Ty Apple yn reit fawr.Y teulu i gyd yn byw yno - hi, ei brodyr, gwraig a phlentyn ei brawd hynaf yn ogystal a'i mam a'i thad.

Gwraig Dyff.

Bydd gweld gwraig â gwallt coch, ar y llaw arall, yn hynod lwcus, yn enwedig os gellir ei pherswadio i roi pin gwallt iddo.

Mi fuo am gyfnod cyn priodi â gwraig weddw ydi hi ar hyn o bryd, a 'dwyt ti'n synnu dim at hynny wedi byw o dan yr un gronglwyd â hi am wsnos - cyn priodi mi fuo'n gwasanaethu hefo rhyw nob a'i wraig - Syr Simon a Ledi Gysta chwedl hitha, ac mae'r rheini wedi troi yn 'i phen byth wedyn.

Fel pob gwraig yr oeddwn wedi darparu dillad i'r babi wythnosau cyn ei eni ac yr oeddwn wedi gwneud coban o sidan gwyn addurniedig.

Bu gwraig y Gweinidog Wesle yn ddigon diniwed i ofyn, "Pa bryd gaf fi lo, Mr Thomas?" A'r ateb!

Maen nhw'n siarad fel hyn - 'Mae o ddim gyn fi' neu 'Le ma gwraig fi?' ond maen nhw'n sgrifennu, 'Nid yw gennyf' a 'Pa le mae fy ngwraig?' Iaith Afallon ydi hon wrth gwrs.

Fel gwraig i fanijer pen-pwll Tyn-y-bedw roedd ganddi'r statws angenrheidiol i gael y fraint o arllwys te wrth un o'r byrddau adeg unrhyw barti a gynhelid yn y festri, swydd o urddas i'r dewisol o blith y chwiorydd.

Am hynny, ystyria y pethau hyn, fel na chredech dy fod yn well na'r un o'th gyd-ddynion, rhag it wrth feddwl, ddisgyn o'th falchder ar frys, a chael dy frifo mwy wrth ystyried fod gwraig dlawd yn gwenu ar sebon bob dydd gan gofio'r sbort a roddaist iddi.

.' Ond nid oedd gan yr Ap na gwraig na phlant.

Canfyddir yr un syniad o undod hefyd mewn cyfeiriadau at warchodaeth gwraig dros ei theulu neu feistres dros ei morynion neu fam dros ei phlant.

Os deuai bwthyn anghysbell i'r golwg a hen wraig, neu gwr a gwraig oedrannus yn byw ynddo, fe fyddem yn canu tu allan a symud ymlaen heb aros am ateb.

Wedi'r cyfan, credid mai gwraig fedrus oedd un o'r prif anghenion i sicrhau hapusrwydd teulu a oedd yn dibynnu ar y môr am ei gynhaliaeth.

Ystrydeb erbyn hyn fyddai mynd i ormod o fanylder am ei gyrfa gynnar yn Boots a'i chyfnodau meithion yn ddi-waith yn ystod y chwedegau - degawd a dreuliodd fel actores ddi-nod a gwraig tþ.

Dyna'r eglurhad hefyd paham nad ydynt i gyd yn bobl sy'n cael honourable mention pan ganwn 'Hen Wlad fy Nhadau', o achos gwraig ddemocrataidd oedd fy mam.

Un o'r hanesion hynny yw un am farwolaeth gwraig Capten T.

Fel canlyniad i weithredoedd Manawydan rhddheir Rhiannon a Phryderi, dychwelir gwraig Llwyd ato, daw bywyd a dedwyddwch yn êl i Ddyfed, ac ni wneir drwg i neb.

Felly ar ôl i fi drafod y mater â'm gwraig a thri o blant bach, penderfynais dderbyn y gwahoddiad.

Dydi trafod pam y mae eich tad wedi cysgu efo cariad eich chwaer neu eich mam wedi rhedeg i ffwrdd efo cariad gwraig y dyn drws nesaf yn cyfrannu yr un iod at ansawdd bywyd neb nac yn help o gwbwl i leddfu arteithiau gwirioneddol ymwneud personol rhai pobl ai gilydd.

Gwraig gyntaf Harris oedd Elizbaeth, merch Arglwydd Ogmore.

Wedi i'r ymwelwyr gyflwyno anrheg ( blodau, potel o ddiod, llyfr, tegan ac ati) mae gwraig y ty yn rhoi iddyn nhw "glico tou coutaliou" (melys y llwy) sef darnau melys o ffrwyth ffres gyda sudd trostynt.

Mae gwraig Gwern Hywel ym mharagraff cynta'r llyfr yn edrych ar y glaw'n pistyllio: gwneir i'r tywydd cyn pen dim fod yn arwyddlun o gyflwr Methodistiaeth.

Unwaith, ac yntau'n ymweld ag un o ffermydd yr ardal, dywedodd gwraig y fferm wrtho ei bod eisoes wedi talu i'w dad.

Galwodd Mrs Q D Leavis, gwraig y beirniad F R Leavis, sylw at ryfeddod y dosbarth hwn yn Lloegr, ac nid oedd ei ryfeddod yng Nghymru yn llai.

Ond mae'n debyg y bydd raid iddo fo gael gwraig rywbryd.

Ond, yn unol â neges Timothy Edwards, Cefn-mein, gwraig weddw a ddychwelodd i Blas Nanhoron y noson honno a'i gwedd-dod annisgwyl hi wedi cyffwrdd eigion calonnau holl weithwyr y Plas ond bod gan bob un ohonynt ei eli'i hun i'w roi ar y briw.

Efallai taw brawd i gefnder pedwaredd gwraig ei dad oedd ond brawd 'run fath.

Collodd ei swydd fel newyddiadurwr yn 1994 oherwydd ei fod yn mynnu gweithio ar stori oedd yn ceisio profi fod Ferret yn ddieuog o lofruddio Sian, gwraig Clem.

Sawl gwraig fferm sy'n pobi yn hytrach na phicio i Leo's?

Mae'r Beibl yn sôn, yn tydi, fod gwraig yn 'debyg i long y marsiandi%wyr a hi a ddwg ei hymborth o bell'.

Er enghraifft, pe bai gwraig feichiog yn neidio drosti credid y gallai'r llinyn bogel dagu'r baban.

Gwelai Shelagh Hourahane ffrurf gwraig yn y map, yn hudolus ond wedi'i hysbeilio.

'Pwy a fedr gael gwraig rinweddol?

Ategir hynny, i raddau, gan y ffaith iddo ddewis priodi gwraig yn fuan wedyn: merch o'r ardal o'r enw Dorothy Woodforde.

Gallai gwraig adael ei gŵr os oedd e'n dost iawn neu os oedd ei anadl yn drewi.

Safai Lewis Olifer ac Enoc gyda'i gilydd, a Deilwen a gwraig Enoc yr ochr arall i'r bwrdd, a'r cwbl yn edrych mor anniddig a phe baent wedi cyfarfod â'i gilydd am y tro cyntaf mewn cynhebrwng.

Roedd yn rhaid i wraig ffermwr, gwraig gweithiwr cyffredin neu un o'r tlodion weithio drwy'r amser.

'Dydi gwraig pob diffynnydd ddim yn 'i gefnogi bob cam o'r ffordd, wyddoch chi.

Gwraig Glan.

Yn 'Penyd' cawn fynd i mewn i ymennydd gwraig wallgof, a dilyn ei meddyliau yn yr ysbyty meddwl am un diwrnod cyfan o'i bywyd.

Amlygir hynny yng nghwpled Siôn Mawddwy sy'n tanlinellu'r cyd-fyw diddan rhwng gŵr a gwraig a thad a mam dan yr un gronglwyd.

Ysgrifennodd Lucy Masterman, gwraig Gweinidog yn y Llywodraeth, am Churchill trwy r cyfnod hwn: 'He enjoyed immensely mapping the country and directing the movements of troops ' .

'Ei dyweddi', meddai Wiliam Cynwal am un o'i noddwyr 'oedd addas; yrhawg o ryw, gwraig o ras'.

Tad a mam Catherine, gwraig Inigo Jones.

Credaf fod gwraig gþr ar y Dôl angen doethineb Solomon a chyfriniaeth Myrddin.

Mae taclau gwraig weddw yn benigamp am worn out tools fel ag y mae chwys plismon am rywbeth prin iawn er y gellid fod wedi ychwanegu mor brin â chachu ceffyl pren ato.

Roedd y bwrdd wedi ei osod yn barod ar gyfer brecwast drannoeth, bowliau bara llaeth wyneb i wared mewn rhyw wyth neu naw o lefydd, ar wahân i lle'r oedd Dic yn eistedd, y lamp baraffin ar y wal uwch ei ben wedi ei throi i lawr rhag iddi fygu yn y drafft.) "Roedd hi'n bert iawn, gwraig y ffarmwr yma.

Meddyliais am ei gysuro wrth sôn am yr hyn ddigwyddodd i mi a'm gwraig yr haf hwnnw ddwy flynedd yn ôl.

Gall gwraig yr ydym yn ei disgrifio fel "gwyddonydd" fod yn fam, yn chwaer, yn ddiacon mewn eglwys, yn gwsmer mewn siop, yn gerddor, yn aelod o Ferched y Wawr.

Gallaf floeddio f'ateb o ben y tai: 'Y fi!' gan wybod cystal â neb mai 'Gwraig ddoeth a adeilada ei thþ'.

Nid oedd dim i'w wneud ond ffarwelio â'm gwraig a'r plant bach, a gyrru ar wib dros y Migneint am Ros-lan.

Yr oedd gwraig oedrannus wedi teithio yn bell i'm clywed yn annerch yn Llanddewibrefi.

Yr oedd gwraig y Capten John Williams a gwraig y mêt yn y llong a boddwyd hwy gydag un ar bymtheg o'r criw.

Dydd Mawrth, Mehefin 6, 2000 It's only for kids really, meddai gwraig benwyn mewn cap polethin.

Sonia Trevor Fishlock yn un o'r lyfrau ar Gymru am ddarlithydd prifysgol yn siarad yn ddirmygus am ymdrechion gwraig ddi-Gymraeg i feistroli'r iaith.

Mrs Trench oedd ei henw, sef gwraig Arolygwr Stad Arglwydd Penrhyn.

`Edrychwch,' meddai gwraig Gunnar, `mae'r hofrennydd yn dod.' Safodd y teulu i gyd ar y dec gan gymeradwyo.

Ar y ffordd yn ol i Delhi ar y tren, cael sgyrsiau diddorol ag Indiaid - un wedi bod yn 'UK', a'r lleill, gŵr a gwraig yn eu tridegau, heb fod, ac yn llawn cwestiynau athronyddol am briodasau wedi eu trefnu, Margaret Thatcher, trenau Prydain, ac ati.

Bydd gweld gwraig â llygaid croes yn y dorf cyn dechrau'r gêm yn anlwcus iawn ac ni fydd y chwaraewr hwnnw yn llwyddo i daro'r bêl unwaith y diwrnod hwnnw!

Daeth gwraig Jonathan i'r golwg a llanc ar ei hôl.

Gwraig Reg Harries.

Seliwyd y berthynas â'r bobl drwy gyfrwng Eva, gwraig Pero/ n.

Roedd y cwrs hyfforddiant yn un arbennig iawn, dan arweiniad gwraig hynod o'r enw Margaret Harris.

Dilynodd Mair hi i mewn i'r adeilad ac at y ddesg lle'r oedd gwraig ganol oed yn prysur roi trefn ar gardiau mewn bocs.

Profedigaeth Cyfeiriodd y Cadeirydd at brofedigaeth a ddaeth i ran gwraig y Cynghorydd Canon William Jones a chydymdeimlodd â hwy fel teulu.

Bu cryn dipyn o drafod a pharatoi a chynllunio rhwng Aurona a Bethan, gwraig Delme, Pat, gwraig Phil Bennett, a Jane, gwraig J.

Canys fe all gwraig dlawd ar risiau â darn mawr o sebon gwyrdd ddileu pob meddwl am fyd busnes ym meddwl gŵr cyfoethog, yn dra effeithiol.

"Gwraig ifanc bedair ar ddeg ar hugain oed 'ryn ni'n gladdu 'ma heddi," meddai'r pregethwr.

Safodd gwraig ganol oed o'm blaen gyda golwg bryderus ac ofnus iawn ar ei hwyneb.

Mae gwraig 51 oed yn cael triniaeth yn Ysbyty Maelor Wrecsam ar ôl y ddamwain ar ffordd Llai.

Gyferbyn â mi, eisteddai gwraig oedrannus o'r enw Esther Pugh; roedd hi'n canu, mewn llais bregus a chrynedig:

Mae gwraig hyfforddwr rygbi Cymru wedi bod yn y llys ar ôl cael ei dal yn gyrru'n rhy gyflym.

Mi fydd hi'n ffresio cyn bo hir," proffwyda gwraig leol gan ddefnyddio'r gair Cymraeg lleol am oeri - ond mae'n anodd credu hynny mewn gwres sy'n lladdfa i'r aelodau o'r côr sy'n gwisgo ponchos.

"Codwch!" sibrydodd gwraig y bwthyn wrtho fore drannoeth.

Gwraig ddifrifol oedd Anti, ni chofiaf amdani'n chwerthin, a phrin yn gwneu, ac ni chredaf ei bod yn boblogaidd ymhlith y bobl ifanc.

Gwelai lai o angen gwraig rŵan nag erioed ag yntau a digonedd o amser, heb ddim yn galw arno.

Ond gwraig bryd tywyll a orweddai ar y gwely hwnnw y bore y gelwais innau heibio.

Roedd un o'r tai wedi'i brynu gan wr a gwraig o'r Rhondda, oedd yn rhedeg busnes yn Llunden ar y pryd, ac yn bwriadu ymddeol i Lan-y-fferi ymhen dwy flynedd.

Ym Mosambique yr wythnos diwethaf yr oedd gwraig yn geni ei phlentyn ar ben coeden ller oedd hi ac eraill wedi gorfod dianc rhag y llifogydd dychrynllyd syn boddir wlad.

Ym maes gynaecoleg deallaf fod y tebygrwydd y bydd gwraig yn cael hysterectomi rywbryd yn ystod ei hoes yn dibynnu mwy ar incwm ei gŵr nag ar unrhyw ffactor amlwg arall.

Digwyddai fod gwraig y tŷ lle yr arhoswn yn un dda am drefnu popeth.

Yn fynych ni allai'r beridd ddarlunio'r uchelwr yn llawnder ei gymeriad heb ystyried gwraig y plasty yn rhan hanfodol o'i wneuthuriad.

Gwraig Jac Daniels, mam Robat Dilwyn, merch Dil a Bet.

Gwraig lwyd ei gwedd ydoedd gyda llygaid glaslwyd, trwyn bach, wyneb hirgrwn, bochau bas a gên bwyntiog.

Daeth gwraig ifanc i'r drws, a geneth fach yn cydio yng nghwr ei ffedog.

Digon yw cyfnodi i'r ddau fynd gyda'i gilydd i'r dre un bore Mercher a dychwelyd yn ŵr a gwraig.

Pan symudodd Ifan Parry o Eil o Man i Benrhos, ty bychan ar ben lon Cerrigcamog, dyma John Rowlans yn cyfeirio at Ifan Parry fel 'Arglwydd y Penrhos'.Dyna Catrin Owan, Lon Las gwraig John Owan a wisgai gap pig gloyw bob amser, er mwyn i bawb wybod mai enjiniar oedd o ar y mor, ac nid llongwr.

Fy hoff stori i - am reswm amlwg iawn - yw honno amdano yn darlithio un noson waith mewn festri capel ym Mhenrhyndeudraeth pan ddaeth gwraig gecrus braidd o'r enw Mrs R____, y gwyddem amdani er dyddiau sefydlu pwyllgorau Eisteddfod Genedlaethol Bro Madog, i mewn yn hwyr.

Nid gwraig ostyngedig arbennig yw Rhiannon ac felly byddai'n boenus iawn iddo orfod gweithredu fel cludwr.

Yn Llys y Goron, Caer-wynt, ddydd Llun diwethaf, cosbwyd Dr Brian Cox â blwyddyn o garchar wedi ei gohirio am fwrdro gwraig trwy roi iddi chwistrelliad marwol o botasiwm chloride.

I'm syndod, fe ddeuthum i deimlo'n dadol iawn, a chymryd diddordeb ym manylion distadlaf helynt gwraig a phlentyn nas gwelswn erioed.

Yn y cyd-destun hwn y mae'n berthnasol i grybwyll hefyd ein gwrthwynebiad i fwriad D^wr Cymru i godi gwaith carthion yn Llanfaes ger bedd Eleanor, gwraig Llywelyn ap Gruffudd a mam Gwenllian.

Y mae rhywun yn cofio hefyd y sylw seicoffantaidd a gafodd ymddangosiadau cyhoeddus cyntaf ei gwraig.

Trotiodd Barnabas a Ned drwy'r cyfan yn ddidaro, a buan iawn roedd gþr a gwraig Brynmawr yr ochr draw i'r bont fawr ar eu ffordd i'r Hengwrt.

Does ryfedd, o gofio'r gwaith trwm yma, nad oedd amser nac amynedd gan wragedd cyffredin y cyfnod i ysgrifennu llyfrau am fywyd gwraig yn ystod yr Oesoedd Canol.

Ein gwrthrych yw Pamela Morgan, un o blant Bedyddwraig dduwiol a hanai o deulu Hugh Evans, Ffair-rhos, gwraig a ddysgai y Beibl yn gyson i'w phlant.

Cofiodd am bechod gwraig Lot, a chwarddodd.

Y mae yma rai yma a thraw a ddigwyddai fod yn fugeiliaid ar breiddiau eraill yn yr un dref, a diau fod fy mam, fel sawl gwraig dda arall, wedi rhoi llety i rai o'r brodyr a ddeuai i Sasiwn a Chymanfa ac Undeb.

Hi oedd gwraig yr arglwydd Gruffudd.

Roedd gwraig y saer coed wedi cael babi ac roedd weldar y dyn weldio wedi torri ar ganol y job a hwnnw wedi gorfod mynd i John O'Groats i nôl rhyw ddarn iddo.