Yn un peth, y mae'r hyfforddi plant mewn canu a nodweddai ein heglwysi gynt bron wedi diflannu.

Sylweddolodd Lingen fod tebygrwydd mawr rhwng yr ysgolion o dan adain y gweithiau diwydiannol newydd a'r hen ysgolion plwyf, gan fod y gweithiau, fel y sylwodd mewn cymhariaeth drawiadol, wedi cymryd lle'r hen faenor gynt.

Daeth rhyw dristwch drosof o weld bod yr hen bwll wedi'i gau a bod y trigolion yn baldorddi estroniaeth lle gynt, yn yr ugeiniau, Cymraeg a glywn.

Ni fydd yr ymosodwr Steve Watkin - gynt o Wrecsam - yn chwarae yn erbyn ei hen glwb.

Y ddamcaniaeth fwyaf poblogaidd yw bod curiad y silia a'r fflagela'n golygu bod y ffibrilau'n llithro dros ei gilydd yn hytrach na chyfangu fel y tybiwyd gynt.

Cyfeddyf hi 'fod ynddi bethau sy'n dal yn dywyll i mi, er pob ymdrech i'w deall yn iawn' ac meddai Gwenallt gynt, 'mae symboliaeth ei soned 'Mabon' dipyn yn dywyll i mi'.

Gwaith llaw y crochenydd cyfoes a welir yn Efail y Gof lle gynt y lluniwyd pedol.

Yr oedd i Ddihewyd, Ceredigion enw arall gynt, sef Llanwyddalus.

Yn ddigon tebyg i'w dad a'i deidiau gynt, dim ond mai cyngerdd neu seiat neu ffair oedd cefndir eu dychymyg hwy cyn i'r 'hogan' fynd yn 'slasan'.

Gynt yr oedd hufen yr arweinwyr a goreuon doniau cymdeithas yn gwasanaethu'r Ffydd ac yn aelodau mewn eglwys.

Fel y gwelwch chi mae ffaith a ffuglen, yn ogystal â'r hyn a ddigwyddodd gynt a'r hyn sy'n digwydd nawr, wedi cael eu cydblethu yn y stori ryfedd ac enwog hon.

Fel yr oedd darllenwyr yr Almanaciau gynt yng Nghymru yn ymhe/ l ag arwyddion y sidydd neu'r sodiac, dengys y colofnau poblogaidd mewn papurau Cymraeg a Saesneg y diddordeb mawr sydd heddiw (yn arbennig ymhlith merched) mewn astroleg - credu neu led-gredu yn arwyddion y planedau a darllen horosgôb - yr un hen awydd am gael gwybod yr anwybod.

Dwi'n sylwi nad oes gan y myfyrwyr sy'n dod i mewn rwan ddim yr un cefndir mathemategol ag oedd ganddyn nhw gynt.

Roeddynt erbyn hyn wedi colli golwg ar gyfarfod y Nant y noson gynt, ac fel roedd Ysbryd Duw wedi bod yno yn codi dynion o'r newydd i afael yng nghyrn yr aradr.

Gwelsom Mr Jones, Dolwar, yn croesi'r cae â phâl yn ei law, wedi bod yn chwilio am ddiferyn o ddŵr i'w ddiadell, ac yr oedd honno'n ei ddilyn gan frefu mor daer â'r hydd a glywsai'r Salmydd gynt yn brefu am yr afonydd dyfroedd.

Golygai hynny docio ar y gweithgareddau a gynhelid ynddi gynt.

Yr oedd awr gynt yn derfyniad lluosog Cymraeg.

Wrth ddod at allt ar i fyny, newidiwch i lawr yn gynt na'r arfer.

Aeth yn gynt ac yn gynt.

Cyferiwn at Mrs Lilwen Howard, West Park Dr, a Mrs Louisa Williams, gynt o Green Ave ond yn awr yn byw yn De Breos Dr Cludwyd Mrs Howard i gael triniaeth yn Ysbyty'r Brifysgol Caerdydd, a Mrs Williams i Ysbyty Tywysoges Cymru, Penybont.

A hithau mor dywyll a chanhwyllau'n goleuo, edrychent yn eu lifrai gwynion fel y côr o angylion gynt.

Iddo ef, fel Derwyddon gynt:

Digwydd enwau anifeiliaid ac adar pur gyffredin mewn enwau hen dafarnau yng Nghymru ac y mae'n debyg fod arwydd yn dangos llun yr anifail neu'r aderyn yn crogi y tu allan i'r dafarn gynt.

Nid oedd ganddo fawr o ddiddordeb mewn un bersonoliaeth ddynol, heblaw wrth gwrs am Rachel gynt, a hynny ond am un cyfnod byr.

Er gwaethaf llwyddiant etholiadol y Bloc, ni all plaid ffederal ddod â sofraniaeth i Que/ bec yn uniongyrchol, dim ond y senedd yn ninas Que/ bec gwþr busnes o Dwrci ac Iran eisoes yn y wlad yn elwa ar gysylltiadau oesol â'r hen ffordd sidan, ac yn awr yn sugno i'w côl fasnach oedd gynt dan reolaeth ganolog Moscow.

"Pam na fuaswn wedi ffonio'n gynt?

I'w coginio'n gynt a chadw mwy fyth o'r maeth gellir torri'r betys amrwd yn stribedi mân, eu rhoi mewn sosban gyda'r mymryn lleiaf o ddŵr a llond llwy fwrdd o olew'r olewydden neu flodyn yr haul.

Cynlluniwyd peiriannau gan ddyn yn awr sydd yn abl i gyflawni gwaith y tybid gynt fod yn rhaid wrth ddynion i'w gyflawni.

Pan oeddwn i'n blentyn capel gynt, fe ganwn yn y cwrdd y geiriau hynny sy'n sôn am 'Y Gþr wrth Ffynnon Jacob'.

Mae cyfrifoldebau manwl - fel yswirio athrawon - yn awr i'w trefnu ar lefel ysgol unigol sydd heb lawer o rym (megis yr Awdurdod Addysg gynt) i ddadlau achos gyda chwmniau preifat.

Bu llawer o adeiladu, a datblygodd pentref hollol newydd yn Nhrefor, lle gynt y bu'r Hendre a'i hychydig ffermydd a'i harfer o adeiladu cychod.

Ar Ddydd Nadolig hefyd gwelwyd Simon Callow mewn fersiwn cartwn gwych o hanes eithriadol Cervantes Don Quixote, gyda'r actor Paul Bradley (o EastEnders gynt) fel Sancho Panza.

Hêd y gwcw, gwna un siwrne, Hêd ymhell i'r dwyrain dir, Dal ar linell haul y bore, Ar dy aden dal yn hir; Gerllaw Tigris, er mor anodd, Dyro gân o gôl y gwynt, Yn yr anial, yno tawodd Un a ganodd lawer gynt.

Y mae amryw byd o afiechydon marwol y dyddiau gynt i fesur wedi eu concro bellach a'r gwelliannau a ddaeth yn gyfrwng i ymestyn oes llawer ar daith bywyd.

Bydd hynny rai wythnosau'n gynt na'r disgwyl.

Yn ei wely'r noson honno plyciodd rhywbeth ef, ac aeth at ei waith hanner awr yn gynt.

`Roeddwn i'n siwr mod i'n medru rhedeg yn gynt na'r lleidr.

Rhaid inni gofio na ŵyr amryw o amaethwyr ieuainc a thirfeddianwyr heddiw fawr ddim am y difrod a achosai cwningod gynt.

Tybed beth a ddywedai'r tadau gynt pe deuent ar ymweliad eto â'r henfro?

Felly, un ai oherwydd fy embaras i neu nhw, roeddwn i'n cychwyn yn gynt, neu ar fy mhen fy hun, neu ddim o gwbl.

Hoffwn fanteisio'n arbennig ar y cyfle hwn i ddiolch i ddau o'n haddysgwyr amlycaf, yr oedd y Gymraeg yn agos iawn at eu calonnau, am eu cyngor cadarn a'u cefnogaeth barod i waith y pwyllgor ar bob achlysur, sef Mr Illtyd Lloyd (Prif Arolygydd Ysgolion Cymru a ymddeolodd yn gynt eleni) a Mr Gareth Lloyd Jones (Ysgrifennydd Cyd-bwyllgor Addysg Cymru a fydd yn ymddeol ddiwedd Awst).

Ar ddechrau'r saithdegau roedd yna duedd i feriniaid llenyddol Gorllewin yr Almaen ynghynt wawdio'r awduron hynny a oedd gynt wedi mynnu mai gwleidydda uniongyrchol oedd yn bwysig uwchlaw dim, ac a oedd nawr yn dychwelyd at lenydda wedi gweld methiant eu dyheadau.

Magwyd ef yn y cyfnod braf gynt, cyn y Rhyfel Byd Cyntaf, pan feddylid fod popeth yn gwella wrth ei bwysau, a'r unig beth y disgwylid i bawb o'i gyfnod ei wneuthur oedd cadw'u dwylo ar yr olwyn.

Hiwmanist oedd Herder, un o'r Ewropeaid cyntaf i amddiffyn diwylliant yr Indiaid Cochion; ysbrydolwyd ef yn ifanc gan ganeuon gwerin y Latfiaid; a phroffwydai y byddai'r Slafiaid 'gynt mor hapus a diwyd ..

Nid erys unrhyw un o'r hen ddiwydiannau a fu gynt yng Nglasfryn.

Awgrymwyd eisoes fod Waldo'n mawrbrisio'r hyn a oedd Dychymyg neu 'Imagination' i Blake, ond rhyngom ni a Blake y mae Freud a'i ddamcaniaeth am yr isymwybod, a bellach fe briodolir i'r isymwybod lawer o'r gweithgareddau a briodolid gynt i'r dychymyg.

Ystyr þàçàþþàþþ yn llythrennol yw "rhoddi i lawr yr arwahanrwydd", ac fe'i cyfieithiwyd weithiau gynt fel "iawn" (gwelir hyn yn yr hen gyfieithiadau Saesneg lle defnyddir y gair "atonement").

Mae'n fwy na phosibl fod geiriad y salmau hyfryd hyn o dan ddylanwad cenadwri Iesu ei hun ond i fesur y maent yn adlewyrchu mudiad o dduwioldeb gwlatgar wedi ei liwio gan ddyhead y proffwydi gynt am gyfiawnder.

Perthynas chi-a-chithau fu rhwng Mona a Tref gynt ond wrth iddynt gydweithio closiant fesul tipyn: unwyd hwy yn eu consyrn a'u nod.

A daeth llonyddwch trwm i'r gegin a oedd funud yn gynt yn llawn sŵn symud traed a siarad.

Mr RD Lloyd, Castell Bach gynt, oedd yr ysgrifennydd ar y dechrau.

Os oedd y cread yn peri syndod i'r Iddew gynt, dylai'n gwybodaeth helaethach ni amdano beri inni synnu hyd yn oed yn fwy.

Nid amherthnasol yn y cyd-destun yma yw sôn am lyfr T Hudson- Williams, Y Groegiaid Gynt, er nad yw'r awdur yn honni fod y gyfrol honno yn fwy na llyfr rhagarweiniol, a ysgrifennwyd gyda'r amcan o roi rhyw syniad am gymeriad a diwylliant y Groegiaid i ddarllenwyr heb unrhyw gefndir o addysg glasurol.

Ystyr 'cymod' yw'r uno sy'n digwydd rhwng dwyblaid a fu gynt mewn gelyniaeth â'i gilydd.

Nodir yr afon yn glir gan y mapwyr cynnar ac mae Christopher Saxton a John Speed ill dau'n a dangos hi er eu bod yn camsillafu'i henw ac yn ei galw'n Gynt.

Gofynni iddo dy arwain ar unwaith i'r fan lle y gwelodd hwynt, ond fe awgryma ef y byddai'n well i ti dreulio'r noson yn y caban ac iddo fynd â thi i ben draw'r goedwig fore trannoeth gan fod y marchogion yn dilyn prif lwybr y goedwig, ond fe ŵyr Morgan am lwybr tarw a fydd yn dy arwain drwy'r goedwig yn gynt.

A hefyd Dyletswydd Bardd, a'r Cynheddfau a ofynnid arno gynt'.

Y noson honno, roedd y cinio'n y gwesty yn ofnadwy a gan nad oedd yr apres sgio yn rhyw ysbrydoledig iawn - gwely'n gynnar amdani i drio gwneud i fyny am ddiffyg cwsg y noson gynt.

Williams Pantycelyn sy'n dod drymaf o dan yr ordd am sôn yn ei farwnad ar ôl Howel Harris am Gymru "gynt yn gorwedd mewn rhyw dywyll farwol hun, Heb na Phresbyter na 'ffeiriad nac un Esgob ar ddihun".

Er mwyn ennyn bendith y duw hwn roedd hi'n arfer gynt i 'gyffwrdd â phren' - i gusanu neu gofleidio'r goeden.

Credir fod capel wedi ei gysegru i rhyw sant o'r enw Gwyddalus yn Nihewyd gynt.

Cyrhaeddwyd y traeth yn gynt felly, ac roedd y llwybyr ar y goriwaered.

Ers peth amser gwelwyd newid mawr ym mhroffil ieithyddol llawer o ardaloedd yng Nghymru lle'r oedd y Gymraeg gynt yn iaith y mwyafrif.

Fe welwyd siaradwyr gwir ddawnus yn datblygu i ddod yn siaradwyr o fri ar lwyfan: Daw enwau fel Geraint Lloyd Owen a Derfel Roberts i'r meddwl o blith y bechgyn, a Meinir Hughes Roberts (Jones gynt) ac Eirlys Jones Davies (Lewis gynt) o blith y merched.

Edifarhaodd na fuasai wedi prynu'r ceffyl nychlyd y cafodd ei gynnig y noson gynt, ceffyl perchennog y tŷ yfed, y corrach cringoch hwnnw.

Rhaid yw sôn amdano bellach yn y gorffennol gan fod dyfeisgarwch dyn wedi llunio pob math o beirianwaith i wneud y gwahanol fathau o drymwaith a wneid gynt gan y ceffyl.

Gynt byddai'r rhieni ac athrawon ac, ar adegau, berthnasau a chymdogion, yn cydweithio â'i gilydd i gadw trefn ar blant.

Y fath lafur ydoedd yn y dyddiau gynt i dorri'r gwair, ei hel, a'i fydylu ambell waith os oedd argoel o wlaw, yna 'tannu'r' mydylau drachefn, a'i huloga, a'r cyfan gyda phicffyrch.

Ac i Williams yr hyn sy'n cyfareddu pobl yw nid yn gymaint egwyddorion Iesu Grist, nid ei weithredoedd ym Mhalesteina gynt, nid hyd yn oed hawddgarwch ei bersonoliaeth ddynol.

Gallai'r geiriau cytras mewn Llydaweg a Chernyweg olygu hyn hefyd a gallai'r gair Saesneg coal olygu "charcoal" weithiau hefyd yn y dyddiau gynt.

Felly'n union yr arferai'r hen Anatomegwyr gynt wisgo.

Rhwng godre'r graig a'r ffordd mae llecyn brwynog lle gynt y bu ffynnon a elwid yn Ffynnon y Brodyr - mwy am honno yn y man.

Bu farw Mr Wm John Anthony, gynt o Benyfai a chyn hynny o Fferm Haregrove'.

Yn anffodus nid oedd y mêt wedi gofalu bod y gwenith oedd yn llwyth y llong y fordaith gynt wedi cael ei lanhau o gwmpas agoriad i'r pwmp, a phan geisiwyd pwmpio'r dwr allan nid oedd yn gweithio fel bod y llong yn llenwi â dwr.

Roedd y cwbl yn dechrau troi, y ddwy lygaid almond yn troi'n gynt ac yn gynt, gan ffurfio un trobwll diwaelod a sugnai Meic o'i gadair nes ei fod yn plymio, plymio ...

Doedd neb call yn cerdded yn gynt na'r dorf rhag ofn tynnu sylw ato'i hun.

Roedd y ffordd i'r dref yn serth iawn ac roedd y lori'n mynd yn gynt ac yn gynt.

Mae'r person sy'n ei gael wedi bod mewn cysylltiad â rhywun sy'n dioddef o'r dolur, neu o Frech yr Iâr, rhyw bythefnos yn gynt.

Darfu'r naws a darfu'r gwirod, Darfu'r sôn am hedd yr Hafod, Darfu'r hen chwerthinus gwmni Darfu'r byd oedd gynt ohoni.

Cyhoeddwyd adroddiad cyn y râs yn dweud fod cael cyfathrach rywiol y noson cynt yn gwneud ichi redeg yn gynt y diwrnod wedyn.

Mae hyn yn cryfhau'r dweud fel yn y gerdd sy'n difrio'r Orsedd am beidio ag anrhydeddu Sion Aubrey cyn i Emrys Roberts, fu gynt yn Archdderwydd, ymddiswyddo yn 1994.

Yr oedd Nain Fawr yn eistedd mewn cadair freichiau ddofn, ac yr oedd Anti yn ei holi am yr amser gynt.

Llwyddodd Kilkenny i gyrraedd y ffeinal llynedd a'r flwyddyn gynt, ond colli wnaethon nhw.

Diau bod rhesymau cymhleth am hynny, ond gyda golwg ar byllau afon dylid cofio fod y nodweddion a enwyd gynt hwythau yn cael eu dileu, gan gynlluniau traenio sy'n golygu clirio a dyfnhau rhedfa'r afon.

Efallai fod rhai ohonoch yn methu deall paham na phlannaf yn gynt dan orchuddion.

Ofn yr anwybod, ofn y duwiau - yr hyn a alwai'r Groegwyr gynt deisidaimonia; yr hen ofn hwnnw a fu'n llechu yn y galon ddynol erioed ac a fydd eto, bid siwr: ofn newyn, tlodi a dioddefaint; ofn poen, afiechyd a marwolaeth.

Yma yng Nghymru (lle pleidiwyd achos y Brenin nid y Senedd gan y mwyafrif mawr) rhan o'r paratoi oedd y gwaith a wnawd i daenu'r Efengyl yn fwy effeithiol yn y gogledd drwy osod gweinidogion Piwritanaidd yn lle'r Anglicaniaid gynt.

Mae Ruddock, oedd gynt yn hyfforddi Abertawe wedi bod gyda Leinster ers tri thymor a wedi bod yn rhan o dîm hyfforddi carfan ryngwladol Iwerddon.

Gall y darllenydd weld fod llawer o'r pethau annymunol a awgrymid gynt am Theophilus yn codi am fod Anghydffurfwyr a Radicaliaid wedi creu myth a phropaganda anffafriol am yr Eglwys yn y ddeunawfed ganrif.

Cododd i fentro chwilio am lymaid o awyr iach, ond eisteddodd yn gynt o lawer nag y cododd.

O dan y cymylau tywyll a'r niwl disgynnodd amdo'r nos yn gynt nag arfer.

Bydd yr ail gêm un-dydd rhwng Lloegr a Pakistan yn dechrau awr yn gynt yfory.

Rhaid fod y llecyn hwn yn agos i Gwm Croesor ac y mae'n bosibl fod yna groesau eraill gynt yn nodi'r ffin rhwng y ddau blwyf.

Nant y noson gynt, a phawb yn edrych ar y brodyr oedd wedi cymryd rhan ynddo, fel pe buasent yn eu gweld am y tro cyntaf erioed, ond yn dweud yr un gair wrthynt.

Eglurodd fod i Feirdd Ynys Prydain gynt bedair Cadair - Gwynedd, Powys a Dyfed a Morgannwg - ac er mwyn pwysleisio rhagoriaeth hanesyddol Morgannwg a'i statws unigryw ef ei hunan honnai'n gyson mai Cadair Farddol Morgannwg yn unig oedd wedi goroesi i'w gyfnod ef.

Sami'r dewrwas, mor dirion - dy wên gynt, Dynnai gur o galon!

Oni fyddai'r goleuadau trydan yn gryn ryfeddod i drigolion y dyddiau gynt?

Tasan ni'n cael dipyn o haul mi fyddan yn barod yn gynt.

Mewn digwyddiad gwahanol iawn y noson gynt, recordiwyd Stereophonics - Cwmaman Feel the Noize, yn yr un fan, ac enillodd y rhaglen wobr BAFTA Cymru am y criw ar-y-pryd gorau i Avanti.

Yn bwysicach fyth, gall safleoedd mwynau sydd wedi'u gweithio, boent wedi'u hadfer neu beidio, fod o fwy o werth i'r amgylchedd na'r tir a fu yno gynt.