Os yw'r grug yn blodeuo yn Awst, bydd yr hydref yn fyr a'r gaeaf yn gynnar.

Y mae hon yn enghraifft gynnar iawn o'r meddwl ymerodrol ar waith ac o'r ffordd y mae Cymru a'r Alban yn anweledig i'r bardd.

O dipyn i beth datblygodd carwriaeth rhyngddo ef a Mary, a phan godai Ali'n fore i weithio shifft gynnar, nid yn anaml neidiai Fred o un gwely i'r llall i'w gadw'n gynnes, fel petai!

Gan ystyried pwysigrwydd y sylwadau hyn, cytunwyd mai'r nod o ddysgu Cymraeg fel ail iaith yn yr ysgol gynradd oedd: "rhoi amrywiaeth o brofiadau addysgol yn y Gymraeg am gyfnod helaeth o bob dydd, o'r flwyddyn gyntaf yn yr ysgol gan gymryd i ystyriaeth gyraeddiadau gwahaniaethol y disgyblion" Cytunwyd: a) bod angen rhagor o fyfyrwyr yn y Colegau Addysg â diddordeb mewn dysgu ail iaith; b) bod angen trochiant llwyr yn yr ail iaith mor gynnar â phosibl ac nad yw ugain munud y dydd o ddysgu ail iaith yn ddigonol; c) bod angen gosod lefelau cyrhaeddiad graddedig a fyddai'n sicrhau dilyniant a chynnydd.

Bu meini yn bwysig mewn defodau addoli er yn gynnar iawn.

Canu can y cor a wnaeth Elfed, a gwneud hynny'n argyhoeddiadol urddasol; a gosododd ei batrwm yn gynnar.

Megis yn achos gwyddoniaeth, nid un fiwsig sydd, ond amryw fathau arni: y clasurol a'r ysgafn, yr offerynnol a'r lleisiol, cerddoriaeth gyfoes a cherddoriaeth gynnar, gan gynnwys caneuon ac alawon gwerin ac yn y blaen.

Yn yr osgordd hon o weinidogion digwyddodd fod un gŵr a fu'n arwr mawr i mi oherwydd iddo beri imi yn gynnar iawn yn fy oes nychu am fedru creu fel y gallai ef.

Coed yn bwrw eu dail yn gynnar - gaeaf caled.

Dengys y traddodiad hwn fod gan y wlad gysylltiad â'r India yn gynnar yn ei hanes.

Ond prin y gwedda'r gair adnabod i adeg mor gynnar yn ein cyfeillgarwch.

Ond yna, yn y diwedd, wedi bod yn dod i Lŷn at y tŷ a'r cwch am flynyddoedd, ymddeol yn gynnar a dod i Lŷn i fyw yn fewnfudwr.

Fe awgrymais i yn gynnar mai'r Bala a fuasai'r lle mwyaf cyfleus a chanolog, ac nid oes neb wedi codi gwrthwynebiad i hynny.

Yn gynnar y prynhawn hwnnw roedd Anna Cartwright yn crwydro ar hyd y marina i gyfeiriad y cwch mawr porffor.

"Galw gyda fi% meddai, "i adrodd i hap a'i anhap." Ac yna - "Mae'n bwysig i mi newid yn gynnar yn y bore rhag cael fy nala yn fy nisabil." Gair hollol gyffredin yn nhafodiaith gogledd Sir Benfro oedd disabil pan oeddwn yn ifanc.

Ystrydeb erbyn hyn fyddai mynd i ormod o fanylder am ei gyrfa gynnar yn Boots a'i chyfnodau meithion yn ddi-waith yn ystod y chwedegau - degawd a dreuliodd fel actores ddi-nod a gwraig tū.

Dro arall yr oedd yn noson serog braf yn gynnar yn y gwanwyn a safem yn y drws yn syllu o gwmpas gan fwynhau'r tywydd braf mor gynnar yn y flwyddyn.

A hyd heddiw, er yr holl ymdrech gynnar, fe fyn ymadroddi o'r fath frigo o dro i dro wrth i mi lefaru Saesneg yn enwedig fel yr wyf yn heneiddio.

Cyrhaeddwyd Dun Laoghaire yn gynnar a chafwyd trên ar unwaith i'w cyrchu ar draws yr ynys i Galway yn y gorllewin.

Mynd i 'ngwely'n gynnar.

Er, o ran tegwch, dylid nodi bod Alun Llywelyn-Williams wedi sylweddoli'n gynnar mai unochrog .

"Mi ddois i'n gynnar, a wyddwn i ddim yn iawn lle i fynd, ond 'roeddwn i wedi arfer dwad i fan 'ma at Gwyn Gallwn deimlo rhyw ias yn cerdded y ddau wrth i mi sôn am y marw.

Bydd maswr Cymru, Neil Jenkins, yn cael triniaeth yn gynnar yr wythnos nesa ar fân-anaf i'w ben-glîn.

Gresyn i'w hiechyd dorri mor gynnar yn ei bywyd.

Roedd yn Llundain, yn loncian yn gynnar fore echdoe, pan ddaeth yr alwad iddo ddod i Gaerdydd i lenwi yn rhaglen neithiwr.

Cymorth beirniadaeth E Lewis Evans, y mae M Wynn Thomas yn edmygus iawn ohono, ysgolhaig a gweinidog Annibynnol a ddeallodd yn gynnar ba mor astrus oedd ei arwr; a chymorth beirniadaeth Hugh Bevan ar ei ôl, yr hwn yn Morgan Llwyd y Llenor a astudiodd yr awdur fesul llyfr yn ogystal ag yn gyffredinol.

Go anaml y bydd chwaraewyr da yn mentro â'r Frenhines i ganol berw'r frwydr yn gynnar yn y gêm.

Felly cyngor da yw CASTELLU'N GYNNAR.

Fore Llun, codi'n gynnar fu raid a mynd yn fy nillad gorau i'r ysgol.

Bydd pwyllgor llawn y Bencampwriaeth yn trafod y syniad yn gynnar fis nesa.

Dynoda'r pastwn ein bod mewn lle peryglus ac fe wnâi'r chwisl ein hatgoffa y byddai arnom, o bryd i'w gilydd, angen help," meddai yn gynnar yn y gyfrol.

Erbyn hyn, mae'r cwmni wedi ei ddewis a'r gobaith ydy y bydd y gwaith adeiladu'n dechrau yn gynnar yn 2001 ac y bydd y tri safle ar gael i'r cyngor erbyn Medi 2002.

Cafwyd llawer o awgrymiadau am gyfarfodydd ar gyfer y tymor nesaf fydd yn dechreu yn gynnar ym mis Hydref

Yr oedd tad-cu Dafydd Pen-y-graig, Richard Cwm-garw, a'i frodyr Watkin a William a Morgan Cwm-garw yn ddynion adnabyddus yn y lle yn gynnar yn y ganrif o'r blaen, a magodd bob un ohonynt deuluoedd lluosog o fechgyn cryfion a merched glân.

'Mae Sri Lanka wedi batio'n arbennig o dda ond ni wedi cadw mewn yn y gêm, a gobeithio, gyda'r bêl newydd bore 'fory, y medrwn ni gael wiced neu ddwy yn gynnar.

Gellir gweld sut y cyfunodd y ddau draddodiad yma - yr un llenyddol a'r un Cristnogol - yn gynnar iawn yn ei hanes.

Pan ai i'r capel, fe ai'n gynnar a chymryd sedd yn y cefn.

Mae'n ras wirion i gyrraedd yn gynnar i ddewis pryd a lle i werthu.

Er gwaethaf y gwahaniaeth pwyslais rhwng traddodiad y Dwyrain Uniongred, â'i sôn mynych am lygredigaeth a marwolaeth, â'r Gorllewin Catholig â'i sôn yntau am bechod ac euogrwydd, 'roedd yr eglwys gynnar yn un yn ei dealltwriaeth o weinidogaeth Crist fel aberth drud a offrymwyd i Dduw er mwyn cyflawni iachawdwriaeth dyn.

Mae hi reit i fyny yn dop y dre, a wedyn mi oedd raid i ni gychwyn yn gynnar, wrth bod 'na dipyn o waith cerddad.

Roedd hi'n fuddugoliaeth hawdd iddyn nhw ar ôl i'r gêm fel gornest wirioneddol ddod i ben mor gynnar a'r wythfed munud.

Aros heno ym Manceinion gyda ffrindiau, Rob ac Eleri, i gael hedfan i Munich yn gynnar yn y bore.

'Chei di ddim noswylio'n gynnar heno, Now Fawr.'

Deuthum adref yn fy ôl ac euthum i ffair Llanbedr i ddanfon dau fustach dros un o gigyddion Llanrwst, a meddwais yno yn gynnar ar y diwrnod.

Cyrhaeddodd Phil faint dyn yn gynnar, ac yr oedd y cyfuniad o ieuenctid, cryfder corff a deallusrwydd meddwl yn gynhysgaeth angenrheidiol iddo gyflawni gwaith mor llafurus.

Mae tor-calon blynyddol y Prydeinwyr yn Wimbledon wedi dechraun gynnar eleni.

Ni fu unrhyw niwed i'r planhigion laswellt er y driniaeth gynnar yma, ond teg ychwanegu hefyd na fu rhew yn fy ardal i ar ochr orllewiol penrhyn Llūn, ac ar yr arfordir, eleni.

Y noson honno, roedd y cinio'n y gwesty yn ofnadwy a gan nad oedd yr apres sgio yn rhyw ysbrydoledig iawn - gwely'n gynnar amdani i drio gwneud i fyny am ddiffyg cwsg y noson gynt.

Ynddo ceisiodd egluro sut y ffurfiwyd yr ynys wedi'r Dilyw, a holai beth oedd iaith y trigolion, ai o'r Hebraeg y tarddodd y Gymraeg: disrifiodd gyfraith a chrefydd gynnar yr ynys, athroniaeth a defodau'r Derwyddon, eu tamlau, eu hallorau a'u canolfannau yn y llwyni derw, gan atgynhyrchu'r lluniau o'r henebion derwyddol a gynhwysodd yn ei atebion i Queries Lhwyd.

Mae'n bwysig, felly, ceisio sicrhau fod goblygiadau ieithyddol datblygiadau newydd yn y maes yn cael eu hystyried yn gynnar yn y broses ddatblygu.

Y mae eu henwau yn odli â'i gilydd - Basas, Dulas, Baddon, Celyddon, ac ymlaen - ac awgryna hynny eu bod yn tarddu o gerdd Gymraeg gynnar yn cynnwys rhestr o frwydrau enwog.

"Un prynhawn fe ddaeth y ffarmwr adre o'r farchnad yn gynnar, yn gynharach nag arfer.

Mae'n bosib gweld y canser yma a chael triniaeth yn gynnar iawn.

Ni chofiaf yn union pa bryd ydoedd ond credaf mai yn gynnar yn y pedwardegau.

Fe'u cynhaliwyd yma tua diwedd y ddeunawfed ganrif neu'n gynnar yn nechrau'r bedwaredd ganrif ar bymtheg.

Matthias Verschave roddodd Abertawe ar y blaen yn gynnar yn yr hanner cyntaf.

Bu'n rhaid cychwyn yn gynnar am y trên fore trannoeth.

BYDD Robbie Regan y bocsiwr pwysau pryf o'r Coed Duon yn ymladd David Griman am bencampwriaeth y byd yng Nghaerdydd yn gynnar yn y flwyddyn newydd.

Y diwedd fu i Ann bwdu, i 'Nhad roi'r ffidil yn y to, ac i bawb fynd i'w wely'n gynnar gan anghofio popeth am y Nadolig am y tro hwnnw.

Roedd efelychu oedolion yn rhan bwysig o addysg y cyfnod, a dis gwylid i fechgyn ddysgu trin arfau'n gynnar iawn, fel y gwnâi Siôn gyda'i fwa bach a'i gleddyf pren (arfer sy'n cyferbynnu'n ddigrif ag ofnusrwydd y plentyn bach).

Roedd yna rhywbeth hudolus, arall-fydol bron am weld y gemau'n fyw o Mexico yn gynnar yn y bore -- roedd o'n fyd cyffrous, lliwgar, a safon y pêl-droed yn wefreiddiol.

I eraill ohonom yr oedd yn braf cael bod yn un o'r kids am wythnos er i'r lle droi yn dipyn o stomp erbyn dydd Sadwrn ac i minnau, fel sawl un arall, godi llaw a dweud ta-ta yn gynnar ar warchodwyr y maes parcio a'i hel hi am adra.

Nid yw'n tiriogaeth ni yn Y Gilfach yn denu'r gog yn gynnar.

Fel arfer byddem yn codi'n fore, cerdded i'r Ysgol, a mynd i'r gwely'n gynnar.

Fe gofia y rhai ohonom fu'n gweithio mewn gerddi plasau yn gynnar yn ein galwedigaeth fel garddwyr, mai deilbridd (leaf mould) ddefnyddiem mewn composts i'r un pwrpas.

Llesteiriwyd tipyn ar waith y grwp yn gynnar yn y flwyddyn wrth fod yr ysgrifennydd wedi ymddiswyddo.

Cychwynnodd India'n hyderus er iddyn nhw golli Siv Sundar Das yn gynnar, wedi'i ddal a'i fowlio gan Glenn McGrath.

Yn gynnar iawn yn hanes hwnnw sefydlesid 'cyfarfod egwyddori' a gynhelid nos Sul ar ôl yr oedfa.

Mae'n bosibl mai rhan o ffurf gynharach ar yr hanes yw'r orfodaeth i adrodd ei stori wrth bob un sy'n dod i'r llys ac yna cynnig ei ddwyn ar ei chefn, neu, fel y dangosodd y Dr Brynley Roberts, fe all fod yn ffurf o gosb gynnar, cosb a ddarostyngai'r troseddwr yn boenus ac y gwyddai'r awdur amdani.

Cafodd ei addysg gynnar yn Penllech, meddai ei ewyllys.

Essex syn batio gyntaf yng Ngerddi Sophia ac er i Forgannwg gael cychwyn da gan gipio dwy wiced gynnar, y diweddaraf yw fod Essex yn 123 am dair.

Yn gynnar rhoddodd Nuno Gomes Portiwgal ar y blaen a sgoriodd Thierry Henry i ddod a Ffrainc yn gyfartal bum munud wedir egwyl.

Felly, i ryd&au'r darnau mawr a'i gwneud yn bosib i'w datblygu, mae symud Gwerinwr neu Werinwyr yn angenrheidiol yn gynnar iawn - fynychaf ar y symudiad cyntaf oll.

Yn gynnar yn y flwyddyn newydd anfonwyd llythyr i bob Awdurdod Unedol yng Nghymru yn datgan disgwyliadau'r Gymdeithas o'u polisïau iaith.

roedd y locano yn ddigon llawn yn barod, er ei bod yn gynnar yn y nos.

Daeth ail ddiwrnod y gêm brawf rhwng Pakistan a Lloegr i ben yn gynnar oherwydd bod y golau'n wael.

Penderfynodd y pedwar gychwyn yn gynnar a pheidio â dychwelyd y ffordd y daethon nhw.

'Rhen wraig wedi cloi'r drws yn gynnar heno.

(Gwelsom eisoes fod y ddau gyda'i gilydd yn fwy o werth na'r Frenhines.) Y ffordd orau i gael y ddau i weithio gyda'i gilydd yn gynnar yn y gêm yw trwy Gastellu mor fuan ag sydd yn bosibl.

* sicrhau trwy bolisi ysgol gyfan fod datblygiad yn y mathau o dasgau a osodir sydd yn arwain pob math o blentyn, a hynny'n gynnar yn eu gyrfa uwchradd, i arfer y pum math o ddealltwriaeth a nodir.

Oherwydd ei bod yn dal yn weddol gynnar yn y bore, rhaid oedd aros hyd cyrraedd y pentrefi eraill cyn gweld eu diben.

Ond edrychai Modryb yn fodlon braf, ac ar ôl gweu dwy neu dair modfedd, aeth i glwydo'n gynnar.

"Deued yn gynnar," gorchmynnodd, "iddo ga'l cwrdd â mamgu cyn iddi fynd i'r gwely." gyrfa'r gŵr o dregaron carey jones tud.

Y mae L'Etang yn dyfynnu rhan o ddisgrifiad rhyw aelod Llafur o ymddygiad Eden yn Nhŷ'r Cyffredin yn gynnar yn Nhachwedd:

Cofiwn yr ymdrech gynnar yn erbyn gwynt anarferol o finiog, y gollyngdod nad oedd eira anamserol llif Awst wedi lluwchio cymaint a hynny tua chopa'r bwlch, a'r wefr wrth weld y gwyngalch newydd pur yn diflannu i'r cymylau fel petai crib ddwyreiniol y Chuealphorn yn un o gyrsiau mawr yr Aplau.

Awn i'r gwely mor gynnar ag y gallwn, rywdro rhwng wyth a naw, ac yna tuag un yn y bore, cyn iddo fynd i glwydo ei hun, deuai plismon y pentref a churo'n ysgafn ar ffenestr y gweithdy i'm deffro.

Yn gynnar gynnar, fore Sadwrn neu fore Llun y Pasg, mi fyddai'r berfei yn cyrraedd, mor wahanol eu cymeriad â'r dynion fyddai'n eu gyrru.

Roedd yn ddigon i ail-gychwyn yr holl siarad am Mlke England ond fe ddigwyddodd un peth ar y daith honno wnaeth i mi, a Terry Yorath yn arbennig, synhwyro gwendid mor gynnar â hynny yn ei deyrnasiad Achos y qfan oedd i'r chwaraewyr Mickey Thomas fethu troi i fyny yn y maes awyr I hedfan allan gyda'r tîm.

Roedd eisiau cychwyn adref yn gynnar, am saith o'r gloch meddai.

Yn y rhan fwyaf o ardaloedd roedd diwrnod Nadolig yn cychwyn yn gynnar gyda'r plygain, gwasanaeth carolau oedd yn cael ei gynnal yn eglwys y plwy rhwng tri a chwech o'r gloch y bore.

Cystal i mi ysgrifennu'r nodiadau hyn yn gynnar heddiw.

Rhegodd Andrews wrth i gêrbocs awtomatig y BMW newid gêr yn rhy gynnar.

Dwedodd hefyd ei fod wedi derbyn arian i gaur batiad yn gynnar yn y prawf olaf yn erbyn Lloegr yn gynharach eleni.

Roedd hi'n cal aros gartre os oedd 'i mam yn waeth nag arfer, yn cal mynd adre'n gynnar bob nos a dechre'n hwyr yn y bore.

Dangosodd Bowser ei allu yn gynnar wrth drefnu a mapio ffordd tramiau i gael y glo o Gwm Capel i lawr i afael y gamlas.

Gan fod ganddi docynnau awyren, a chan ein bod ninnau'n gadael ar y dydd Iau, gwnaethpwyd trefniadau i ni gasglu Siwsan a'r plant o'u cartref yn gynnar yn y bore a'u hebrwng yn ôl i Gymru.

'Mi fydda inna'n lecio ca'l dechra godro'n gynnar dydd Sadwrn,' meddai ffermwr arall.

Ond anaml y deuent mor gynnar â hyn.

Yr ateb yw, ar ôl profi hynny, y buasent yn tyfu nes cyffwrdd y gwydr a'r plastig yn rhy gynnar, rheini yn mynd mor oer ar noson rewllyd neu farugog nes difetha'r gwlydd (gwrysg) gyffyrddid.

Efallai ei bod yn rhy hwyr neu'n rhy gynnar.