A oes rhai sy'n fwy o Gymry nag eraill?

Teletubbies Felly, maen swyddogol: mae Tinci Winci, Dipsi, La La a Po yn Gymry! Crewyd hanes diwylliannol wrth i BBC Cymru lansior darllediad Cymraeg cyntaf erioed o'r Teletubbies.

Y nifer fwya o Gymry yn y garfan er 1980.

Ac meddai yn y Gynhadledd fis Mehefin dan gysgod Dinas Brân (a lle well nag yn nghartref Eisteddfod y Byd): 'Bydded i nynni yma, o Gymry, fod yn gosmopolitaneiddrwyddiediciach nag o'r blaen, a bydded i ni dderbyn 'a few ..' a 'few..' .

Yr oedd Edmwnd Prys yn ddi-os yn un o Gymry gloywaf ei oes.

'Fe alle fod rywle rhwng saith a deg o Gymry ar y daith,' meddai.

Welwyd erioed gynifer o Gymry yn dadlau eu hachos yn Nulyn.

Mae gennym ninnau, Gymry, le i gwyno am y diffyg gofal a pharch y mae'r Ffrancod yn ei ddangos tuag at Lythyr Pennal Owain Glyn Dwr.

I ychwanegu at y dryswch, y mae mwy o Saeson yn flynyddol yn prynu siopau yn y Gymry wledig, yn cadw tai bwyta a gwestai, yn sefydlu meysydd carafanau a chrochendai.

Sais Gymry oeddynt, doeddyn nhw ddim yn siarad Cymraeg.

Nid yn unig hynny ond o'n nhw'n Gymry cyhenid.

Gwrthododd toreth o Gymry adnewyddu eu trwydded deledu; arestiwyd a charcharwyd llawer o genedlaetholwyr eraill am beri difrod i drosglwyddyddion.

Felly, beth bynnag a ddywedir i'r gwrthwyneb, y mae'n cyfrannu i'r diwylliant Saesneg, gan haeddu cerydd ei gyd-Gymry o'r herwydd.

'Dwi'n teimlo bydd Graham Henry yn dewis nifer o Gymry ac ymhlith rheini bydden i'n meddwl am Scott Gibbs, Mark Taylor, falle Allan Bateman,' meddai.

Ar ôl cyhoeddi'r llyfr, mi fydd yna lot mwy o Gymry'n methu cysgu'r nos heb Valium neu ddau.

Y peth trist yw fod cynifer o Gymry Cymraeg yn llyncu'r abwyd.

Gyda'r Chwyldro Diwydiannol llifodd cannoedd o filoedd o Gymry i'r ardaloedd diwydiannol gan ddwyn eu hiaith, eu crefydd a'u gwerthoedd gyda hwy.

Daeth 60 o Gymry Cymraeg allan yn y glaw i weld y perfformiad hwnnw.

Adeg honno roedd yna fudiad o'r enw yr Eingl Gymry, roedd cylchgrawn o'r enw 'Wales' ac roedd pobl yn dechrau sylweddoli eu bod nhw wedi colli rhywbeth, ac roedd yna rhyw duedd ynom ni er ein bod ni yn sgwennu yn Saesneg, i ni geisio dangos nad Saeson mohonom ni.

Yr oedd mawr angen am wneud hynny, yn nhyb Llwyd a'i gyd-Gymry gwlatgar, oherwydd yr ymosod o'r newydd yn yr unfed ganrif ar bymtheg ar wirionedd yr hanes gan Williams Camden a'r Eidalwr Polydore Vergil yn arbennig.

Rhyw ddyfalu ydw i ond dwi'n poeni efallai mai'r hyn sy'n digwydd ydi bod ysgolion yn defnyddio pobol heb gymwysterau iawn i ddysgu mathemateg oherwydd y cyfyngu ariannol sy wedi bod.' ' Peth arall sydd yn gofidio Gwyn Chambers yw cyn lleied o Gymry Cymraeg sydd yn mentro i faes mathemateg.

'Henaint ni ddaw ei hunan', w'sti." "Rwyt ti'n ffodus." "Ydw wir; mae Megan gen i o hyd a'r plant i gyd o fewn cyrradd." "Ac yn Gymry i'r carn." "O, rydw i'n cyfri 'mendithion, raid i ti ddim gofalu ond chefais i ddim bywyd mor foethus â chdi cofia." "Ddim yn faterol, naddo.

Ar hyn o bryd collir llawer o Gymry ifainc o'r ymdrafod pwysig ar Faes yr Eisteddfod am resymau ariannol.

'Roedd Cymru yn Gymry frenhinol, ymerodrol o hyd, er gwaethaf dadeni Rhamantaidd a chenedlaethol diwedd y ganrif flaenorol a degawd cyntaf yr ugeinfed ganrif.

Oherwydd mai canrif amaethyddol oedd yr unfed ganrif ar bymtheg i'r rhelyw o Gymry, yr oedd cysylltiad agos iawn rhwng dyn a'r ddaear.

Credai cynifer o Gymry'r cymoedd diwydiannol hyn fod y Gymraeg yn isradd, yn hen ffasiwn, yn annigonol ac yn amherthnasol i anghenion y byd sydd ohoni.

O gofio'r hanes am John Evans o'r Waunfawr yn cyfarfod Indiaid cochion o Gymry Cymraeg aeth un rhigymwr lleol ati i ysgrifennu 'pryddest' yn priodoli profiadau tebyg i D Rhys Jones yn y Wladfa: "Medd Pat, wel dyma ddiawl o waith yw cwrdd ag Indiaid coch y paith."

Pan ganodd ef ei gynghor dedwydd - "Siaradwch y ddwy% - oni ragflaenodd y symudiad sydd ar droed i wneud plant Cymru yn Saeson heb iddynt beidio bod yn Gymry?

Bu Alison Quinn hefyd yn ymweld â Mexico a Montserrat i recordio rhaglenni oedd yn edrych ar y gwaith elusennol a wneir gan Gymry ym mhob cwr o'r byd yn For Love Not Money, tra y teithiodd y gohebydd materion cymdeithasol, Gail Foley, i Chernobyl gyda grwp o blant o'r ardal yn dychwelyd adref ar ôl gwyliau yng Nghymru, i weld sut y mae trychineb 1986 yn parhau i effeithio ar eu bywydau bob dydd.

Roedd yna rhyw awydd yno i i symud o Manafon oherwydd doeddwn i ddim yn gartrefol ymhlith y Sais Gymry.

Yn ystod y tair blynedd ar ddeg ddiwetha daeth mwy a mwy o Gymry i weld bod hyn yn ddifyg sylfaenol, a dyma ran fawr o'r esboniad am yr alwad y dyddiau hyn o blaid trosglwyddo cyfrifoldebau Ysgrifennydd Cymreig i Gynulliad Cymru.

Faint o Gymry Cymraeg sydd nid yn unig wedi gwerthu eu tai i Saeson ond sydd, hefyd, wedi gwerthu a bradychu'r Gymraeg wrth esgeuluso trosglwyddo'r etifeddiaeth Gymraeg i'w plant?

Pan glywodd y Pictiaid yr halelwia'n diasbedain tybiasant fod llu o Gymry arfog yn barod am eu gwaed.

"Hefyd, mae'r Gerddorfa yn hybu'n rheolaidd gerddoriaeth o Brydain ac yn enwedig waith cyfansoddwyr o Gymry fel Grace Williams, Daniel Jones, Alun Hoddinott a William Mathias," meddai llefarydd.

Yn Ebrill 1952 prynodd ef a'i wraig fwthyn yn Llangennech gerllaw Llanelli, mewn ardal y mae naw o bob deg o'i phoblogaeth yn Gymry Cymraeg.

Dyma oedd amod perthyn i'r rhwydwaith arbennig yma o Gymry Cymraeg.

Y mae tuedd ynom ni'r cyfreithwyr i ddefnyddio'r Saesneg ar bob achlysur posibl: wele Gyngor Tref Pwllheli, rai wythnosau'n ôl, yn cystwyo dau gwmni o gyfreithwyr o dref nid nepell (a'r partneriaid yn y ddau gwmni yn Gymry Cymraeg þ un o'u plith yn Brifardd Coronog!) am iddynt anfon llythyrau uniaith Saesneg at y Cyngor Cymraeg hwnnw.

Roedd Pridd a Gwaed, drama radio gyntaf Siôn Eirian ers sawl blwyddyn, yn gynhyrchiad radio llawn diddordeb yn canolbwyntio ar griw o Gymry a ymunodd â'r Frigâd Ryngwladol i frwydro yn erbyn ffasgaeth yn ystod Rhyfel Cartref Sbaen.

Daeth yn amlwg fod nifer o Gymry Cymraeg yn barod i gydweithio â'r Torïaid -- dim ond iddyn nhw gael arian i gynnal Sianel Gymraeg, y Steddfod, rhywfaint o ysgolion Cymraeg a'r Quango ei hunain, doedd dim ots am ryddid i Gymru a bywyd i'w chymunedau lleol.

Yma yng Nghymru lle mae bron pawb yn hoff o'u galw eu hunain yn Gymry, nid oes ond un rhan o bump o'r boblogaeth yn siarad Cymraeg.

Wyddost ti, mae deugian y cant o blant ysgol y pentra 'cw yn Saeson þ gormod o lawar i neb fedru'u troi nhw'n Gymry byth." "Ac mae hynny'n dylanwadu ar iaith y plant lleol ac ar u harferion nhw." "siŵr iawn.

Wel wrth gwrs da' chi'n gorfod cofio mai Sais Gymry oedd fy rhieni i ynte a phan symudodd fy nheulu o Gaerdydd, wel Morgannwg, i Gaergybi roedd fy nhad yn swyddog ar y llongau ac roedden ni yn ymdroi ymhlith y Saeson neu'r Sais Gymry ynte.

Yn y dull traddodiadol Gymreig roedd yn rhaid cael pwyllgor i ddod a phopeth i fwcwl gyda dros 300 o Gymry yn edrych ymlaen at fwynhau gwledd Gwyl Dewi yn un o westai Dubai yng nghwmni'r gwr gwadd, Phil Steele o adran chwaraeon BBC Cymru Wales.

Dywed mai o'r Alban yr oedd ef wedi cyrraedd Rhydychen ac mai pobl yr Alban a oedd wedi gofalu amdano; oni bai amdanynt hwy, mi fuasai wedi bod fel 'brân gloff ar yr adlodd oblegid 'nid oedd y Cymry wedi arfer ymgyfarfod, ac ychydig iawn o drafferth oedd neb yn gymeryd i ddangos mai Cymro oedd' Y gwir yw, petasai OM wedi mynd o Aberystwyth yn syth i Rydychen yn hytrach na via Glasgow, mi fuasai wedi bod ymhlith cyd Gymry o'r dechrau cyntaf, ac odid na fuasai wedi clywed am Glwb Coleg Aberystwyth.

Yr ydym ni sy'n Gymry, yn hawlio ein bod yn gyfrifol am wareiddiad a dulliau bywyd cymdeithasol yn ein rhan ni o Ewrop.

Adnewyddu capeli mewn ardaloedd lle mae dyrnaid o Gymry Cymraeg yn dal i gadw Seion, Soar a Bethlehem i fynd ar gost gynyddol, pan fyddai pawb, a dweud y gwir, yn gallu ffitio i fewn i festri Seion yn deidi.

Yr ydym yn croesawu datganiad BT fel cam ymlaen ond mae'n gwbl anerbyniol fod disgwyl i Gymry Cymraeg sillafu'r neges a'i chyfieithu i'r Saesneg.

Bydd y gynulleidfa yn cynnwys rhyw saith deg o Gymry Cymraeg Llundain.

Ond fe all yr hyfforddwr Graham Henry ddewis nifer o Gymry serch hynny.

Mae nifer o Gymry yn yr Unol Daleithiau hefyd a chawn gwrdd â rhai ohonyn nhw yn ystod y gyfres.

Roedd yna Gymry'n byw mewn amrywiol wledydd ac yn anfon llythyrau cyson i'r papurau newydd; roedd yna hefyd bapurau newydd Cymraeg mewn gwledydd fel yr Unol Daleithiau, ond rhywsut, doedd y rheiny ddim yn pasio'r prawf angenrheidiol o fod yn cynrychioli un wlad mewn gwlad arall.

A gweld yr ochr ddu i bethau a wnaeth ef mewn sylwadau ysgytwol wrth drafod y trysor gwerthfawr sy'n perthyn i ni Gymry Cymraeg a'r perygl o'i golli ef a'r iaith ei hun.

Nid dyma'r lle i feirniadu eu syniadau; digon efallai yw dywedyd nad hawdd gan Gymry a anwyd yn y ganrif ddiwethaf lyncu holl syniadau'r adwaith Ffrengig am genedlaetholdeb a chrefydd.

Os nad yw'n bosib anfon neges pager neu ddefnyddio'r ffôn symudol yn Gymraeg, mae hynny'n gam â'r miloedd ar filoedd o Gymry ifainc sy'n eu defnyddio.

Fel llawer o'i gyd-Gymry, i raddau llai.

Gofidia'r golygydd nad yw materion celfyddyd o ddiddordeb i'r rhan fwyaf o Gymry

Gadawodd hyn argraff ddofn ar Gymry Ceredigion.

Mae esbonio'r traddodiad o Brydeindod yng Nghymru fel hyn yn gymorth i ddeall teithi meddwl Theophilus Evans a llawer o Gymry tebyg iddo yn y cyfmod modem cynnar.

Ar un adeg roedd hi'n anodd iawn i lenor o Gymru yn sgrifennu yn Saesneg gael hynafiaid fel hyn - yn sicr, nid hynafiaid mo Herbert a Vaughan, a dim ond soffistigeiddrwydd academaidd yw ceisio'u galw yn Eingl-Gymry.

Croeso cynnes i Gymry Maesteg.

Heblaw, Saeson bia hannar tai'r ardal 'ma erbyn hyn a dim ond yn yr ha mae'r mwyafrif ohonyn nhw yma." "Ia...ond mae 'na Gymry ar ôl yma ac acw," atebais yn ddiargyhoeddiad.

Ac yn Gymry da, fe ddaethom i gyd i'r angladd.

Roedd o'n syndod i ni weld ar ddydd Gwyl Dewi yn unig bod rhai o'r athrawon yn Gymry, ac yn medru Cymraeg.

Mae'n syndod, er enghraifft, faint o Gymry Cymraeg sydd, am ryw reswm neu'i gilydd, yn mynnu siarad Saesneg â'i gilydd.

Mae ar Awdurdod Iechyd Gwynedd angen rhagor o Gymry da fel chi.

Anerchir y rali gan Branwen Niclas, Cadeirydd Cymdeithas yr Iaith Gymraeg, Elin Haf Gruffydd Jones, arweinydd ymgyrch y Gymdeithas dros Ddeddf Iaith Newydd a nifer o Gymry amlwg eraill.

Yn y rhan yma o India, beth bynnag, ffurf cwch gwenyn sydd i gytiau'r gwehlion - yr un ffurf a'r tai cynharaf y gwyddom amdanynt yn y Gymry Geltaidd.

Ar hyd dyffryn yr Hudson, i fryniau Valley Forge, ac ar hyd dyffryn yr afon Schuylkill lle bu cymaint o Gymry yn byw.

Gobaith pererin wrth bererindota oedd ennill lleihad ar y cyfnod y byddai'n rhaid i'w enaid dreulio yn y Purdan wedi iddo farw, oherwydd yr oedd y Purdan lawn mor real i Gymry'r oesoedd Canol ag ydoedd Nefoedd ac Uffern.

Wel, y mae hyn oll yn ddigon gwir ac yn ddigon trist, ond pan ddown at yr Eingl-Gymry, fel y'u gelwir, er mwyn hwylustod yn unig, cofiwch, y mae'r sefyllfa ganwaith gwaeth.

Gwedd arall ar y drwg hwn yn y dyddiau hyn yw difaterwch gresynus llawer o Gymry Cymraeg ynglyn â safonau'r iaith lafar.

Daeth y Clwb i fodolaeth yn sgil criw o Gymry yn trafod sut i ddathlu Dydd Gwyl Dewi cynta'r mileniwm.

'Roedd ysbryd Cymru Fydd yn fyw o hyd, ac er iddo farw ym 1899 'roedd yr Aelod Seneddol dros Feirionnydd, Tom Ellis, yn parhau i fod yn arwr gan lawer o Gymry.

Efallai y dywedwch chi na ellid hynny fyth, na cheid fyth ddigon o Gymry i gytuno ac i drefnu'r peth yn ymgyrch o bwys a grym.

Eto i gyd y mae yn Llŷn niferoedd o deuluoedd ymroddedig a'u plant yn Gymry glan gloyw, a bydd y plant rheini yn siarad Cymraeg hyd ganol a diwedd y ganrif nesaf, oherwydd y mae yn Llŷn hefyd gyniwair mewn Clybiau Ffermwyr, mewn Adrannau o'r Urdd, mewn Cyfarfod Plant ambell i gapel, mewn tafarn Gymraeg Gymreig, mewn Eisteddfod a Sioe a Chyrddau Pregethu a rasus motos.

Pwy a all fesur ein dyled i'r Cymry hynny sy'n gwrthod gwerthu eu ffermydd i'w cyd-Gymry amharchus, gan ddewis yn hytrach ymddiried y tir sydd mor annwyl ganddynt i ddwylo'r sawl a rydd brawf digamsyniol o'i barch tuag at y tir hwnnw?

Sôn a wna'r Athro am eiriau a lefarwyd ychydig cyn hynny gan y diweddar Dr T Gwynn Jones, sef 'nad yr iaith a sieryd pobl sy'n bwysig ond yr hyn a feddyliant: gofalwch am y meddyliau, ac fe ofala'r iaith amdani ei hun.' Yna, meddai'r Athro, 'os goddefir imi gymhwyso'r geiriau mewn enghraifft, y mae'n well ganddo Sais yng Nghymru sy'n meddwl yn iawn na Chymro sy'n meddwl yn gam.' Hawdd credu i'r geiriau trawiadol hyn gael eu camddeall a'u camesbonio gan lawer y pryd hwnnw ac y byddai'n anodd gan nifer heleath o Gymry heddiw ddeall eu gwir arwyddocâd.

Wel unrhyw le, y tu allan i Gymru, lle mae na Gymry wedi symud i fyw.

Yn y cyngor gwledig y perthyn Llangennech iddo y mae'r cynghorwyr i gyd yn Gymry Cymraeg: felly hefyd swyddogion y cyngor.

Ond, yn rhyfedd ddigon, ni wnaed ymdrech i ddadansoddi neu ddehongli'n chwedloniaeth ni, yn Gymry ac yn Geltiaid, naill ai ar ffurf llên gwerin cyffredin neu yn y gweithiau a goethwyd ar gyfer eu rhoi ar glawr.

Cynddeiriogai wrth weld cannoedd o Gymry ifainc yn gorfod byw mewn tai afiach, bwyta ymborth pitw a derbyn cyflog druenus o fach am eu llafur hirfaith a chaled.

Gwell ar y dechrau yw'r cysylltiad â grwpiau bach canghennau CYD, yn Gymry Cymraeg a rhai llai hyderus (boed yn Gymry Cymraeg neu ddysgwyr), er mwyn ennill hyder a phrofiad.

Yn sgil hyn codir ymwybyddiaeth o'r iaith gan Gymry nad oeddynt yn defnyddio'r iaith o'r blaen, boed oherwydd diffyg cyfle, hyder neu resymau eraill.

Cwympodd 40,000 o Gymry.

Ond yr oedd un prydydd pur nodedig yn canu yn nyffryn Aman yn ystod chwarter olaf y bedwaredd ganrif ar bymtheg a oedd yn un o'r ychydig Gymry a fu byw ar gynnyrch ei awen, sef William Owen (Gwilym Meudwy; Gwilym Glan Llwchwr; Professor Owen).

Sais Gymry oedd pobl Manafon a'r cylch, wedi cyflyrru i'r dull Seisnig o fyw.

Ac y mae'r rhaniad yma rhwng dau fath o Gymry wedi nodweddu ein bywyd cenedlaethol trwy'r blynyddoedd.

Tybed faint o Gymry fydd yn dathlu'r þyl eleni wrth anfon cardiau di-enw at eu cariadon?

Rhyfeddach lawer yw fod y Methodistiaid, gan nad oedd pwysau ariannol o Lundain arnynt hwy, wedi penodi tri athro nad oeddynt Gymry i'w coleg yn Y Bala.

Cynhaliwyd dosbarthiadau yn rheolaidd yn Cairo a Phalesteina i Gymry yn y Lluoedd Arfog yn y Dwyrain Canol, lle trafodwyd problemau moesol, pynciau'r ffydd, a chymdeithaseg.

Yr her i bob un ohonom wrth daflu'n rhwyd ymhellach, a thrwy wneud hynny herio rhai confensiynau ceidwadol Cymreig, yw ceisio cyrraedd y grŵp sylweddol hwn o Gymry Cymraeg a cheisio denu eu cefnogaeth yn araf bach i weithgareddau ac adloniant yn yr iaith Gymraeg.

Er enghraifft, mae gen i gyfeillion sydd wedi troi yn Efengylwyr, sydd wedi penderfynu, er eu bod yn Gymry Cymraeg, fod yn well ganddyn nhw fynychu Capel Saesneg gan fod hwnnw'n Gapel Efengylaidd, yn llawn hwyl a sbri ac ati.

Enillwn yr hawl nawr i Gymry di-Gymraeg adennill eu hetifeddiaeth.

Felly,dymuniadau gorau i ddarllenwyr BBC Cymru'r Byd gan rai o Gymry'r byd.

Cyfle i Gymry ddisgleirio yn y prifysgolion a dod yn rhan o'r sefydliad politicaidd, masnachol ac eglwysig, oedd Ysgol Botwnnog i fod.

Roedd yna bentref o'r enw Yr Adfa rhyw bedair milltir o Manafon, a thu draw i fanno roeddech chi'n teimlo eich bod chi yn y Waendir, a'r ychydig bobl fasa chi'n cwrdd a nhw yn Gymry Cymraeg.

O ddod, mae wedi gwirioni a'r dref a sefydlwyd gan wladfawyr cynnar o Gymry.

Heb gydweithrediad y dosbarth swyddogol hwn o Gymry ni allesid fod wedi gweinyddu na'r Dywysogaeth na'r Mers.

Gobeithiwn y bydd yr argraffiad newydd hwn yn ysbrydoliaeth i genhedlaeth newydd o Gymry i weithio dros eu cenedl a'u hiaith, a gobeithiwn y bydd yn rhoi hwb i eraill ail-afael yn y frwydr.

Ar y cyfan, maent yn parhau'n Saeson, ond yn amlach na pheidio y mae eu plant hwy yn datblygu'n ddosbarth arall o Gymry, yn siaradwyr Cymraeg cenhedlaeth gyntaf.