Cyntaf neu beidio, TG4, ers ei sefydlu yn 1996, sydd wedi llwyddo i roi gwisg newydd - siaced ledr neu grys-t - ar ysgwyddau'r iaith.

Aeth yn ei flaen i sôn am yr angen i baratoi Cymru ar gyfer hunan lywodraeth; siaradodd Fred Jones am yr angen i fynnu gwell triniaeth i'r iaith Gymraeg, a thraddododd Lewis Valentine ychydig eiriau am bwrpas ac amcanion y blaid.

b) fod cyfeiriadau at statws Saesneg fel iaith swyddogol yn neddfwriaeth Ewrop, ac chyfeiriadau at ddefnydd swyddogol o'r Saesneg mewn deddfau a chonfensiynau eraill, e.e. yn San Steffan ni chaniateir defnyddio unrhyw iaith heblaw Saesneg.

Eisoes, cynhwysai'r grŵp bychan o swyddogion ac aelodau'r pwyllgor rai a ddeuai, ymhen amser, yn llenorion Cymraeg praffaf eu cenhedlaeth ac yr oedd natur y Blaid fel mudiad iaith a diwylliannol yn amlwg.

Eich clwyd i Gramadeg yr iaith Gymraeg.

Diben yr ymchwil oedd cynorthwyo'r Bwrdd i ddatblygu strategaeth farchnata ar gyfer yr iaith Gymraeg a allai gynnwys strategaethau cyffredinol i feithrin agweddau cadarnhaol tuag at yr iaith, ac i annog pobl i'w defnyddio.

Ef a roes fawredd i ymgyrch Cymdeithas yr Iaith yn erbyn gwarth arwisgiad y tywysog Charles yng Nghaernarfon, seremoni, fe wyddom heddiw, a wthiwyd ar eu gwaethaf ar y teulu brenhinol Seisnig gan Swyddfa Gymreig y Blaid Lafur er mwyn lladd cenedlaetholdeb Cymru.

Cynrychiolir Cymdeithas yr Iaith Gymraeg yn y cyfarfod gan Nia Williams (Is-Gadeirydd) a Dafydd Morgan Lewis (Swyddog Ymgyrchoedd y Cynulliad).

iaith ffurfiol mewn sefyllfa ddosbarth ond iaith fwy anffurfiol gyda grwpiau ac unigolion, - cyfrwng swyddogol y dosbarth yn ystod y cyfnodau athro-ganolog ond mamiaith y disgybl neu gynnal/datblygu'r ail-iaith yn ol anghenion yr unigolyn yn y sefyllfa plentyn-ganolog.ii) Ceisiwch osgoi gorlwytho'r drorau uchaf.

Brawddeg bwysica'r iaith!

Ail Iaith Cynradd

Cafodd Cyfres Cae Berllan, sef cyfres o storïau byrion, eu sgwennu mewn ymgynghoriad ag arbenigwr iaith ar gyfer plant sy'n dechrau darllen.

Bu Les a Jessie Powell, Abercraf, yn aelodau a chefnogwyr brwd i Gymdeithas yr Iaith Gymraeg o'r cychwyn cyntaf.

Bydd y plentyn yn sylweddoli hefyd, gydag amser, bod yr hyn sy'n gymeradwy yn newid fel y bydd yn aeddfedu ac yn datblygu fel defnyddiwr iaith wrth i'r rhai sy'n ymwneud ag ef deilwrio eu disgwyliadau yn ôl yr hyn a wyddant am natur eu hyfedrwydd.

Byddwn yn falch o helpu gyda'r rhan fwyaf o ymholiadau, ond cofiwch nad oes modd i ni fod yn wasanaeth cyfieithu na'n ganolfan gwybodaeth am yr iaith ar gyfer myfyrwyr yn gwneud ymchwil, oni bai bod eu hymchwil yn canolbwyntio ar Gymdeithas yr Iaith neu ymgyrchu iaith, wrth gwrs.

Bydd swyddog o Orange yn ein disgwyl yn y dderbynfa a chytunodd y byddai Prif Swyddog Gweithredol y cwmni Mr Hans Koon yn cysylltui â Chymdeithas yr Iaith i drafod darparu gwasanaeth Cymraeg.

Efallai y cofiwch i Rhys Owen a Lleucu Meinir beri difrod i Swydda Bwrdd yr Iaith dros flwyddyn a mwy yn ôl.

Deddf a fyddai yn cydnabod y Gymraeg fel iaith swyddogol yng Nghymru, yn ymestyn i'r sector breifat (dyna pam y targedwyd blychau ffôn BT) ac a fyddai yn effeithio hefyd ar faes technoleg gwybodaeth.

Cafodd ei chynhyrchu gyda chymorth Bwrdd yr Iaith Gymraeg a Chyngor Llyfrau Cymru.

Cyfrifoldeb yr athrawon pwnc eu hunain yw hyfforddi'r mathau o sgiliau darllen sydd eu hangen yn eu maes hwy a hynny gan ddefnyddio deunydd pwnc-benodol, (yn hytrach na dibynnu ar allu cyffredinol plentyn i ddarllen neu ar athrawon iaith).

Anwybyddir llais pobl ifanc ym mhob rhan o Gymru -- ond pobl ifanc sydd wedi arwain Cymdeithas yr Iaith.

Dyma faterion a fu'n poeni rhai ohonom ar Bwyllgor Sefydlog y Mesur Iaith yn y Senedd.

Defnyddio geiriaduron, rhestrau termau, a chymhorthion iaith eraill yn gywir.

Cred Cymdeithas yr Iaith Gymraeg fod y Ddeddf bresennol mor ddiwerth nes bod yn anweledig.

Ac fel y dywedodd Eckert, wrth drafod y cysyniad o beuoedd iaith:

Drwy'n ymgyrchoedd ni mi fydd yr iaith yn perthyn i bawb.

Dim ond dau oedd heb rywfaint o waed Cymreig - ond pob un yn dallt rywfaint o'r iaith.

Ar ôl gadael pencadlys Vodafone bydd gan y cerddwyr daith o 60 milltir o'u blaenau i Lundain lle y cyflwynir sgrol i swyddfa Paul Murphy sy'n galw ar i'r Senedd ildio'r hawl i'r Cynulliad Cenedlaethol gael deddfu ar ddyfodol yr iaith Gymraeg.

Dewch i wrthdystio yn erbyn banciau a chymdeithasau adeiladu Dinbych i gefnogi'r ymgyrch dros Ddeddf Iaith Newydd.

Ein cais yn syml yw ar i'r Cynulliad ddatgan - yn ystod ei thymor cyntaf - fod y Gymraeg yn iaith swyddogol yng Nghymru.

Bydd Sian Howys yn cyflwyno cynnig brys ar y mater hwn i Gyfarfod Cyffredinol Cymdeithas yr Iaith Gymraeg sydd i'w gynnal yn yr Hen Goleg Aberystwyth, Dydd Sadwrn.

Ar y llaw arall y mae'r ymfudwyr yn fynych iawn wedi eu magu yn y gred mai rhan o Loegr yw Cymru ac mai bod yn amrwd ac anghwrtais y mae'r Cymry Cymraeg wrth fynnu siarad yr iaith.

A ddylen nhw fod yn barod i roi'r iaith o'r neilltu dros eu cred ynte a ddylen nhw fod yn mynnu cael addoli yn eu hiaith eu hunain?

Brawddeg bwysica'r iaith ydyw o safbwynt cadw'r iaith fel iaith i'r dyfodol, o safbwynt ennill y tir a gollwyd yn ôl, o safbwynt buddugoliaeth ym myd dysgu.

Does dim agoriad arall i'r gorffennol hwnnw ond yr iaith.

Bydd Cymdeithas yr Iaith Gymraeg yn cynnal Penwythnos Addysg Wleidyddol yr wythnos hon (Ionawr 15-17) fel rhan o'i pharatoadau ar gyfer dyfodiad y Cynulliad.

Cyhoeddodd Cyngor Gweithredu Gwirfoddol Cymru ddatganiadau ar y Ddeddf Elusennau, Y Ddeddf Iaith a'r loteri genedlaethol arfaethedig.

Brwydrodd rhai o aelodau seneddol Cymru i gael Mesur Iaith drwy'r Senedd, er mwyn sefydlu'r egwyddor fod y Gymraeg a'r Saesneg yn gydradd.

Brwydrwn ymlaen nes cael Deddf Iaith Gyflawn fydd yn gwneud pob rhagfarnu'n erbyn y Gymraeg yn anghyfreithlon.

Er nad oes gan y Cynulliad Cenedlaethol bwerau deddfu cynradd mae Deddf Llywodraeth Cymru yn dweud y gall y Cynulliad 'wneud unrhyw beth i gefnogi neu i gynnal yr iaith Gymraeg'. Credwn mai hawl foesol y Cynulliad yw deddfu dros y Gymraeg.

Daliodd y bywyd gwledig, gyda'i gysylltiad uniongyrchol a'r gwerthoedd Cymreig ac a pharhad yr iaith Gymraeg, yn ganolbwynt eu canu.

Ar sail y cyfoeth sy'n deillio o ddwy iaith hynafol, rhydd addysg Gymraeg gyfle iddynt ehangu eu gorwelion a dyfnhau eu profiadau.

Ac ail-ddatganwyd egwyddorion sylfaenol Cymdeithas yr Iaith mewn cynnig gan Angharad Tomos a Dafydd Morgan Lewis, sef bod Cymdeithas yr Iaith yn fudiad sosialaidd, ei bod yn fudiad di-drais sy'n credu mewn heddychiaeth ymosodol ac yn cymryd cyfrifoldeb am ei weithredoedd.

Credwn mai'r Gymraeg yw priod iaith Cymru ac y dylid cydnabod y Gymraeg a'r Saesneg fel ieithoedd swyddogol.

Dyma paham y mae sefyllfa iaith a threftadaeth ein cenedl, er ei pherycled, ac er bod safle daearyddol Cymru mor anfanteisiol, gymaint yn gryfach na sefyllfa Iwerddon, yr Alban a Llydaw.

Ar ôl rhybudd amserol a difloesgni Mr Saunders Lewis ynglyn â thynged yr iaith, fe aeth Cymdeithas yr Iaith ati i fynnu i'r Gymraeg ei phriod hawliau yn ei gwlad ei hun, ac ni wnâi ond y crintach warafun i'r mudiad hwnnw y clod am ennill yn ôl i'r iaith beth o'r bri y mae'n ei fwynhau heddiw.

(ii) Ieithyddiaeth Ddisgrifiadol, yn canolbwyntio ar ddadansoddi a disgrifio'n syncronig, hynny yw, mewn cyfnod arbennig neu, nodweddion ieithoedd unigol, gan gynnwys iaith ardal (tafodiaith) neu ddosbarth arbennig neu hyd yn oed iaith unigolyn (idiolect); (iii) Ieithyddiaeth Gymharol, yn cynnwys cymharu dau gyfnod yn hanes un iaith neu'r berthynas rhwn nifer o ieithoedd; astudiaeth hanesyddol, ddeiacronig y gelwir y math hwn o waith ieithyddol; (iv) Ieithyddiaeth Gymwysedig.

Dangosodd Cymdeithas yr Iaith fod modd gwneud hyn gyda gwên, ac yn aml iawn, mae ymgyrchu'r Gymdeithas yn ymgyrchu llawen.

DEWI: Dyma John Walter Jones, Prif Weithredwr Bwrdd yr Iaith.

Cefndir: Drwy'r 90au bu Cymdeithas yr Iaith Gymraeg yn ymgyrchu, drwy ddulliau lobio a gweithredu uniongyrchol, dros drefn addysg ddemocrataidd ac annibynnol i Gymru.

Ef a wnaeth y rhan fwyaf o'r gwaith o ddiwygio iaith y Beibl Cymraeg cyn cyhoeddi argraffiad 1620 ohono yn dilyn cyfieithiad cyntaf Morgan.

Dylid hybu defnyddio'r iaith Gymraeg drwy fagu hyder ymysg ei siaradwyr, drwy wella ei delwedd, a thrwy geisio newid arferion ieithyddol y rhai sy'n ei defnyddio.

Dim ond un agwedd o'r dirywiad yng Nghymru yw argyfwng yr iaith.

Dechreuodd y Gymdeithas ymgyrchu trwy fynnu statws cyhoeddus i'r iaith Gymraeg.

Cafwyd trafodaeth gadarnhaol ar nifer o bwyntiau gan gynnwys rhoi proffeil iaith i holl swyddi staff y Cynulliad, sicrhau bod modd i holl aelodau'r staff a'r aelodau etholedig ddysgu Cymraeg neu loywi eu Cymraeg a hynny yn y Cynulliad ei hun yn ystod oriau gwaith, a rhoi statws llorweddol i'r iaith Gymraeg yn y Cynulliad Cenedlaethol.

Am 10 o'r gloch bore Dydd Llun nesaf (Mawrth 20ed) yn y Felinheli bydd aelodau o Ranbarth Gwynedd Cymdeithas yr Iaith Gymraeg yn codi baner ger mast ffons symudol yn y Felinheli.

Cyflwynodd Cymdeithas yr Iaith ei hymateb i'r canllawiau newydd ar berthynas y Gymraeg a'r gyfundrefn gynllunio i'r Swyddfa Gymreig heddiw.

Clyma hon ynghyd bobl a rannodd yr un diriogaeth dros gyfnod hir o amser ac a ddatblygodd yn ystod cwrs ei hanes yn y famwlad, draddodiadau ac arferion a sefydliadau a'u gwahana oddi wrth bobloedd a chenhedloedd eraill Cynnwys y rhain fel arfer gyfraith, crefydd, sefydliadau gwleidyddol ac iaith, er nid yw'r nodweddion oll bob amser yn bresennol.

c) mai realiti'r sefyllfa yw fod cyrff o fewn y tair sector (cyhoeddus preifat a gwirfoddol) yn gweithredu fel taw Saesneg yw iaith swyddogol y wladwriaeth, ac yn amlach na pheidio unig iaith swyddogol y wladwriaeth hefyd.

Cerddi eraill: Pryddest dafodieithol Dyfnallt Morgan am y llen yn disgyn ar Gymreictod, ar ddiwylliant Cymraeg ac ar yr iaith yn rhai o gymoedd De Cymru, a ffafriai Saunders Lewis, a hi oedd y bryddest orau o bell ffordd.

Credwn fod Cadeiryddion y Pwyllgorau yn allweddol wrth greu amgylchedd lle mae aelodau o'r Pwyllgorau ac eraill sy'n cyfrannu iddynt yn teimlo'n gwbl rydd i ddefnyddio'r naill iaith neu'r llall yn ôl eu dymuniad.

Arweiniodd at sefydlu Cymdeithas yr Iaith a fu ers hynny yn cynnal crwsâd i orchfygu'r dynged a ragwelai Saunders Lewis.

Cynigiwyd sylwadau hefyd ar ddeddf iaith ddrafft Bwrdd yr Iaith Gymraeg.

Bwriad y penwythnos oedd rhoi cychwyn ar ymgyrch fawr gynta'r mileniwm - sef y frwydr dros ddeddf iaith newydd.

Dadl Cymdeithas yr Iaith Gymraeg yw bod angen strategaeth gadarnhaol arnom i ddiogelu ysgolion gwledig.

Cyhoeddwn adroddiadau blynyddol grwpiau ymgyrchu a gweinyddol Cymdeithas yr Iaith, sydd i'w cyflwyno i'r Cyfarfod Cyffredinol.

Cana pwy iaith ti ishie.

Beth felly wnaeth ennyn eich diddordeb chi yn yr iaith?

Bydd dau ymwelydd o Wlad y Basg yn siarad yng Nghyfarfod Cyffredinol Cymdeithas yr Iaith gynhelir yn Aberystwyth ar Nos Wener a Dydd Sadwrn Mawrth 12 a'r 13eg 1999.

Efallai wir fod y ffaith nad yw ein cymunedau Cymraeg wedi diflannu'n llwyr yn destun clod i ymgyrchwyr a aeth ati wedi 1984 i greu polisiau iaith newydd yn ein hysgolion, ym myd tai a chynllunio ac a greodd hyder newydd o ganlyniad i'r ymgyrchu.

Cymdeithas yr Iaith Gymraeg i Drefnu Cyfres o Raliau 'Her i'r Cynulliad - Ie i'r Gymraeg' Dros y...

Amlygwyd eto y diffygion yn neddf 1993 - sef nad ydi hi ddim yn rhoi statws swyddogol i'r iaith Gymraeg (sy'n golygu ei bod yn colli allan ar grantiau allweddol o Ewrop), ac nad ydi'n delio gyda'r sector breifat na'r sector wirfoddol.

"Ble mae Bwrdd yr Iaith?" Erbyn hyn, saith mis ar ôl dechrau gweithio'n statudol, mae swyddogion gelynion penna'r cwango iaith yn siglo'u pennau ac awgrymu na ddylech chi ddisgwyl dim arall ond distawrwydd a diffyg gwneud.

Eisiau siarad â dyn yr oedd hi, dyn cymharol ifanc ddeng mlynedd yn ôl, a dywedai wrthyf, 'Mae hi'n unig yma, ac yr ydw i'n fed-up - yn union fel petai hi'n ferch ifanc heb oed, heb boints ar nos Sadwrn, yn defnyddio iaith a oedd yn gymhwysach i'r Chweched Dosbarth nag i Frenhines Llên y Cymry.

'Dros iaith a chymuned' oedd slogan Cymdeithas yr Iaith Gymraeg ar ddechrau'r wythdegau.

Dewch i wrthdystio yn erbyn banciau a chymdeithasau adeiladu Bangor i gefnogi'r ymgyrch dros Ddeddf Iaith Newydd.

Bu amser, yng nghyfnod deffroad y werin rhwng 1860 a 1890, y buasai'n ymarferol sefydlu'r Gymraeg yn iaith addysg a'r Brifysgol, yn iaith y cynghorau sir newydd, yn iaith diwydiant.

Darlledwyd y rhaglen Gymraeg gyntaf ym mis Tachwedd, ond amharod oedd y BBC i ddefnyddio unrhyw iaith arall ac eithrio Saesneg, a hwnnw'n Saesneg ag acenion dosbarth canol Llundain.

Defnyddiodd iaith blaen, uniongyrchol i gyfleu ei neges losg.

Byddwn yn galw am Ddeddf Iaith newydd ac yn gofyn am Grwp Tasg i arolygu a chydlynnu y cyfieithu yn y Cynulliad.

Argraffwyd holiadur ynglŷn â'r ysgolion Sul yn y ddwy iaith yn y prif gylchgronau a newyddiaduron yng Nghymru, gan of yn i bawb lenwi'r manylion perthnasol yn barod erbyn y deuid heibio i'w casglu.

Barn Cymdeithas yr Iaith yw y dylai'r Senedd yn Llundain ildio'r hawl i ddeddfu ar yr iaith Gymraeg i'r Cynulliad Cenedlaethol.

Dylai'r Cynulliad Cenedlaethol felly basio penderfyniad fod angen Deddf Iaith Newydd a pharatoi'r ffordd tuag at ddeddfwriaeth newydd; a hynny cyn diwedd ei dymor cyntaf. Beth alla i ei wneud?

bod i elfennau addysgol fel iaith a diwylliant werth parhaol i fywyd dinesig ar ôl gadael ysgol; Cydbwysedd - drwy amcanu i ymestyn y dysgu ymhellach na'r gofynion arholiadol ee.

Ar ôl yr ymgyrch gyntaf honno ynglŷn â'r iaith, daeth o bob cythrwfl fel march rhyfel yr Ysgrythur, ond bod y mwg o'i ffroenau ef yn fwg baco ac yn fwg bygylaeth.

Bu'n filwr yn y ddwy ryfel byd gan ddod yn hyddysg yn yr iaith Almaenig.

Cronnai pob iaith a phob cenedl brofiad unigryw y byddai'r byd yn dlotach hebddo.

Bryd hynny Cymdeithas yr Iaith oedd ar flaen y gad yn yr ymgyrch yn erbyn yr Arwisgo.

Er na chafodd hynny lawer o sylw gan y cyfryngau, rhoddwyd adran gyfan yn y Cytundeb ar hybu'r iaith.

Dywed Dr Geraint Wyn Jones yn ei Iyfr pwysig Agweddau ar Ddysgu Iaith fod tebygrwydd rhwng baban yn dysgu mamiaith a'r proses o ddysgu ail iaith.

Cymerwch yn ganiataol y bydd rhai yn dymuno gwneud a datgenwch fod croeso i bawb ddefnyddio'r iaith maen nhw'n dymuno ei defnyddio.

Credwn felly mai newid sylfaenol ym mholisi iaith gweinyddiaeth y Cyngor sydd ei angen, yn hytrach na newid polisi penodiadau.

At hynny, y mae'r Gymdeithas wedi galw am y canlynol: bod y Swyddfa Gymreig yn comisiynu ac yn noddi prosiect ymchwil ar 'Ddefnydd yr Iaith Gymraeg mewn Cynllunio'; - y dylai pob awdurdod cynllunio lleol roi ystyriaeth i'r Gymraeg yn eu Cynlluniau Datblygu Unedol, gan mai'r Gymraeg yw priod iaith Cymru a'i bod hi'n etifeddiaeth gyffredin i holl drigolion Cymru; - y dylai pob awdurdod cynllunio lleol gynnal arolwg o gyflwr yr iaith yn eu hardaloedd, a llunio strategaeth iaith a fydd yn ffurfio polisïau i warchod a hyrwyddo'r iaith yn eu hardaloedd; - bod y Swyddfa Gymreig yn rhoi fwy o arweiniad i'r awdurdodau cynllunio lleol, ac yn cyhoeddi canllawiau fwy manwl ar ba fath o bolisïau y dylid eu mabwysiadu er gwarchod a hyrwyddo'r iaith.

Am 1 o'r gloch Dydd Mercher Rhagfyr 1af ar stepen drws y Cynulliad Cenedlaethol ei hun bydd Cymdeithas yr Iaith Gymraeg yn lansio ei dogfen ddiweddaraf Arwain o'r Gadair.

Canolid y broses ar y dysgwr yn hytrach nag ar yr iaith.

Argymhelliad Cymdeithas yr Iaith i'r ysgolion hyn yw i gyflawni'r lleiafswm o ofynion statudol fel Byrddau Llywodraethol unigol (e.e cynnal cyfarfod statudol rhieni/llywodraethwyr, cyhoeddi adroddiad blynyddol etc) ac hefyd i drin materion yn ymwneud â disgyblion unigol ar lefel ystod.

Ac yntau'n dod o'r Rhondda ac wedi bod yn athro yn Ysgol Rhydfelen am flynyddoedd, roedd John Owen eisio wynebu'r cwestiwn o agwedd y bobol ifanc at yr iaith.

Cred Cymdeithas yr Iaith Gymraeg fod lle unigryw ac arbennig i'r iaith Gymraeg yng Nghymru fel priod iaith Cymru ac y dylid cydnabod yr egwyddor hon yn swyddogol mewn deddf gwlad.

Ac y mae miloedd ar filoedd o weithwyr dur a glo a neilon a'r crefftau newydd o bob math na wyddan' nhw ddim bellach hyd yn oed fod yr iaith.

* y moddau iaith a'i gilydd h.y.