwyr na ellir llwyr esgeuluso athroniaethau.

sut, er enghraifft, yr ydych yn ymateb i awduron fel morgan llwyd, williams pantycelyn a gwenallt?

Mae Gwenallt yn archwilio pynciau fel natur pechod yn yr awdl, ond cythruddwyd y beirniaid gan y disgrifiadau agos-at-yr-asgwrn o ryw a geid ynddi, yn enwedig mewn llinellau fel 'Ar hyd ei blows biws rhedai blys bysedd'. Galwyd yr awdl yn 'bentwr o aflendid' gan John Morris-Jones.

Yr wyf yn amau nad oedd gan ein gwron fawr o amynedd chwaith at ei gyfoeswyr ymhlith y beirdd yr oedd cynffon y weledigaeth hon yn chwipio'u dychymyg, sef y rhai megis Saunders Lewis a Gwenallt a fynnai gysylltu'r Gymru oedd ohoni yn y tridegau gyda rhyw Gymru reiol ufudd-Gristionogol mewn gorffennol di-ffaith.

Adlewyrchir yr edmygedd hwn o genedlaetholwyr Iwerddon yn Awdl Gwenallt.

Ond bu rhai eraill o'i gyfoeswyr yn dangos diddordeb dwfn yn y gorffennol - boed hwn yn orffennol chwedlonol a rhamantaidd fel yr un yr ymhyfrydai T Gwynn Jones ynddo, neu yn orffennol hanesyddol, gwareiddiedig ac aristocrataidd fel eiddo Saunders Lewis, neu yn orffennol Cristnogol fel yr un a ymddengys yng ngwaith Gwenallt.

Y mae rhywfaint o ddylanwad Gwenallt ar y gerdd, ac mae'n gerdd yn yr un cywair â rhai o gerddi beirdd fel W. H. Auden, Stephen Spender, C. Day Lewis a Louis MacNeice.

Nofel hunangofiannol yw, a Myrddin Tomos, y prif (a'r unig) gymeriad, yw Gwenallt ei hun.

'Roedd y beirniaid wedi cael digon ar barodrwydd y beirdd newydd i drin pynciau fel y nwydau rhywiol, yn enwedig ar ôl helynt 'Atgof' Prosser Rhys, a dyna un rheswm pam y gwrthodwyd cadeirio Gwenallt.

Williams Parry, Gwenallt ac yntau.

Nid oedd yr ymchwil am hunaniaeth yn llenwi byd y sgrifenwyr Cymraeg i'r un graddau, efallai, ac eto yr oedd pryder ynghylch dyfodol Cymru yn destun cyson yng ngwaith y goreuon ohonynt hwythau, - Gwenallt a Waldo Williams, er enghraifft.

Y prif weithiau yr wyf am eu trafod yw dwy nofel Lewis Jones, Cwmardy a We Live, Traed mewn Cyffion gan Kate Roberts, a barddonaieth Idris Davies a Gwenallt.

Gwenallt Llwyd Ifan, enillydd y Gadair flwyddyn yn ddiweddarach, oedd y gorau.

Gwenallt Jones ar ei gerddi'n gyffredinol; Ceri Davies a John Rowlands ar 'Marwnad Syr John Edward Lloyd'; R.

Awn i mewn i feddwl y llanc ifanc synhwyrus yn 'Atgof' Prosser Rhys, a chawn gip ar ei ffantasïau rhywiol, ac felly hefyd gyda Sant Gwenallt.

Ni fu SL erioed yn fardd poblogaidd a da fuasai clywed rhagor o feirniadaeth o'r math a geir weithiau yn ysgrif Gwenallt, sy'n dweud, er enghraifft, 'Nid yw Mr Lewis yn cerdded mor sicr yn y mesurau traddodiadol at yn y vers libre.' Teimlais innau droeon mai gwely Procrwstes y mesurau caeth a orfodai SL i gynnwys geiriau hen, prin ac anghyfiaith a chystrawennau hynafol a chymhleth, fel petai tywyllu ystyr yn ddibwys neu hyd yn oed yn rhinwedd.OES AUR Y WASG GYMREIG

Hefyd yr oedd awdl Gwenallt yn Babyddol ei syniadaeth a'i delweddaeth, ac ofnai llawer ar y pryd, W. J. Gruffydd, er enghraifft, fod Catholigiaeth ar gynnydd yng Nghymru.

Testun yr astudiaeth hon yw'r cyfnod diweddar mewn barddoniaeth Gymraeg, a'r beirdd a gaiff y sylw mwyaf ynddi yw T Gwynn Jones, D Gwenallt Jones a Saunder Lewis.

Davies, Gwenallt; Huw Iorwerth Morris, Hafodymaidd, a Caereini V.

Awdl gan Gwenallt oedd yr awdl orau yn y gystadleuaeth hon, ond gwrthodwyd ei chadeirio.