Yn gyntaf y mae parhad y diwylliant gwledig ac amaethyddol yng nghanu prydyddion fel Ifor Cwm Gwys, Rhydderch Farfgoch a'r brodyr Eiddil Llwyn Celyn a Chawr Dâr.

Torrodd Griffith Jones, Llanddowror, gwys newydd pan sefydlodd ei ysgolion cylchynol trwy lynu'n gyndyn wrth yr egwyddor mai Cymraeg oedd iaith yr ysgolion i fod.

Oblegid y mulod hynny a dynnai'r aradr i fyny'r bryn, i ben draw y gwys, yna hwynt hwy a droent wysg eu cefn, ac a geisient lwyfan ar yr aradr er mwyn teithio nôl at waelod y cae hwnnw.