Gallai amddiffyn tŷ a theulu oddi wrth bob aflwydd ac yn aml gwneid croesau o fedw a cherddinen a'u gosod uwchben drysau tai.
Gwnaeth stafell dywyll iddo'i hun yn y seler y tŷ lle y cedwid y glo ac y gwneid cwlm i'r roi ar y tan.
Gwneid hyn naw o weithiau.
Er bod y pwyllgor amaeth yn gweithredu fel contractwyr dros gyfnod y rhyfel gwneid y rhan fwyaf o'r gwaith gyda cheffylau ac arfau hen ffasiwn.
Trwy gyf-weld, ar y cyfan, y gwneid y gwaith ymchwil, gan ysgrifennu bras-nodiadau yn ystod y dydd, a'u troi'n adroddiadau ffurfiol yn y diwedydd.
Bwriedid yn awr gynnal cyfnod llawn o ymgynghoriad cyhoeddus gyda'r cynghorau cymuned/tref, cyrff cyhoeddus, cymdeithasau lleol a'r cyhoedd a gwneid hynny drwy