Y gwir yw, wrth gwrs, na welodd unrhyw angen am ymboeni ynghylch pethau o'r fath.

Siomedig yw dathliadau'r wyl yma ym Mhatagonia o gymharu â Chymru i ddweud y gwir.

Roedd hygrededd yn nodweddu'r oes ac anwybodaeth ynglŷn â gwir hanes y Cymry a'r traddodiad barddol ar y pryd yn rhoi rhwydd hynt i hynafiaethwyr Cymru, Lloegr ac Ewrob chwedleua a rhamantu derwyddol a chynoesol.

Mae gwir angen esbonio paham y mae parch i'r llyfr hanes, sydd yn un o glasuron rhyddiaith y Gymraeg, ac ar yr un pryd paham y mae rhyw ddelwedd anhyfryd wedi dod lawr i ni o Theophilus Evans y dyn.

Hen lanc yw e, ond ma fe'n gweld popeth, ac fe alwodd arna i noson yr angladd, pan own i ar fin mynd draw i gydymdeimlo a Luned, a gweud y gwir.

Mae llawer iawn o wir - nid caswir, dim ond gwir plaen - yn yr erthygl ddewr hon, a gyffrodd hyd at eu sodlau nifer o arweinwyr Cymreig y dydd.

Y gwir amdani yw fod ymddygiad o'r fath yn gwbl groes i Reolau'r Ffordd Fawr, sy'n dweud yn eglur y dylai'r carafaniwr fod yn ystyriol o yrwyr eraill, gan adael digon o le o'i flaen i geir eraill dynnu i mewn, a hyd yn oed aros i adael i geir basio os oes angen.

Y gwir yw mai disgrifiad noeth ydynt, haniaethol iawn eu gosodiadau hefyd: nid oes un llun diriaethol ar eu cyfyl bron.

Ni fydde gwleidyddion ond yn gwneud pethau'n waeth, yn ei dyb ef, a'u lle nhw oedd cadw'r gem gydwladol i fynd ymhell oddi wrth lefel gwir anghenion y bobl.

"Mi dd'wedsoch chi'r gwir yn fan'na,' meddai'r gweinidog.

Maen' nhw'n deud imi fod arian da iawn i cael yn y Sywth yna." "Gobeithio 'wir, ond mae cimint yn cael i lladd yn y pyllau glo yna." "Mae digon o hynny yn y chwareli yma, petai hi'n mynd i hynny, a digon o bobol yn marw o'r diciâu." "Oes, digon gwir." "A dyna i chi siopau'r dre yna wedyn.

Nid gwir genedligrwydd sydd yn bod yma ond, 'dichonoldeb cenedligrwydd'.

Nid gweslyfr mewn methodoleg ydyw, yn ôl yr awdur, ond cyflwyniad i astudio'r Gymraeg, gosodiad diymhongar iawn, a dweud y gwir, gan fod y bennod olaf, o leiaf yn canolbwyntio ar ddisgrifio methodoleg un ysgol ieithyddol, yr Ysgol Systemig, y gellir ei dilyn ar gyfer gwneud disgrifiad syncronig o'r Gymraeg, ac y mae'r bennod o'i blaen yn olrhain y datblygiadau yn nulliau ymchwilwyr i'r tafodieithoedd.

Wedi'r cwbl yr oedd ef yn enw a dweud y gwir, ei weld ef fyddai'r prif atyniad i laweroedd.

Yn ôl Cymdeithas yr Iaith, y gwir ddewis yw rhwng ymateb yn gadarnhaol i'r newidadau hyn gan ddatblygu'r ysgolion mewn dulliau cyffrous newydd i ateb gofynion yr oes newydd neu i ymateb yn negyddol a chaniatau i'r 'problemau' ein trechu ni.

Y gwir yw fod llenorion yr ansicrwydd anwadal fel Williams Parry a Pharry-Williams wedi llwyddo i greu llenyddiaeth eneiniedig ac ysgytwol heb ddilyn na Phantycelyn na Gide, a bu Saunders ei hun yn hael ei glod iddynt.

O ymdroi â llenyddiaeth Gymraeg yn ei chyfnodau euraid, adnabu ei gwir deithi.

Pam nad yw'r nofel yn gwneud fawr mwy nag enwi'r gwir wrthddegymwyr - Ffranc Bryan y Bryniau, John Jones y Rhos Uchaf a Samuel Jones y Tŷ Glas?

Dwi wedi siarad a hen bobl, ac mae'n siwr gen i eu bod nhw'n dweud y gwir.

Yn y diwedd yr oedd ymlyniad Bedwyr wrth fethod ac wrth y gwir yn drech na'i awydd i blesio: ar y weiarles, dysgodd foddi pobl mewn dŵr cynnes, chwedl Tom Jones Llanuwchllyn.

Y gwir yw fod Charles yn defnyddio'r cynorthwyon a'r geiriaduron diweddaraf a oedd o fewn ei gyrraedd, ac yn eu defnyddio'n chwaethus a beirniadol.

Anodd iawn yw dychmygu Schneider mewn dinas heblaw Berlin i ddweud y gwir.

Diau fod gwir yn hynny; nid yw ond yn chwerwi'r trasiedi.

Y gwir amdani oedd mai ysbeidiol oedd llwyddiant y Piwritaniaid ym mhob man - o leiaf, eu llwyddiant yng ngwir ystyr y gair gwleidyddiaeth.

Hwy, felly, a fydd yn ymglywed â gwir angen y genedl.

'Balchder aristocrataidd' awdur Gwaed yr Uchelwyr yw gwir wrthrych sylw Gruffydd, ni waeth pa mor amhersonol y cais fod.

Hawdd iawn yw credu fod galar tad ar farwolaeth ei fab yn brofiad sydd yr un fath ymhob oes, ond y gwir amdani yw fod marwolaeth plentyn yn llawer mwy ingol heddiw am ei bod cymaint yn llai cyffredin (yng ngwledydd y gorllewin o leiaf).

Cynulleidfaoedd da drwy'r haf a'r gaeaf cyntaf hwnnw, ac yna'n sydyn ym mis Mawrth, nifer fawr o bobl ddim yn eu seddau, a finne'n methu deall beth own i wedi gwneud, beth own i wedi dweud - ai gwir rhybudd Merfyn wedi'r cyfan?

A dweud y gwir, fe hoffwn i weld rhai o'r Coraniaid yma, oherwydd dim ond darllen amdanyn nhw yr ydw i wedi ei wneud.

Ar waethaf holl ddoniolwch y 'Dad's Army' y gwir yw mai milwyr rhan amser oeddem (di-dâl wrth gwrs).

Ond, er cydnabod gwir ddyndod Iesu Grist, y rhyfeddod mawr - y peth a'i gwnai'n unigryw oedd fod ei ddyndod wedi ei briodi â Duwdod.

Haerodd hithau nad oedd ond wedi dweud y gwir bob gair a bod Siôn Elias wedi gofyn iddi ddod yn ôl ato ym mis Ebrill.

Gwir bod yna lenorion yng Nghymru o hyd sy'n ddigon ffodus i gael y Gymraeg yn famiaith, ond y maen nhw dan bwysau hefyd.

Sylweddolwyd bod sgiliau a gwybodaeth ac ymwybyddiaeth hanesyddol y bobloedd frodorol yn hanfodol i fedru creu trefn deg a gwir gynaladwy.

Yr oedd eu gwir elynion hwy yn eu gwlad eu hunain, gorthrymwyr eu tadau a threiswyr eu hynafiaid.

Ond trwy wneud hyn caiff ei longyfarch ei hun ei fod yn foddion achub ei genedl rhag marwolaeth, tra ar yr un pryd yn ei brysur ladd ei hun fel gwir lenor.

Eu cred oedd y gallai gwyddoniaeth sicrhau gwir ryddid i'r dyn modern a'i ryddhau o lyffetheiriau ofergoel a chredoau gormesol yr eglwysi.

Gwir hefyd fod llu mawr o ysgolion preifat ym mhob cwr o'r wlad yn cynnig rhyw fath o addysg elfennol.

Y gwir plaen yw nad oes gan fwyafrif y cwmni%au Cymraeg na'r ddisgyblaeth na'r grefft i gystadlu ar y lefel yma ar hyn o bryd.

A bwrw'n fras fod prisiau wedi dyblu, ac enillion wedi cynyddu ryw deirgwaith, yr oedd gwir incwm wedi codi ryw hanner dros y cyfnod: camp ddigon canmoladwy.

Cwestiynau fel 'Gan bwy, wrth bwy, ac o dan ba amgylchiadau y llefarwyd y geiriau a ganlyn - "Ai gwir yw, y preswylia Duw ar y ddaear?" "Ai ceidwad fy mrawd ydwyf fi?" "Ai cyfreithlon rhoddi teyrnged i Gesar?" neu - 'Ysgrifennwch nodiadau ar Feibion y Proffwydi, Jehofa Jire, Salome, Cleopas.'

Oherwydd natur y gwaith, arferir derbyn yn ddigwestiwn air gohebwyr y papurau lleol neu'r newyddiadurwyr sy'n gweithio ar eu liwt eu hunain, ond y gwir yw nad oes raid i ohebydd feddu ar lawer o ddychymyg i greu ei stori%au ei hun pe bai newyddion yn brin !

Dwi'n reit famous yma, a dweud y gwir.

Wel dau a dweud y gwir.

Bu Plaid Cymru yn rhyddach i ganoli'n gyfan gwbl ar ei gwaith gwleidyddol, canys dyna ei gwir phwrpas.

'W^n i ddim a oedd yna aelodau gwir weithgar yng Nghymru yn gofyn y cwestiynau yn y modd hwn y pryd hynny, ond myfyriwr ymchwil yng Nghaergrawnt oeddwn i, ac yr oedd yno grŵp cryf o bleidwyr.

Amddiffynodd Hughes ei arddull cyn i'r cyhuddiad gael ei wneud ar bapur, beth bynnag: "...nerth ac anwadalwch, a dyfnder yr argyhoeddiad ar fy meddwl fy mod yn amddiffyn y gwirionedd, yn unig a bair i mi lefaru gydag eofndra a hyder, a lle y tybiaf bod genyf y gwir, yn y peth y mae y rhai a hoffaf wedi methu ei ganfod, cydnabyddaf y rhodd, a gostyngedig ddiolchgarwch a gau allan ymffrost", meddai.

Un genedl fawr Brydeinig ydym, o dan yr un Llywodraeth, yn cael ein cynrychioli yn yr un senedd gyffredinol, ac y mae ein gwir nerth yn ein hunoliaeth... ac y mae'n rhaid imi ddweud nad oes ynof ond ychydig o gydymdeimlad â'r cri a godir yn y dyddiau hyn am gael Plaid Gymreig yn y senedd.

Gan fod offeiriad Aberdâr wedi ymosod yn benodol ar Ymneilltuaeth, gan honni mai hynny, ynghyd â chryfder yr iaith Gymraeg oedd i gyfrif bod bywyd y dosbarth gweithiol yn yr ardaloedd diwydiannol yn isel ac anfoesol, yr oedd y dadleuon yn gorgyffwrdd â'i gilydd, a Ieuan Gwynedd yn ymddangos fel amddiffynnydd 'gwir Gymreictod'.

Dydw i ddim yn meddwl y bydd neb yn galaru rhyw lawar ar f'ôl i." "Paid â deud y fath beth." "Mae'n ddigon gwir i ti.

Y gwir yw, er hwyluso'r lli mewn un man, mae'n siwr o gronni mewn man arall.

Yn naturiol, mae hyn yn fwy gwir byth wrth brynu'n breifat gan na fydd y prynwr yn cynnig unrhyw fath o warant i chi, ac mae'n debygol iawn y bydd gwarant y gwneuthurwr wedi hen ddod i'w derfyn os mai carafan ail law yw hi.

Beth bynnag am hynny, os gwir ei fod yn cael ei gadw mewn amlen frown, maen amlwg ei bod hefyd yn amlen fechan ofnadwy.

Dymar drydedd ffilm Dalmatians ond y mae llawer ohonom o'r farn nad oedd gwir alw am y fersiwn actorion-go-iawn yn 1996 gystled oedd y fersiwn animeiddiedig wreiddiol.

Y gwir oedd bod Delme Thomas a'i gyd-flaenwyr yn fwy na pharod am yr ymrafael, a'r rhengwrblaen ifanc, Chris Charles, 'nôl yn y tîm ar ôl cael ei anfon o'r cae mewn gêm yn erbyn Castell Nedd.

Yn ystod ei anerchiad yn oedfa sefydlu Curig dywedodd yr Athro J.Oliver Stephens wrtho, "Yr ydych yn dechrau eich gwaith mewn argyfwng mawr, a diau y penderfynir eich gwasanaeth i raddau helaeth ganddo." A gwir a ddywedodd.

Y gwir yw fod deddfwriaeth Prydain Fawr yn talu'n dda i ddwsin a rhagor o aelodau'r Quango Iaith ac mae eu gwaith hwy yw ein tawelu ni.

O bridd i bridd, ystyria'r gwir Cyn elych bridd i bridd yn hir Lle erys pridd mewn pridd yn faith Nes cwnno bridd o bridd ail-waith...

Mewn byd cwbl fecanyddol nid oes na gwir na gau, dim ond yr anorfod.

Mae'r tair pennod olaf yn hynod fywiog ac yn amlwg yn dangos lle mae gwir ddiddordeb yr awdur.

Defnyddiodd, a chamddefnyddiodd Llewellyn, rythmau siarad a ffurfiau gramadeg yr iaith Gymraeg yn ei Saesneg, ond y gwir amdani yw na ellir clywed yr iaith yn sŵn canu'r cor meibion, y newyddion Cymreig hwnnw sy'n gwneud y tro yn lle iaith, diwinyddiaeth ac yn rhy aml gerddoriaeth, ond sy'n dal i gyffrwrdd a'r galon.

Pridd y wadd, a deud y gwir.'

Mae hi'n barod iawn i'ch sicrhau, fel y mwyafrif o actorion, mai y theatr ydy ei gwir gariad.

Mae Doreen a Hazel yn ei hannog i gyfaddef y gwir, ond mae Sab yn benderfynol o roi tro arni.

Roedd gwir angen annog pobl i ddefnyddio'r Gymraeg ar bob cyfle.

Dymuniad y pâr oedd i rywun gymryd gofal o'r ty tan y bydden nhw'n ymddeol, ac awgrymodd Myrddin y bydde Aurona a finne'n barod i 'neud--neidio am y cyfle fydde'n agosach at y gwir.

Y mae'r gair "iawn" yn golygu gwir, neu'r hyn sy'n wir neu'n gywir neu'n gyfiawn neu'n deg.

Gwir fod y teitl 'academi' wedi marw yn ystod y ganrif a bod y gair 'coleg' yn taro'n fwy parchus ar glust gwŷr oes Victoria - er, chwarae teg iddynt, parhaodd y gair 'athrofa' yn bur boblogaidd trwy ail hanner y ganrif.

Yn ôl y newyddion a ddarlledwyd gan y Lleng Ofod, y Madriaid oedd wedi ymosod arnyn nhw, ond y gwir amdani oedd mai cynllun bwriadol i feddiannu Anaelon a darganfod mwy am gyfrinachau Seros oedd hwn.

Gwir dweud hefyd i'r ddinas ddenu nifer o Almaenwyr ifainc am nad oedd gofyn i'w thrigolion dreulio cyfnod yn gwneud gwasanaeth milwrol.

Er yn gyfnod pan oedd nifer o'r ychydig raglenni teledu Cymraeg oedd ar gael yn rhai pennau'n siarad - ac wedi eu halltudio i berfeddion nos ar ben hynny - yr oedd hwn hefyd yn gyfnod pan ddangoswyd rhai rhaglenni gwir ysbrydoledig.

Y gwir amdani, a dyna ran o ergyd ganolog Dr Morgan yn ei lyfr, yw fod math newydd o bregethu wedi dechrau blodeuo at ddiwedd y ddeunawfed ganrif a bod haid o bregethwyr wedi mabwysiadu'r dull hwnnw.

Nid gwir mo hynny.

De Iwerddon yw gwir gartref hurling, ond mae traddodiad balch a chryf yn Antrim a Derry, hefyd.

Ddim yn licio'r gwir pan glywi di e.' 'Edrych 'ma gw'boi,' roedd dwylo Dilwyn allan o'i bocedi bellach, 'dyweda di un gair arall am Rhian ac mi ladda i di, fel y dywedais i'r noswaith o'r blaen.'

Mae'n ffasiynol iawn y dyddiau yma i gwyno bod y Nadolig yn cael ei ddathlu mewn ffordd sy'n llawer iawn rhy faterol, a bod gwir ystyr yr ŵyl wedi ei hen anghofio gan y rhan fwyaf ohonom ni.

Y gwir amdani yw, wrth gwrs, y gellid fod wedi dewis un o ugain neu fwy o ganeuon eraill gan Edward H. ar gyfer y siart.

Mi fydden sioc enfawr a dweud y gwir, sen ni yn ennill, meddai Andrew Jones, chwaraewr disgleiria Cymru yn eu buddugoliaeth yn y rownd ddiwetha yn erbyn Sir Oxford.

Mae'n werth dyfynnu'r paragraff hwn oherwydd mae'n dweud mwy am y gwir bryder ynglŷn ag addysg academaidd ac uwchradd nag y mae cyfeiriadau Iolo Caernarfon (er enghraifft) at y Cwrdd Misol yn haeru mai 'hunan a balchder oedd wrth wraidd' dymuniad Dr Owen Thomas i fynd i Brifysgol Edinburgh.

'Doedd gen i ddim syniad be i'w ddisgwyl, i ddeud y gwir, ond doedd hynny ddim problem wedi i mi benderfynu fy mod i isio mynd.

Gwir na chafodd darpar brotestwyr fawr o gyfle i ddweud dim.

Os yw llawfeddyg yn gweld bod gwir angen am driniaeth lawfeddygol anodd, cymhleth a pheryglus ar y claf, a honno'n driniaeth nad oes ganddo fawr ddim profiad ynglŷn â hi, yna dylid, ar bob cyfrif, danfon y claf at lawfeddyg arall sydd wedi arbenigo yn y math yma o driniaeth.

Adferf yw yma yn ôl ei brif swyddogaeth ond aethpwyd i'w gyfuno â'r fannod yn swyddogaeth ansoddair dangosol didoledig, y ...yma, mewn dynwarediad o'r gwir ddangosolion hwn, hon etc., a all weithredu yn swydd rhagenw dangosol neu fel ansoddair dangosol didoledig mewn cydweithrediad â'r fannod.

mae'r casgliad yn agor, wrth reswm, efor brif gân, Dolur Gwddw, sydd yn wefreiddiol - a dweud y gwir mae hi'n ein hatgoffa o ganeuon Ffa Coffi.

"Roeddwn i'n meddwl mai pobl o gwmpas y lle yma'n unig oedd yn gwybod a does yna neb yn byw yma rŵan i ddweud wrthach chi." "Mae hynny'n ddigon gwir 'ngwas i.

Amheuai eu gogwydd tuag at Gatholigiaeth a'u gwrthwerinoldeb, bid siwr; eithr yr hyn a barai'r anesmwythyd mwyaf iddo oedd parodrwydd digwestiwn eu hadwaith: 'Nid wyf yn hoffi ffolineb y Sais; ond nid wyf yn hoffi ychwaith ffolineb Ffrainc, ac ni all haeriadau Ffrainc fod ddim mymryn mwy deniadol i'm twyllo na haeriadau Lloegr.' Yn ei hanfod, ymryson oedd dadl Gruffydd a Lewis ynghylch pwy oedd gwir gynheiliad 'yr hen ddiwylliant Cymreig.' Yr oedd diffiniadau ehangach o'r cychwyn yn iswasanaethgar i Gymreigrwydd y ddwy estheteg a bleidiwyd.

(ch) Dyblygu gwaith gweinyddol, a hynny'n arwain at lai o arian ar gyfer gwir gadwraeth.

Y gwir amdani yw y galle'r awdurdodau gymryd eich trwydded deithio chi a fi, a dweud wrthon ni i le o fewn gwledydd Prydain y cawn deithio, a sicrhau fod awdurdodau gwledydd eraill yn gwrthod rhoi caniatâd i ni fynd mewn i'w gwlad.

Dywed mai o'r Alban yr oedd ef wedi cyrraedd Rhydychen ac mai pobl yr Alban a oedd wedi gofalu amdano; oni bai amdanynt hwy, mi fuasai wedi bod fel 'brân gloff ar yr adlodd oblegid 'nid oedd y Cymry wedi arfer ymgyfarfod, ac ychydig iawn o drafferth oedd neb yn gymeryd i ddangos mai Cymro oedd' Y gwir yw, petasai OM wedi mynd o Aberystwyth yn syth i Rydychen yn hytrach na via Glasgow, mi fuasai wedi bod ymhlith cyd Gymry o'r dechrau cyntaf, ac odid na fuasai wedi clywed am Glwb Coleg Aberystwyth.

Cael clwt gan ambell un, ond cael ei wrthod yn amlach; cael ei wrthod yn serchog gan ambell un oherwydd gwir brinder cerrig, cael ei wrthod yn oer gan y llall, a'i wrthod yn ffals gan un arall crintachlyd.

c) Meithrin awydd disgybledig i sefydlu'r gwir.

Adnewyddu capeli mewn ardaloedd lle mae dyrnaid o Gymry Cymraeg yn dal i gadw Seion, Soar a Bethlehem i fynd ar gost gynyddol, pan fyddai pawb, a dweud y gwir, yn gallu ffitio i fewn i festri Seion yn deidi.

A deud y gwir Glyn fy mrawd canol, oedd y drwg, fo yn ddieithriad oedd cychwyn pob drygioni yn tŷ ni, wn i ddim am neb sy'n gallu tynnu coes ru'n fath â fo 'Odd Wili mrawd hyna', yn hogyn call distaw, ond efo cyhyrau mewn llefydd nad oedd gen i ddim llefydd.

Mewn cyfweliad dwyawr i'r Byd ar Bedwar, cyfeiriodd at Fidel fel El Tirano, y gwir Stalinydd olaf yn y byd.

Er gwaethaf ei fywiogrwydd dechreuai'r cylchgrawn lithro i rigol unfrydedd a gwir berygl iddo fynd yn 'ddiogel'.

Efallai mai rhyw flas gwrthgyferbyniol, tebyg i hwnnw sy'n ddolen gysylltiol rhwng melys a chwerw neu rwng gwir a gau, sy'n eu clymu ynghyd a'u dwyn yn unsang o flaen llygad fy meddwl.

Yr ail wythnos oedd gwir ddechreuad y gwaith, chwarae â'r plant, dod i'w hadnabod nhw a'u teuluoedd a gwario amser yn VIC

Pasiwyd Deddf Iaith 1993 gan y Torïaid heb gefnogaeth unrhyw un o'r pleidiau eraill yn San Steffan - i ddweud y gwir pleidleisiodd Plaid Cymru a 'r Democratiaid Rhyddfrydol yn ei herbyn.

Fedrwn i ddim dweud ei bod hi'n gryfach na'r Eglwys, fedra i ddim siarad a dweud y gwir.

Dim ond i chi lynu at ddeud y gwir fydd y croesholi ddim yn eich drysu chi.'